منو
اظهارنامه مالیاتی، گزارش عملکرد مالی افراد و یا فعالیتهای اقتصادی، طی یک دوره مالی مشخص است.
نحوه ارسال اظهارنامه به صورت آنلاین (غیرحضوری) و از طریق ثبت نام و تشکیل پرونده در سامانه مالیاتی است.
کلیه فعالان اقتصادی و افرادی که از طریق اجاره املاک یا خودرو درآمد کسب مینمایند؛ کلیه اشخاصی که به نقل و انتقال املاک اقدام میکنند؛ کلیه افرادی که درآمد یا هدیه گرانبهایی دریافت میکنند.
صاحبان کسب و کارها در مقابل استفاده از امکانات مملکتی و امنیتی، موظف به پرداخت مالیات و انجام تکالیف مالیاتی هستند. از مهمترین این تکالیف، تکمیل و ارسال اظهارنامه مالیاتی به عنوان وضعیت عملکرد طی دوره مالی است. بسیاری از صاحبان کسب و کارها همچنان در برابر انجام تکالیف مالیاتی خود مقاومت میکنند! که شاید اگر بدانند عدم انجام تکالیف مالیاتی در زمان مقرر چه عواقب سنگینی برای کسب و کار آنها دارد، اندکی بیشتر تامل نمایند. در این مطلب قصد داریم شما را با اظهارنامه مالیاتی، انواع آن و نحوه تکمیل اظهارنامه آشنا نماییم. با ما همراه باشید.
اظهارنامه مالیاتی، گزارش عملکرد مالی اشخاص و یا فعالیتهای اقتصادی، طی یک دوره مالی مشخص است. به بیان ساده‌تر، کلیه اشخاصی (اعم از حقیقی یا حقوقی) که به نوعی به فعالیت اقتصادی مشغولند، یا ثروت و درآمد غیرمنتظره‌ای کسب نموده‌اند، موظفند شرح دقیقی از کلیه درآمدها و هزینه‌های خود در طول یک دوره مالی را به صورت کتبی و بر اساس ساختار استاندارد سازمان مالیاتی، درج نموده، به سازمان تحویل دهند.
سازمان مالیاتی بر اساس اطلاعات گزارش شده از سوی مودیان در اظهارنامه مالیاتی و همچنین استعلام از سامانه‌های مربوطه جهت بررسی صحت اطلاعات درج شده، مالیات قابل پرداخت مودی را تعیین و اعلام می‌نماید.
💡 خوب است بدانید: از آنجا که مودی با اختیار و به خواست خود، اطلاعات مالی کسب و کار خود را به سازمان مالیاتی گزارش می‌کند، اطلاعات ارائه شده، اظهارنامه، یعنی گزارشی از اظهارات مودی، نامیده می‌شود.
🔹 رویدادهای مالی به ترتیب وقوع گزارش می‌شوند
🔹 ارائه اسناد و مدارک معتبر قانونی برای کلیه رویدادها ضروری است
🔹 اظهارنامه باید در زمان تعیین شده از سوی سازمان مالیاتی تکمیل و ارسال شود
با راه‌اندازی سامانه جامع مالیاتی و اتصال سامانه سازمان مالیاتی به سامانه‌های مرتبط نظیر سامانه‌های املاک، خودرو و انبارها، دریافت اطلاعات مالی و رسیدگی به نحوه عملکرد مالی مودیان مالیاتی، برای سازمان مالیاتی کار ساده‌ای است. اما سازمان مالیاتی در راستای ترویج فرهنگ خوداظهاری مالیاتی و شفافیت فضای مالی و مالیاتی کشور اقدام به جمع آوری اظهارات مودیان در خصوص درآمدها، هزینه‌ها، داراییها، بدهی‌ها، سرمایه‌ها، درآمد مشمول مالیات و معافیت‌ها می‌نماید.
اشخاص برای کلیه آنچه منبع کسب درآمد یا از دست دادن درآمد آنها است، موظف به ارائه اظهارنامه مالیاتی هستند. به این ترتیب در پاسخ به این سوال که “ مواردی که باید در اظهارنامه باید ثبت شود؟” باید گفت: بر اساس قانون مالیاتهای مستقیم، اشخاص برای کلیه موارد زیر ملزم به تکمیل و ارسال اظهارنامه مالیاتی هستند:
به طور کلی مشمولین پرداخت مالیات را می‌توان به صورت زیر تقسیم بندی نمود:
🔹 اشخاص حقیقی یا حقوقی صاحبان کسب و کار که به صورت مداوم درآمدهایی کسب میکنند
🔹 خریداران و فروشندگان دارایی‌های گران قیمت، نظیر املاک یا خودرو
🔹 اشخاصی که از طریق اموال یا املاک خود کسب درآمد دارند
🔹 اشخاصی که هدیه‌های گرانبها و یا ارثیه سنگینی دریافت میکنند
اظهارنامه‌های مالیاتی بر اساس فعالیتهای گوناگون اشخاص، انواع متفاوتی دارد؛ در نتیجه اطلاعات مورد نیاز و مهلت ارسال آنها نیز با یکدیگر متفاوت است. انواع اظهارنامه‌های مالیاتی عبارتند از:
در ادامه برای آشنایی شما عزیزان با انواع اظهارنامه، به معرفی تک تک آنها می‌پردازیم.
🔸 اظهارنامه عملکرد اشخاص حقیقی
اظهارنامه عملکرد اشخاص حقیقی گزارشی است که اشخاص حقیقی صاحبان مشاغل طی یک سال مالی از وضعیت عملکرد و درآمدها و هزینه‌های خود به سازمان مالیاتی ارائه مینمایند. این گزارش که جزئیات آن بر اساس گروه بندی مودیان صاحبان مشاغل متفاوت است، ملاک ارزیابی وضعیت مالی اشخاص قرار می‌گیرد.
🔸 اظهارنامه عملکرد اشخاص حقوقی
اشخاص حقوقی (شرکتها و موسسات) موظفند گزارش عملکرد درآمدی و هزینه‌ای خود را طی یک سال مالی در قالب اظهارنامه اشخاص حقوقی به سازمان مالیاتی تحویل دهند. این گزارش مخصوص شخصیت حقوقی است؛ اما در صورتی که تک تک اعضای تشکیل دهنده آن صاحب کسب و کاری باشند، باید به صورت مجزا برای کسب و کار خود نیز اظهارنامه مالیاتی تکمیل و ارسال نمایند.
🔸 اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده
کلیه صاحبان کسب و کارها موظف به اعلام درصدی از مبلغ خرید و فروش‌های اقلام مربوط به کسب و کار، بر اساس نرخ ارزش افزوده سالیانه و برای دوره‌های سه ماهه هستند؛ از این رو مودیان مشمول باید نسبت به تکمیل اظهارنامه ارزش افزوده به سازمان مالیاتی و ارسال آن اقدام نمایند.
🔸 اظهارنامه مالیات بر ارث
وارثان اموال و املاک متوفایان موظفند پیش از تقسیم ارث نسبت به اعلام ارث مورد نظر به سازمان مالیاتی و پرداخت مبلغی از آن به عنوان مالیات اقدام نمایند. در غیر این صورت اجازه تملک و نقل و انتقال اموال را نخواهند داشت.
🔸 اظهارنامه مالیات بر درآمد اتفاقی
اعلام هر گونه درآمدی که به صورت غیرمنتظره به دست اشخاص حقیقی و حقوقی صاحبان مشاغل برسد به سازمان مالیاتی ضروری است. به عنوان مثال دریافت هدیه‌های گران قیمت نظیر اتومبیل یا آپارتمان. در مورد ارائه اظهارنامه مالیات بر درآمد اتفاقی، افراد معمولی وظیفه‌ای ندارند.
🔸 اظهارنامه املاک و مستغلات
کلیه اشخاص باید گزارش نقل و انتقال املاک و مستغلات خود و یا منافع و درآمدهای حاصل از اجاره آنها را به سازمان مالیاتی اعلام نمایند. برای هر یک از این موارد اظهارنامه مالیاتی مجزایی تهیه و ارائه می‌شود؛ به عنوان مثال مودیان برای درآمد اجاره موظف به ارائه اظهارنامه مالیاتی اجاره املاک هستند.
🔸 اظهارنامه مشاغل خودرویی
کلیه دارندگان خودروهایی که به کسب درآمد از طریق خودرو مشغول هستند، مانند مالکان خودروهای حمل و نقل عمومی، باری و راهسازی، موظف به گزارش عملکرد درآمد و هزینه‌های خود هستند. مالیات این گروه معمولا به صورت مقطوع محاسبه و دریافت می‌شود اما ارائه اظهارنامه مالیاتی ضروری است.
🔸 اظهارنامه عملکرد دریافت کنندگان سکه
بر اساس بخشنامه ۲۰۰/۱۴۰۰/۵۰۴ مورخ۱۴۰۰/۲/۸ (مالیات عملکرد ۱۳۹۹ دریافت کنندگان سکه ازبانک مرکزی) کلیه اشخاص حقیقی که بیشتر از 5 سکه بهار آزادی خریداری نموده‌اند، موظف به اعلام به سازمان مالیاتی و پرداخت مالیات قابل پرداخت هستند.
| حداقل تعداد سکه دریافتی | حداکثر تعداد سکه دریافتی | مالیات مقطوع قابل پرداخت به ازای هر سکه |
| 0 | 5 | معاف از پرداخت مالیات |
| 5 | 15 | 9,600,000 |
| 15 | 25 | 12,800,000 |
| 25 | 105 | 16,000,000 |
نکته: اشخاصی که در سال ۱۳۹۹ بیش از (۱۰۵) قطعه سکه از بانک مرکزی دریافت نموده‌اند و همچنین مشاغلی که حسب سوابق پرونده با مجوز صادره از سوی مراجع ذی‌ربط به شغل خرید و فروش سکه اشتغال دارند، مشمول این دستورالعمل نخواهند بود؛ این اشخاص مکلف به تسلیم اظهارنامه مالیاتی و پرداخت مالیات متعلق در موعد مقرر (پایان خرداد ماه ۱۴۰۰) هستند.
🔸 اظهارنامه انحلال شرکت
در صورت انحلال شخصیت حقوقی و پایان فعالیت اقتصادی آن، مدیران مربوطه موظفند انحلال شخصیت حقوقی را با تسلیم اظهارنامه انحلال شرکت به سازمان مالیاتی اعلام نمایند.
🔸 اظهارنامه عدم فعالیت شرکت
اشخاصی که موظف به تکمیل و ارسال اظهارنامه مالیاتی هستند، در صورتی که طی سال مالی قبل هیچ گونه فعالیتی نداشته‌اند و یا اشخاص حقوقی پس از ثبت که هنوز فعالیت اقتصادی خود را آغاز نکرده‌اند، در سال اول تاسیس، موظف به گزارش عدم فعالیت خود به سازمان هستند.
🔸 اظهارنامه حبس و نذر و وقف
در صورتی که شخصی، اموال یا املاک خود را برای حبس یا نذر در نظر بگیرد و یا به صورت وقف یا وصیت به دیگری واگذار نماید، در مورد اول خود شخص و در مورد دوم متولی و یا موصی موظف به گزارش ارزش اموال یا املاک مورد نظر به سازمان مالیاتی هستند.
از آنجا که اظهارنامه در موارد مختلفی ارسال می‌شود به صورتی که گاهی این زمان حتی قابل پیش بینی نیست، مانند اظهارنامه مالیات بر ارث، زمان ارسال هر اظهارنامه مالیاتی، بر اساس رویداد مورد نظر تعیین می‌شود. در جدول زیر زمان ارسال انواع اظهارنامه مالیاتی را بر اساس ماده‌های قانونی درج نموده‌ایم:
| نوع اظهارنامه | مهلت ارسال | ماده قانونی مالیات مستقیم |
| مالیات بر ارث | یک سال از تاریخ فوت متوفی | 26 |
| حبس و نذر و وقف | سه ماه از تاریخ وقوع فوت یا عقد موصی | 38 و 39 |
| منافع حاصل از املاک | 31 تیر ماه سال بعد | 80 |
| نقل و انتقالات املاک | ظرف 1 ماه از انجام معامله | 80 |
| حقوق بگیران از اشخاص مقیم خارج | 31 تیر سال بعد | 88 |
| عملکرد اشخاص حقیقی | 31 خرداد سال بعد | 97 و 100 |
| اشخاص حقوقی | چهار ماه پس از پایان سال مالی (معمولا 31 تیر سال بعد) | 110 |
| اظهارنامه عدم فعالیت | چهار ماه پس از پایان سال مالی (معمولا 31 تیر سال بعد) | 110 |
| شخص حقوقی در حال انحلال | قبل از تشکیل مجمع عمومی (سایر ارکان صلاحیت دار) | 114 |
| شخص حقوقی منحل شده | 6 ماه از تاریخ ثبت انحلال در اداه ثبت شرکتها | 116 |
| درآمد انتقال منافع اموال | 31 اردیبهشت سال بعد | 123 |
| درآمد اتفاقی | پایان ماه بعد از تحصیل درآمد یا تعلق منافع | 126 |
| اظهارنامه اصلاحی | یک ماه از تاریخ انقضای مهلت تسلیم اظهارنامه اصلی | 226 |
| دریافت کنندگان سکه | 31 خرداد سال بعد | |
| مالیات بر ارزش افزوده | 15 روز از تاریخ انقضای هر دوره | |
| معاملات فصلی | 45 روز از تاریخ انقضای هر دوره |
سازمان مالیاتی در سال‌های اخیر برای رفاه حال مودیان، امکان تکمیل و ارسال اظهارنامه مالیاتی را از طریق اینترنت و به صورت غیرحضوری فراهم نموده است. اما قبل از هر چیز اشخاص مشمول پرداخت مالیات موظف به ثبت نام الکترونیکی در نظام مالیاتی و تشکیل پرونده مالیاتی هستند. به این ترتیب افراد برای ارسال اظهارنامه مالیاتی خود باید مراحل زیر را طی نمایند:
🔻 نکته
در تکمیل و ارسال انواع اظهارنامه دقت نمایید؛ زیرا گاهی امکان اصلاح اطلاعات وجود ندارد و یا اصلاحات با اعمال جرائمی همراه خواهد بود.
برای تکمیل و ارسال اظهارنامه مالیاتی باید اسناد و مدارک خود را جهت درج اطلاعات دقیق و صحیح آماده نمایید. همچنین لازم است پس از ارسال اظهارنامه کلیه اسناد و مدارک را در محل امنی بایگانی نمایید تا در صورت نیاز به سازمان مالیاتی تحویل دهید.
این اسناد و مدارک به شرح جدول زیر هستند:
| مدارک مورد نیاز جهت تکمیل اظهارنامه مالیاتی | مدارک مورد نیاز جهت تکمیل اظهارنامه مالیاتی |
| 1- کلیه مجوزهای دریافتی برای فعالیت اقتصادی | 2- اسناد مربوط به مالکیت یا اجاره محل فعالیت |
| 3- کلیه اسناد و مدارک مربوط به تاسیس یا تغییرات برای اشخاص حقوقی مانند اساسنامه و یا آگهی‌های مندرج در روزنامه رسمی | 4- کپی مدارک هویتی (شناسنامه و کارت ملی) اشخاص حقیقی و صاحبان امضا اشخاص حقوقی |
| 5- اسناد و مدارک کلیه قراردادهای منعقد شده با کلیه اشخاص اعم از حقیقی یا حقوقی | 6- ترازنامه و صورت سود و زیان (برای اظهارنامه عملکرد) |
| 7- صورت بهای تمام شده کالای ساخته شده و کالای فروش رفته (برای اظهارنامه عملکرد) | 8- مانده سود و زیان دوره قبل و گردش حساب تعدیلات سنواتی (برای اظهارنامه عملکرد) |
| 9- گواهی مهر و امضا شده گردش حساب‌های مربوط به فعالیت اقتصادی | 10- فاکتورهای خرید و فروش (برای اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده و معاملات فصلی) |
| 11- اطلاعات مربوط به دفاتر قانونی مانند کد رهگیری | 12- قبوض مالیاتی پرداخت شده قبلی |
| 13- کارت بازرگانی | 14- اطلاعات رسیدگی‌های مالیاتی قبلی |
| 15- اطلاعات مورد نیاز برای ورود به سامانه (نام کاربری، رمز عبور و کد رهگیری) | 16- کلیه اسناد و مدارکی که به هر نحو در تایید درآمد یا هزینه موثر است؛ نظیر فیش واریز حقوق کارمندان یا حق بیمه‌های پرداختی |
سازمان مالیاتی با هدف ایجاد ضمانت اجرایی برای انجام تکالیف و تعهدات قانونی، جرائم مختلفی برای بی‌توجهی در انجام هر یک از تکالیف مالیاتی در نظر گرفته است. این جرایم شامل عدم ارسال انواع اظهارنامه مالیاتی و یا دیرکرد در پرداخت مالیات است. جرایم عدم تسلیم اظهارنامه به شرح جدول زیر هستند:
| ماده قانونی | شرح | میزان جریمه | وضعیت بخشودگی |
| 192 ق م م | عدم تسلیم اظهارنامه در مهلت مقرر (اشخاص حقوقی و صاحبان مشاغل) | 30% مالیات متعلق | غیرقابل بخشش |
| 192 ق م م | عدم تسلیم اظهارنامه در مهلت مقرر (سایر مودیان) | 10% | غیرقابل بخشش |
| 190 ق م م | تاخیر در پرداخت مالیات متعلق | 2.5% به ازای هر ماه | قابل بخشش |
| 193 ق م م | عدم ارائه دفاتر و اسناد و مدارک به سازمان | 20% مبلغ مالیات | قابل بخشش |
| 35 ق دائم ارزش افزوده | عدم ارسال اظهارنامه ارزش افزوده | 2 برابر مالیات و عوارض متعلق | قابل بخشش |
| 37 ق دائم ارزش افزوده | تاخیر در پرداخت مالیات و عوارض | 2% نسبت به مالیات و عوارض متعلق به ازای هر ماه | قابل بخشش |
🔻 نکته
در پاسخ به این سوال که “مهمترین جریمه اظهارنامه مالیاتی چیست؟” باید گفت: مهمترین جریمه‌ای که برای بی‌توجهی و یا عدم انجام تکالیف قانونی در نظر گرفته شده است، محرومیت از معافیت‌ها و بخشودگی‌هایی است که سازمان مالیاتی برای مودیان در نظر گرفته است. برخی از این امتیازات عبارتند از:
کلام آخر
اظهارنامه مالیاتی، یکی از مهمترین تکالیف اشخاص حقوقی و حقیقی صاحبان کسب و کارها و برای سایر مودیان، مجوز استفاده از منافع و یا اموال و املاک کسب شده است. اظهارنامه انواع مختلفی دارد که متناسب با موضوع مورد نظر نیاز به تکمیل و ارسال آنها از طریق سامانه سازمان مالیاتی است. اما مهمترین اظهارنامه‌ها مربوط به عملکرد اشخاص حقیقی و حقوقی است. از این رو اشخاص حقیقی که به هر نحو به کسب درآمد و یا تهیه و تملک اموال یا املاکی اقدام مینمایند، نیازمند به آموزش اظهارنامه مالیاتی اشخاص حقیقی هستند؛ همچنین آموزش نحوه تکمیل اظهارنامه مالیاتی برای اشخاص حقوقی نیز از مهمترین اقدامات است؛ زیرا در غیر این صورت درگیر چالش‌های زیادی خواهند شد.
