استهلاک دارایی ها در حسابداری چیست؟
استهلاک یک دارایی به معنای سرشکن کردن مبلغ استهلاک پذیر آن دارایی در زمان خرید، به سالهای عمر مفید آن است.
انواع روشهای پذیرفته شده استهلاک دارایی ها چیست؟
1- روش خط مستقیم 2- روش میزان تولید 3- روش مانده نزولی
آیا سازمان مالیاتی، هزینه استهلاک دارایی ها را میپذیرد؟
بله-بر اساس ماده 149 ق.م.م هزینه استهلاک دارایی های استهلاک پذیر، جزو هزینه های قابل قبول مالیاتی است.
استهلاک داراییها به معنای کاهش کیفیت و کارایی یک دارایی در طول عمر مفید آن است. محاسبه استهلاک در دارایی که در تهیه صورتهای مالی از اهمیت فوق العادهای برخوردار است، یکی از مهمترین اقدامات حسابداری محسوب میشود. در این مطلب بینظیر آموزش رایگان حسابداری همراه ما باشید تا شما را با آموزش استهلاک در حسابداری، انواع روشهای استهلاک، محاسبه استهلاک انباشته و همچنین ثبت حسابداری آنها آشنا نماییم.
در انتهای مطلب میتوانید جدیدترین فهرست داراییهای استهلاک پذیر موضوع ماده 149 ق.م.م را دانلود نمایید.
استهلاک چیست؟
استهلاک دارایی در لغت به معنای کاهش یافتن ارزش و کارایی و یا کیفیت کارکرد یک دارایی در مدت زمان استفاده از آن است. به بیان دیگر، استهلاک معیاری برای سنجش مدت استفاده مفید از یک دارایی ثابت (اعم از مشهود و نامشهود) محسوب میشود.
استهلاک در حسابداری به چه معناست؟
استهلاک داراییها در حسابداری به معنای سرشکن کردن قیمت تمام شده آن دارایی (مبلغ استهلاک پذیر آن دارایی)، به سالهای عمر مفید آن بر اساس اصول و استانداردهای حسابداری است. در نتیجه، با مستهلک نمودن یک دارایی در هر دوره مالی، میزان ارزش مصرف شده آن دارایی طی دوره مذکور و ارزش باقیمانده آن اندازهگیری میشود. این مسئله مطابق اصل تطابق درآمد با هزینه در حسابداری برای تنظیم صورتهای مالی و محاسبه سود مجموعه ضروری است.
مبلغ استهلاک پذیر، بهای تمام شده یک دارایی یا سایر مبالغ جایگزین بهای تمام شده، پس از کسر ارزش باقیمانده آن است.
خوب است بدانید:
مطابق بند 5 و 51 استاندارد حسابداری شماره 11، فرآیند استهلاک داراییهای ثابت مشهود از زمان آماده شدن آن برای استفاده، یعنی زمانی که دارایی در مکان و شرایط لازم برای بهرهبرداری است، آغاز میشود.
هزینه استهلاک داراییها چگونه محاسبه میشود؟
استهلاک داراییهای ثابت مشهود، با توجه به الگوی مصرف منافع اقتصادی آتی مورد انتظار (شامل عمر مفید برآوردی) داراییهای مربوط و با در نظر گرفتن آیین نامه استهلاک موضوع ماده 149 اصلاحی قانون مالیاتهای مستقیم محاسبه میشود.
عوامل موثر در محاسبه هزینه استهلاک
هزینه استهلاک یک دارایی تابعی از یک عامل واقعی و دو عامل برآوردی زیر است:
- بهای تمام شده در زمان خرید
- عمر مفید دارایی
- ارزش اسقاط
بهای تمام شده دارایی در زمان خرید
بهای تمام شده دارایی در زمان خرید | بهای خرید + هزینه حمل و نقل + هزینه نصب و راه اندازی + ارزش افزوده |
عمر مفید دارایی
عمر مفید یک دارایی بر اساس موارد زیر سنجیده میشود:
- مدت زمانی که یک واحد تجاری از یک دارایی استفاده میکند
- تعداد محصولات تولید شده توسط آن دارایی
- خدماتی که در فرآیند استفاده از دارایی، انتظار تحصیل آن را داریم
خوب است بدانید:
عمر مفید یک دارایی ثابت اعم از دارایی مشهود یا دارایی نامشهود، میتواند معین یا نامعین باشد. معین بودن عمر مفید دارایی بدین معناست که دارایی در مدت معینی مستهلک میشود. اما نامعین بودن عمر مفید یعنی دارایی استهلاک پذیر نیست.
به دلیل سرعت پیشرفت تکنولوژی، عمر مفید یک دارایی معمولا کمتر از عمر بدنی آن است.
پیشنهاد میکنیم بخوانید: تجدید ارزیابی دارایی ها (برای دارایی های استهلاک ناپذیر)
ارزش اسقاط (ارزش قراضه)
ارزش دارایی پس از اتمام عمر مفید آن را ارزش اسقاط مینامند.
سایر تعاریف مهم در محاسبه استهلاک داراییها
- استهلاک انباشته
- ارزش دفتری
استهلاک انباشته
مجموع مبالغ ثبت شده برای استهلاک یک دارایی از زمان خرید آن تا پایان سال جاری، استهلاک انباشته نامیده میشود. به زبان سادهتر میتوان فرمول استهلاک انباشته را مجموع هزینه استهلاک دارایی مورد نظر از زمان بهرهبرداری تا سال مورد نظر دانست. حساب استهلاک انباشته یک حساب دائمی است؛ در بحث ماهیت حسابها در حسابداری، لازم است بدانید ماهیت استهلاک انباشته، بستانکار است و مانده آن از سالی به سال بعد منتقل میشود.
در سالهای گذشته، استهلاک انباشته، ذخیره استهلاک نامیده میشد. اما از آنجا که عمل ثبت استهلاک، ذخیرهای به وجود نمیآورد بلکه تنها باعث کاهش ارزش دارایی میشود، استفاده از عنوان ذخیره برای این حساب صحیح نیست.
ارزش دفتری
ارزش دفتری یک دارایی در سال استفاده | استهلاک انباشته – بهای تمام شده دارایی در زمان خرید |
روش های محاسبه استهلاک دارایی ها در حسابداری
محاسبه هزینه استهلاک یک دارایی ثابت به روشهای مختلفی امکان پذیر است. در هر یک از این روشها نحوه تخصیص بهای تمام شده دارایی به سالهای مختلف عمر مفید آن، متفاوت است؛ اما در نهایت در همه این شیوهها، بهای تمام شده استهلاک پذیر دارایی، تا پایان عمر مفید آن مستهلک خواهد شد.
سازمان مالیاتی بر اساس بخشنامه شماره 78-95-200 مورخ 95/11/4، مقررات و ضوابط اجرایی هزینه استهلاک داراییها و هزینههای تاسیس فعالیت اقتصادی را (در 21 ماده و 4 تبصره) به انضمام جدول داراییهای استهلاک پذیر (در قالب 25 گروه و 13 صفحه)، ابلاغ نمود.
بر این اساس طبق بند 9 دستورالعمل مقررات و ضوابط اجرایی هزینه استهلاک داراییها و هزینه تاسیس موضوع ماده 149 استهلاک (اصلاحی قانون مالیاتها)، روشهای قابل قبول سازمان مالیاتی برای محاسبه هزینه استهلاک عبارتند از:
- روش خط مستقیم
- روش مانده نزولی
- روش تعداد تولید
لازم است بدانید در صورتی که محاسبه هزینه استهلاک بر اساس قوانین و استانداردهای سازمان مالیاتی انجام نشود، هزینه استهلاک جزء هزینه های قابل قبول مالیاتی پذیرفته نخواهد شد.
خوب است بدانید:
بر اساس اصل ثبات رویه در حسابداری، تغییر روش محاسبه استهلاک یک دارایی در دورههای مالی مختلف امکان پذیر نیست. بلکه یک واحد اقتصادی موظف است همواره از یک روش برای محاسبه استهلاک هر یک از دارایی های خود استفاده نماید.
تغییر روش محاسبه استهلاک، تنها با رعایت برخی اصول و شرایط امکان پذیر است. همچنین این تغییر روش باید در یادداشتهای توضیحی ضمیمه صورتهای مالی به وضوح نشان داده شود و میزان اثر تغییر روش بر اقلام سود و زیان و ترازنامه افشا گردد.
فرمول محاسبه هزینه استهلاک
در ادامه با فرمولهای محاسبه انواع استهلاک بر اساس روشهای قابل قبول سازمان مالیاتی آشنا میشویم.
فرمول محاسبه استهلاک خط مستقیم
در این روش که سادهترین روش استهلاک یک دارایی است، فرض بر این است که در هر دوره زمانی یکسان، منافع یکسانی از یک دارایی به دست میآید. در نتیجه استهلاک یک دارایی در تمامی سالهای عمر مفید آن یکسان در نظر گرفته میشود. به عبارت دیگر، در اين روش مبلغ استهلاك پذير دارايی طی دوره عمر مفيد تعيين شده در جدول استهلاكات (در انتهای صفحه) به طور مساوی در هر سال مستهلك میگردد.
فرمول استهلاک سالیانه به روش خط مستقیم | عمر مفید / (ارزش اسقاط – بهای تمام شده خرید) |
فرمول محاسبه استهلاک مانده نزولی
در اين روش ميزان استهلاك هر سال با اعمال نرخ تعيين شده در جدول استهلاكات نسبت به مانده ارزش دفتری دارايی محاسبه میشود. محاسبه استهلاک بر اساس این روش، تا هنگامی که مانده ارزش دفتری دارایی به کمتر از 5 درصد بهای تمام شده آن برسد، ادامه مییابد؛ در نهایت کل مانده ارزش دفتری در سال بعد به صورت یکجا قابل استهلاک خواهد بود.
در روش مانده نزولی استهلاک در سالهای اول بیشتر از سالهای بعد در نظر گرفته میشود. به بیان دیگر، تولید یک واحد محصول، دارایی را در سال اول بیشتر مستهلک میکند تا سالهای بعد.
فرمول استهلاک سالیانه به روش مانده نزولی | نرخ ثابت × (مانده استهلاک انباشته – بهای تمام شده خرید) |
! نکات
1- محاسبه هزینه استهلاک در این حالت، نیازمند جدول استهلاکات ارائه شده توسط سازمان مالیاتی است.
2- در این روش میزان استهلاک در سالهای اول، تقریبا دو برابر روش خط مستقیم است.
فرمول محاسبه استهلاک تعداد تولید
روش استهلاک میزان تولید، برای داراییهایی که عمر مفیدشان با فرسودگی فیزیکی محدود میشود و نه با منسوخ شدن، کاربرد دارد. در اين روش استهلاك هر سال، بر مبنای ميزان محصول توليدی نسبت به كل ظرفيت توليد دارایی محاسبه میشود.
در واقع با تولید هر واحد محصول، به همان میزان از منافع خدمت رسانی دارایی کاسته میشود. در نتیجه در این روش، استهلاک دارایی بر اساس تعداد محصولات تولید شده محاسبه میشود. در این روش محاسبه استهلاک، ابتدا باید میزان استهلاک دارایی برای تولید یک واحد محصول محاسبه شود:
فرمول استهلاک یک واحد محصول | تعداد برآوردی تولید محصول در عمر مفید / (ارزش اسقاط – بهای تمام شده خرید) |
به این ترتیب فرمول استهلاک دارایی ها به روش میزان تولید عبارت است از:
فرمول استهلاک سالیانه به روش میزان تولید | استهلاک یک واحد محصول * تعداد محصول تولید شده در سال |
فرمول محاسبه استهلاک ساعات کارکرد
برای برخی داراییها، استهلاک بر اساس تعداد ساعات کارکرد آن دارایی محاسبه میشود. در واقع به ازای هر ساعت کارکرد این داراییها از منافع خدمتی آنها کاسته میشود. در این روش محاسبه استهلاک، ابتدا باید میزان استهلاک دارایی برای تولید یک واحد محصول محاسبه شود:
فرمول استهلاک یک ساعت کارکرد دارایی | تعداد ساعات کارکرد برآوردی در عمر مفید / (ارزش اسقاط – بهای تمام شده خرید) |
در نتیجه فرمول استهلاک دارایی ها به روش ساعات کارکرد عبارت است از:
فرمول استهلاک سالیانه به روش ساعات کارکرد | استهلاک یک ساعت کارکرد * تعداد کارکرد دارایی در سال |
خوب است بدانید: نرخ استهلاک دارایی بلا استفاده
بر اساس تبصره ماده 6 بخشنامه 200/95/78 مورخ 95/11/4، موسسات میتوانند در موارد غیر فعال و یا بلااستفاده ماندن موقت دارایی بیش از 6 ماه متوالی در یک دوره مالی، هزینه استهلاک دارایی مزبور در مدت بلااستفاده ماندن را به میزان 30% محاسبه نمایند. در این صورت چنانچه محاسبه استهلاک برحسب مدت باشد، 70% مدت زمانی که دارایی مورد استفاده قرار نگرفته است، به باقی مانده مدت تعیین شده برای استهلاک دارایی در این جدول اضافه خواهد شد.
نحوه ثبت سند حسابداری هزینه استهلاک
فارغ از اینکه ما برای محاسبه هزینه استهلاک دارایی ها از چه روشی استفاده میکنیم ثبت حسابداری آن به صورت زیر خواهد بود:
شرح | بدهکار | بستانکار |
هزینه استهلاک | *** | |
استهلاک انباشته | *** | |
بابت هزینه استهلاک سالیانه دارایی |
نکته
برای انجام دقیق محاسبات و ثبت درست هزینههای استهلاک بهتر است محاسبه استهلاک در اکسل انجام و سپس ثبت حسابداری آن انجام شود.
نحوه ثبت استهلاک انباشته در ترازنامه
استهلاک انباشته در ترازنامه در انتهای بخش داراییهای ثابت و به عنوان کاهنده داراییها قرار میگیرد. البته در ترازنامههای قدیمی گاهی نیز در جایگاه ذخیره استهلاک در ترازنامه (در بخش بدهیهای غیرجاری) قرار میگرفت؛ اما با توجه به توضیحی که پیش از این مطرح شد، میدانیم که استفاده از کلمه ذخیره برای استهلاک صحیح نیست.
مثال نحوه محاسبه استهلاک + ثبت حسابداری استهلاک دارایی ها
شرکت آبان یک دستگاه برای خط تولید خود به مبلغ 1,200,000,000 ريال خریداری نموده است. در PDF زیر میتوانید نحوه محاسبه استهلاک بر اساس هر سه روش قابل قبول برای این دستگاه، همچنین نحوه ثبت حسابداری سند استهلاک را مشاهده نمایید.
⬇️ دانلود جدول استهلاکات مالیاتی مورخ 1394 موضوع ماده 149 ق.م.م
جدیدترین جدول استهلاکات مالیاتی موضوع ماده 149 ق.م.م اصلاحیه قانون مالیاتها مورخ 94/4/31 را دانلود نمایید.
همچنین در ادامه متن PDF اصلاح قسمتی از جدول استهلاکات مالیاتی موضوع ماده 149 ق.م.م (بخشنامه شماره 200/96/174 مورخ 96/12/28 با موضوع ابلاغ مقررات و ضوابط اجرایی هزینه استهلاک، بر اساس بخشنامه 200/95/78 مورخ 95/11/4) را دانلود نمایید.
! نکته: تا این لحظه، جدیدترین جدول استهلاکات جدول اصلاحی ارائه شده در بخشنامه 200/96/174 مورخ 96/12/28 است.
الحاق یک گروه جدید دارایی به جدول استهلاکات
مدیریت اموال و داراییهای دولت، در اجرای نظام حسابداری و استانداردهای حسابداری بخش عمومی و پیرو دستورالعمل اجرایی نحوه و زمان شناسایی اولیه، برکناری دائمی و واگذاری داراییهای دولت، یک گروه به جدول محاسبه استهلاک دارایی های ثابت مشهود، الحاق نمود.
اما هنوز در این خصوص بخشنامهای صادر نشده است. به محض صدور بخشنامه گروه الحاقی در همین مطلب، معرفی خواهد شد.
کلام آخر
محاسبه و ثبت استهلاک دارایی ها یکی از اصلیترین اقدامات حسابداران در پایان سال مالی است. از آنجا که میزان استهلاک دارایی های یک مجموعه بر سود آن مجموعه تاثیرگذار است، محاسبات مربوط به استهلاکات از حساسیت بالایی برخوردار است. از این رو به منظور انجام درست و دقیق محاسبات، استفاده از یک آموزش حسابداری کاربردی، که علاوهبر مباحث تئوری به تفهیم عملی موضوعات نیز بپردازد، ضروری است.