منو
حساب صفحه ای است که وضعیت هر یک از اقلام حسابداری را در هر لحظه نمایش میدهد.
حسابها در حسابداری به سه دسته حسابهای دائمی، حسابهای موقت و حسابهای مختلط تقسیم میشوند.
حسابهای مختلط حسابهایی هستند که در پایان دوره بخشی از مانده آنها جز حسابهای موقت به حساب سود و زیان بسته میشود و بخشی به دوره بعد منتقل میشود.
سیستمی شدن بسیاری از سامانه‌ها و همچنین انجام تکالیف مالیاتی به صورت الکترونیکی، اهمیت انجام دقیق عملیات حسابداری و مدیریت و کنترل اطلاعات مالی را بیش از پیش آشکار نمود. اولین قدم در انجام عملیات حسابداری، آشنایی با انواع حسابها در حسابداری و نحوه تخصیص اطلاعات رویدادهای مالی به آنها است. به همین دلیل در این مقاله از سری مقالات حسابداری مالی قصد داریم شما را با انواع حسابها در حسابداری آشنا نماییم. با ما همراه باشید.
حساب عبارت است از یک صفحه (اعم از فیزیکی و یا الکترونیکی) و یا کارت که وضعیت هر یک از اقلام در حسابداری را در هر لحظه نمایش میدهد. در واقع انواع حسابها در حسابداری، وضعیت اولیه هر یک از اقلام حسابداری، تغییرات انجام شده بر روی آنها و وضعیت نهایی آنها را در هر لحظه به تصویر می‌کشد.
هر حساب از سه بخش زیر تشکیل شده است:
عنوان حساب
هر حساب عنوانی دارد که توضیح دهنده محتوای آن است. در واقع عنوان حساب مشخص می‌کند که ماهیت آن چیست و در کدام قسمت از معادله حسابداری (دارایی‌ها، بدهی‌ها، حقوق مالکانه، هزینه‌ها و یا درآمدها) قرار می‌گیرد.
طرف بدهکار
طرف راست یک حساب که با افزایش دارایی و یا هزینه افزایش می‌یابد، طرف بدهکار نامیده میشود.
طرف بستانکار
طرف چپ حساب که با افزایش سرمایه، بدهی‌ها و درآمدها افزایش می‌یابد، طرف بستانکار است.
🔻 نکته
ساده‌ترین فرم نمایش حسابها به شکل T است. این فرم نمایش به منظور مشخص نمودن ماهیت حسابها در حسابداری مورد استفاده قرار می‌گیرد. که سمت راست به بدهکار حساب و سمت چپ به بستانکار تعلق دارد. در حسابداری ثبت ارقام در سمت راست یک حساب را اصطلاحا بدهکار کردن حساب و همچنین ثبت ارقام در سمت چپ یک حساب را بستانکار کردن آن حساب می‌گویند .
حسابها بر اساس وابستگی آنها به دوره‌های مالی به سه دسته زیر تقسیم میشوند:
در ادامه به معرفی انواع حسابها و طبقه بندی آنها بر اساس صورتهای مالی ارائه شده توسط سازمان حسابرسی کشور در تاریخ 1401/3/31 می‌پردازیم.
یکی از مهم‌ترین انواع حسابها در حسابداری، حسابهای دائمی هستند؛ این حسابها وابسته به یک دوره مالی خاص نبوده و مانده آنها به دوره یا دوره‌های مالی بعد انتقال می‌یابد. به بیان دیگر حسابهای دائمی در همه دوره‌های مالی تکرار میشوند. شیوه کار به این صورت است که در پایان هر دوره مالی، مانده حسابهای دائمی محاسبه میشود؛ مانده‌های پایان دوره به صورت وضعیت مالی آن دوره مالی و همچنین مانده ابتدای دوره مالی بعد منتقل میشوند.
حسابهای دائمی به سه دسته اصلی زیر تقسیم میشوند:
دارایی‌ها منابعی هستند که در اختیار شما قرار دارند و شما انتظار دارید که در آینده از آن سود و منفعتی کسب کنید.
دارایی‌ها به دو دسته دارایی‌های جاری و دارایی‌های غیرجاری تقسیم میشوند. طبقه بندی انواع دارایی‌ها را در جدول زیر ببینید:
| دارایی های غیرجاری | دارایی های جاری |
| 1- دارایی‌های ثابت مشهود مانند تجهیزات کارگاه | 1- پیش پرداختها مانند پیش پرداخت اجاره |
| 2- سرمایه گذاری در املاک مانند خرید املاک | 2- موجودی مواد و کالا |
| 3- دارایی‌های نامشهود مانند حق ثبت اختراع | 3- دریافتنی‌های تجاری و سایر دریافتنی‌ها مانند دریافت چک با مدت کمتر از یک سال از طرف مقابل |
| 4- سرمایه گذاری در شرکتهای فرعی | 4- سرمایه گذاری‌های کوتاه مدت مانند سپرده‌های کوتاه مدت بانکی برای دریافت سود |
| 5- سرمایه گذاری در مشارکتهای خاص | 5- موجودی نقد مانند وجوه نقد در بانک |
| 6- سرمایه گذاری در شرکتهای وابسته | 6- دارایی‌های غیرجاری نگهداری شده برای فروش |
| 7- سرمایه گذاری‌های بلندمدت مانند سپرده‌های بلندمدت بانکی | |
| 8- دریافتنی‌های بلندمدت مانند چکهای بلندمدت | |
| 9- دارایی مالیات انتقالی | |
| 10- سایر دارایی‌ها مانند وجوه نقد مسدود شده نزد بانک |
حقوق مالکانه (حقوق صاحبان سهام) یا خالص دارایی‌ها، از کسر کلیه بدهی‌های یک واحد اقتصادی از کلیه دارایی‌های آن واحد اقتصادی به دست می‌آید. به این ترتیب حقوق مالکانه بر اساس دارایی‌ها و بدهی‌ها تعریف میشود.
طبقه بندی حقوق مالکانه بر اساس آخرین صورتهای مالی ارائه شده توسط سازمان حسابرسی به شرح زیر است:
| 1- سرمایه | 6- سایر اندوخته‌ها مانند اندوخته احتیاطی |
| 2- افزایش سرمایه در جریان | 7- مازاد تجدید ارزیابی دارایی‌ها |
| 3- صرف سهام | 8- تفاوت تسعیر ارز عملیات خارجی |
| 4- صرف سهام خزانه | 9- سود انباشته |
| 5- اندوخته قانونی | 10- سهام خزانه |
بدهی‌ها (تعهدات یا دیون) یکی دیگر از انواع حسابهای دائم هستند که نشان دهنده هزینه‌هایی است که فعالیت اقتصادی شما متحمل شده اما هنوز پرداخت نشده است.
بر اساس جدیدترین صورتهای مالی ارائه شده توسط سازمان حسابرسی، بدهی‌ها به دو دسته بدهی‌های جاری و بدهی‌های غیرجاری تقسیم میشود. طبقه بندی انواع بدهی‌ها را در جدول زیر ببینید:
| بدهی‌های غیرجاری | بدهی‌های جاری |
| 1- پرداختنی‌های بلندمدت مانند چکهای ارائه شده به مشتری با مدت بیش از یک سال | 1- پرداختنی‌های تجاری و سایر پرداختنی‌ها مانند چکهای ارائه شده به مشتری با مدت کمتر از یک سال |
| 2- تسهیلات مالی بلندمدت مانند وامهای بانکی بلندمدت | 2- مالیات پرداختنی |
| 3- بدهی مالیات انتقالی | 3- سود سهام پرداختنی |
| 4- ذخیره مزایای پایان خدمت کارکنان | 4- تسهیلات مالی مانند وامهای دریافتی |
| 5- ذخایر | |
| 6- پیش دریافت‌ها مانند پیش دریافت ارائه خدمات | |
| 7- بدهی‌های مرتبط با دارایی‌های غیرجاری نگهداری شده برای فروش |
از آنجا که حسابهای دائمی وابسته به زمان یا دوره مالی خاصی نیستند، همواره یکی از ارکان اصلی تهیه صورت وضعیت مالی (ترازنامه) محسوب میشوند. از این رو این حسابها را حسابهای ترازنامه‌ای نیز می‌نامند. حسابهای ترازنامه‌ای وضعیت کلی هر موسسه یا شرکت را نمایش می‌دهند.
حسابهای موقت از انواع حسابها در حسابداری هستند که بر خلاف حسابهای دائمی، وابسته به یک دوره مالی خاص هستند. به عبارت دیگر این حسابها در هر دوره مالی به منظور محاسبه درآمدها و هزینه‌ها در آن دوره مالی افتتاح شده و در پایان آن دوره مالی با انتقال مانده‌ها به حسابهای دائمی بسته میشوند. در حقیقت مانده حسابهای موقت مستقیما بر دوره مالی بعد تاثیرگذار نیستند؛ بلکه با تاثیر بر حسابهای دائمی بر دوره مالی بعد تاثیر می‌گذارد.
حسابهای موقت به سه دسته اصلی زیر تقسیم میشوند:
به وجوهی (اعم از نقد، چک و …) که یک واحد اقتصادی از فروش کالا و یا ارائه خدمات کسب می‌کند، درآمد گفته میشود.
برخی از حسابهای درآمدی عبارتند از:
| شرح حساب | مثال |
| درآمدهای عملیاتی | درآمد حاصل از فروش کالا و یا ارائه خدمات |
| درآمدهای غیرعملیاتی | درآمد حاصل از بهره یا سود بانکی |
| سایر درآمدها | درآمد حاصل از فروش ضایعات |
مخارجی که یک واحد اقتصادی برای درآمدزایی و کسب سود متحمل میشود، هزینه نامیده میشود. هزینه‌ها نشان دهنده وجوه خارج شده از فعالیت اقتصادی هستند، که منافع آتی برای مجموعه به دنبال ندارند.
برخی از حسابهای هزینه‌ای در صورتهای مالی عبارتند از:
| 1- هزینه فروش، اداری و عمومی مانند هزینه‌های بازاریابی |
| 2- هزینه‌های مالی |
| 3- سایر هزینه‌ها |
| 4- هزینه مالیات بر درآمد |
وجوهی که مالکان برای مصارف شخصی از موجودی‌های نقدی شرکت خارج می‌کنند، برداشت از حساب نام دارد. برداشت از حساب در پایان دوره مالی از حساب سرمایه کسر میشود.
حسابهای سود و زیانی آن دسته از حسابهای موقت هستند که به منظور محاسبه سود و زیان یک واحد اقتصادی افتتاح میشوند. این حسابها در انتهای دوره مالی سود یا زیان واحد اقتصادی را در حساب سرمایه انعکاس می‌دهند.
یکی از انواع حسابها در حسابداری که شاید کمتر نام آن را شنیده باشید، حسابهای مختلط هستند. این حسابها در واقع حسابهای دائمی هستند که در پایان سال بخشی از آنها به حساب موقت تبدیل میشود. شیوه کار به این صورت است که:
به عنوان مثال از حسابهای مختلط می‌توان به حسابهای زیر اشاره نمود:
📌 خوب است بدانید:
یکی دیگر از انواع حسابها در حسابداری، حسابهای انتظامی هستند. این حسابها زیرمجموعه هیچ یک از حسابهای ترازنامه‌ای و حسابهای سود و زیانی نیستند؛ بلکه جزء یادداشتهای پیوست صورتهای مالی در اختیار استفاده‌کنندگان قرار می‌گیرند. این حسابها برای مواردی نظیر حسن انجام کار و ضمانت مورد استفاده قرار می‌گیرند.
یکی از ابتدایی‌ترین مراحل انجام عملیات حسابداری، آشنایی با انواع حسابها در حسابداری و ماهیت آنها است. به این ترتیب به سادگی می‌توان نسبت به ثبت و تجزیه و تحلیل آنها اقدام نمود. اطلاع از ماهیت و انواع حسابها در حسابداری مستلزم کسب آموزش حسابداری عملیاتی محور و تحت نظر مدرسینی است که علم را با عمل ترکیب نموده و آموزش‌های مناسب بازار کار حسابداری را در اختیار دانشجویان قرار می‌دهند. دانش آموختگان این دسته به سادگی می‌توانند جذب بازار کار شده و با توجه به رونق بازار کار حسابداری و مالیات، درآمدهای فراوان کسب نمایند.
