تجزیه و تحلیل نسبتهای مالی با چه محدودیتهایی مواجه است؟

یکی از اصلی‌ترین منابع بررسی وضعیت مالی و عملکردی یک مجموعه اقتصادی برای سرمایه گذاران، مدیران و تحلیلگران، تجزیه و تحلیل نسبتهای مالی طی دوره مالی است. از این رو دقت در تجزیه و تحلیل این نسبتها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است؛ زیرا نتیجه تصمیمات تحلیلگران و تصمیم گیرندگان، آینده یک کسب و کار را رقم می‌زند. اما برای تجزیه و تحلیل نسبتهای مالی محدودیتهایی نیز وجود دارد که در زمان تصمیم‌گیری باید مدنظر قرار گیرد. در این نوشته از سری مطالب صورت های مالی قصد داریم شما عزیزان را با محدودیتهای تجزیه و تحلیل نسبتهای مالی آشنا نماییم. با ما همراه باشید.

تجزیه و تحلیل نسبتهای مالی به چه معناست؟

نسبتهای مالی از تقسیم ارقام صورتهای مالی یک شرکت بر یکدیگر و بر اساس روابط منطقی ریاضی محاسبه می‌شوند. بر این اساس می‌توان صورتهای مالی را مبنای تهیه نسبتهای مالی دانست. سادگی محاسبه نسبتهای مالی از یک سو و فارغ بودن این نسبتها از واحد اندازه‌گیری از سوی دیگر، استفاده از این نسبتها را برای مقایسه عملکرد یک شرکت در دوره‌های مالی مختلف و یا مقایسه عملکرد یک شرکت با شرکتهای دیگر را گسترش داده است.

تجزیه و تحلیل نسبتهای مالی، بررسی روند فعالیت یک شرکت طی یک دوره مالی بر اساس یافته‌های نسبتهای مالی است. تجزیه و تحلیل این نسبتها نمایش کاملی از فعالیت مالی و عملکردی یک واحد اقتصادی در اختیار مدیران، سرمایه گذاران، اعتباردهندگان و سازمانهای دولتی ذی‌ربط (نظیر سازمان مالیات) قرار می‌دهد.

محدودیتهای تجزیه و تحلیل نسبتهای مالی

علیرغم ویژگی‌های مثبت استفاده از تجزیه و تحلیل نسبتهای مالی در ساده سازی اتخاذ تصمیمات حیاتی کسب و کارها، استفاده از این تجزیه و تحلیل، محدودیتهایی به دنبال دارد. توجه به این محدودیتها در استفاده از نسبتهای مالی ضروری است. مهم‌ترین محدویتهای تجزیه و تحلیل نسبتهای مالی عبارتند از:

• عدم انطباق با شرایط اقتصادی موجود
• تفاوت در معیارها و واحدهای اندازه گیری اطلاعات
• تفاوت در رویه‌های حسابداری
• تاثیر شرایط شرکت در تجزیه و تحلیل نسبتهای مالی
• تاثیر دیدگاههای مسئولان حسابداری و مالی بر خروجی تجزیه و تحلیل نسبتهای مالی
• غیرواقعی بودن اطلاعات ارائه شده در صورتهای مالی
• نسبی بودن مفاهیم موثر بر نسبتهای مالی
• عدم انعکاس آثار غیرمالی موثر بر نسبتهای مالی
• حساسیت بالا در محاسبات ریاضی نسبتهای مالی

احتمال عدم انطباق با شرایط اقتصادی موجود

اساس محاسبه نسبت‌های مالی، صورت های مالی اساسی نظیر ترازنامه است. مطابق اصول و مفروضات حسابداری (اصل بهای تمام شده تاریخی) رویدادها بر اساس بهای تمام شده آنها در تاریخ وقوع در صورتهای مالی ثبت می‌شوند؛ در حقیقت مبنای تهیه صورتهای مالی، داده‌های دوره مالی گذشته یک واحد اقتصادی است. از این رو شرایط اقتصادی جاری جامعه نظیر تورم و تغییرات قیمتها در این صورتها نمایش داده نمی‌شود. در نتیجه تجزیه و تحلیل نسبت های مالی به بررسی وضعیت گذشته یک کسب و کار می‌پردازد که برای پیش بینی رویدادهای آینده مناسب نیستند.

تفاوت در معیارها و واحدهای اندازه گیری اطلاعات

برای اینکه بتوان واحدهای اقتصادی مختلف را بر اساس نسبتهای مالی با یکدیگر مقایسه نمود، باید استاندارد معینی برای محاسبه نسبتهای مالی برای کلیه واحدهای اقتصادی وجود داشته باشد. اما از آنجا که معیار محاسبه نسبتهای مالی بر اساس میانگین شرکتهای موجود در یک صنعت در نظر گرفته می‌شود، این معیار لزوما برای همه شرکتهای این گروه مناسب نیست. به عنوان مثال به دلیل یکسان نبودن ریسک و شرایط عملیاتی در شرکتهای متفاوت، استفاده از مقادیر ثابت، نسبتهای مالی متوسط شرکتها، برای همه آنها نادرست است.

تفاوت در رویه های حسابداری

با وجود اینکه نحوه انجام محاسبات مربوط به نسبتهای مالی یکسان است، تفاوت در رویه‌های حسابداری منجر به غیرقابل مقایسه بودن این نسبتها می‌شود. یکی از مهمترین این موارد نحوه محاسبه بهای تمام شده محصولات است.

تاثیر شرایط شرکت در تجزیه و تحلیل نسبتهای مالی

تغییر در شرایط شرکت، می‌تواند بر تجزیه و تحلیل نسبتهای مالی و نتایج حاصله بسیار تاثیرگذار باشد. به بیان دیگر، یک نسبت مالی معین در یک دوره زمانی می‌تواند یک دستاورد محسوب شود و در یک دوره زمانی نوعی شکست.

تاثیر دیدگاههای مسئولان حسابداری و مالی بر خروجی تجزیه و تحلیل نسبتهای مالی

یکی از مهم‌ترین محدودیتهای تجزیه و تحلیل نسبتهای مالی، تاثیر برداشتهای نادرست و یا مغرضانه مسئولان حسابداری و مالی یک مجموعه در درج اطلاعات در برخی حسابها است. به عنوان مثال تصمیم‌گیری در مورد حساب مطالبات مشکوک الوصول. در این صورت نسبتهای مالی در همه موارد نمی‌توانند نماینده صادقی برای وضعیت مالی مجموعه باشند.

غیرواقعی بودن اطلاعات ارائه شده در صورتهای مالی

کاربرد اصلی تجزیه و تحلیل نسبتهای مالی، اتخاذ تصمیمات صحیح در راستای رشد و پیشرفت مجموعه اقتصادی است. اما گاهی برخی کسب و کارها با هدف پرداخت مالیات کمتر و با استفاده از روشهای قانونی و یا غیرقانونی اقدام به حساب‌آرایی نموده و صورت‌های مالی را به‌گونه‌ای گزارش می‌کنند که دور از واقعیت‌های مالی موجود است. این مسئله علاوه‌بر اعمال جرایم مالیاتی سنگین در چنین مواردی، قابلیت اتکای نسبتهای مالی را برای بررسی روند مالی و عملکردی مجموعه زیر سوال می‌برد.

نسبی بودن مفاهیم موثر بر نسبتهای مالی

نسبتهای مالی باید در کنار یکدیگر و نسبت به یکدیگر مورد بررسی قرار گیرند؛ به بیان دیگر، تجزیه و تحلیل نسبتهای مالی به صورت مجزا و مستقل از یکدیگر ممکن است موجب گمراهی استفاده کنندگان از این نسبتها شود. به عنوان مثال بالا بودن نسبت مالی آنی، نشان‌دهنده‌ی وضعیت نقدینگی قوی یک واحد اقتصادی است. اما در صورت پایین بودن نسبت موجودی کالا با سرمایه در گردش در همان دوره مالی، بالا بودن نسبت آنی می‌تواند حاکی از عملکرد نادرست در استفاده از وجوه نقد و رکود سرمایه باشد.

عدم انعکاس آثار غیرمالی موثر بر نسبتهای مالی

صورتهای مالی اساسی آثار غیرمالی موثر بر افزایش یا کاهش ارقام مالی مجموعه را نمایش نمی‌دهند؛ از این رو نسبتهای مالی در نمایش کلیه ابعاد موثر بر رشد و پیشرفت یک واحد اقتصادی نظیر استفاده از فناوری‌های جدید، پیشرفت‌های علمی، تنوع محصولات، کیفیت محصولات، وفاداری مشتریان، تغییر سلیقه مشتریان، کارایی کارکنان و مواردی از این دست ضعیف هستند. به جرات می‌توان این ضعف را یکی از مهم‌ترین محدودیتهای تجزیه و تحلیل نسبتهای مالی به شمار آورد.

حساسیت بالا در محاسبات ریاضی نسبتهای مالی

از آنجا که نسبتهای مالی حاصل کسرهایی هستند که تابع قوانین ریاضی هستند، در زمان تجزیه و تحلیل نسبتهای مالی باید خواص کسرها را مد نظر قرار داد. به عنوان مثال یک تغییر کوچک در مخرج کسر می‌تواند تاثیر بسیارزیادی در حاصل آن ایجاد کند. این مسئله قابلیت اتکای نسبتهای مالی را به شدت تحت تاثیر قرار می‌دهد.

راهکارهای کاهش محدودیتهای تجزیه و تحلیل نسبتهای مالی

محدودیتهایی که تاکنون برای استفاده از تجزیه و تحلیل نسبتهای مالی مطرح شد، ممکن است این سوال را در ذهن شما ایجاد کند که “آیا با وجود محدودیتهای تجزیه و تحلیل نسبتهای مالی، همچنان می‌توان از آنها برای تفسیر نسبتهای مالی اقدام کرد؟”

در پاسخ به این سوال باید گفت به دلیل سهولت محاسبه و استفاده از نسبتهای مالی و برای دریافت نتیجه بهتر از بررسی این نسبتها، راهکارهایی برای برخی از محدودیتهای موجود در زمینه تجزیه و تحلیل نسبتهای مالی در اختیار شما همراهان عزیز قرار می‌دهیم.

تفاوت در رویه های حسابداری

در مواردی که به علت تفاوت در رویه‌های حسابداری، در مقایسه نسبتهای مالی با مشکل مواجه هستیم، می‌توان قبل از انجام محاسبات، تفاوتها را تعدیل نمود. بدین ترتیب امکان مقایسه فعالیتهای مختلف بر اساس نسبتهای مالی فراهم خواهد شد.

تاثیر شرایط خاص شرکت در یک برهه زمانی

همان گونه که گفته شد، گاهی شرایط خاص شرکت در یک محدوده زمانی، محدودیتهایی برای تفسیر نتایج حاصل از نسبتهای مالی ایجاد می‌کند. برای جلوگیری از بروز چنین مشکلاتی، نسبت‌های مالی را باید برای چندین سال متوالی محاسبه نموده و مورد بررسی قرار داد.

غیرواقعی بودن اطلاعات ارائه شده در صورتهای مالی

شفافیت حسابها و درج اطلاعات واقعی در دفاتر علاوه‌بر پیشگیری از مواجهه با چالش‌های مالیاتی، برآوردهای دقیقی از وضعیت کسب و کار شما در اختیارتان قرار می‌دهد. در نتیجه تجزیه و تحلیل صورتهای مالی و نسبتهای مالی می‌تواند به اتخاذ تصمیمات مدیریتی صحیح و رشد کسب و کار شما کمک نماید.

نسبی بودن مفاهیم موثر بر نسبتهای مالی

برای هر نسبت مالی، یک مقدار استاندارد متناسب با کسب و کار خود در نظر بگیرید. بدین ترتیب می‌توانید نسبتها را با یکدیگر مقایسه نمایید.

کلام آخر

علیرغم سادگی محاسبات و بررسی نتایج حاصل از بررسی نسبتهای مالی، محدودیتهای تجزیه و تحلیل نسبتهای مالی منجر شده تا مدیران و استفاده‌کنندگان از آن‌ها با دقت بیشتری از این نسبتها استفاده نمایند. از آنجا که مبنای تهیه نسبتهای مالی، صورتهای مالی اساسی است، یکی از مهم‌ترین اقداماتی که می‌تواند محدویتهای استفاده از نسبتهای مالی را به حداقل برساند آموزش صورتهای مالی اساسی و پیاده سازی آن در محاسبه دقیق ارقام است. به این ترتیب اعضای تیم مالی هر واحد اقتصادی می‌توانند با ارائه ارقام دقیق و قابل اتکا به تحلیلگران و تصمیم گیرندگان، نقش به سزایی در نتیجه رشد و پیشرفت کسب و کار داشته باشند.

این فرصت را از دست ندهید.