منو
حواله یک سند تجاری است که فردی از فرد دیگری می‌خواهد مبلغی را در یک زمان مشخص در وجه خودش یا حواله کرد فرد سومی پرداخت کند.
برات کلمه‌ای فارسی است و به معنای حواله است. در واقع برات و حواله یکی هستند.
عبارت “حواله‌کرد” به این معنی است که سند تجاری پیش رو، قابل انتقال به شخص ثالث است.
حواله یا برات یکی از راهکارهای بشر برای سهولت در معاملات و حمل و نقل پول است. همه ما درباره سیر تکاملی داد و ستد بین مردم جهان، در طول سالیان دراز اطلاعاتی داریم. فعالیت تجاری بین مردم در سالیان دراز دچار تغییرات زیادی شده به این صورت که از مبادله کالا به کالا به ضرب سکه و چاپ پول رسیده‌ایم. ذهن هوشمند انسان با روبرو شدن با مشکلات حمل و نقل پول و آسان شدن معاملات همواره برای رسیدن به راههای جدید تلاش زیادی کرده است. در این مقاله از سری مقالات آموزش رایگان حسابداری قصد داریم تا با این ابزار کارآمد مالی آشنا شویم.
حواله یکی از اسناد مهم و پرکاربرد در تجارت امروزی است. حواله در واقع یک سند تجاری است که فردی از فرد دیگری می‌خواهد مبلغی را در یک زمان مشخص در وجه یا حواله‌کرد فرد سومی پرداخت کند. بر اساس حواله شخص بدهکار متعهد میشود وجه مشخص را در یک زمان مشخص به طلبکار یا فرد معینی پرداخت کند. حواله از سمت فرد طلبکار برای فرد بدهکار صادر میشود.
پیشنهاد میشود بخوانید: بررسی نقش اعتبارات اسنادی در حسابداری بازرگانی
برات کلمه‌ای فارسی است و به معنای حواله است. در واقع برات و حواله هم معنی هستند. معنی و ریشه کلمه برات به خوبی توضیح معنی آن را می‌دهد. برات در فارسی به معنی” برای تو” است، بنابراین معنی برگ حواله یا برات این است که ” با این سند، آنچه برای من است، برای تو خواهد شد”. سیستم بانکداری از زمان داریوش کبیر در ایران مرسوم بود و الواحی که از این دوران بدست آمده، بیانگر استفاده از حواله درآن زمان نیز بوده است.
🔻اهمیت برات به اندازه‌ای است که در باب چهارم از فصل اول قانون تجارت از ماده 223 تا 304 به برات و قوانین مربوط به حواله یا برات می‌پردازد.
بر طبق ماده 245 قانون تجارت، انتقال برات یا حواله به دیگری، از طریق ظهرنویسی آن انجام میشود. تصور کنید شما یک حواله 10میلیون تومانی از شخصی دریافت و به جای نقد کردن، حواله را به شخص دیگری برای تسویه بدهی بدهید؛ برای قانونی بودن این کار، شما موظف به پشت نویسی حواله یا برات هستید. ممکن است شخص بعدی نیز همین حواله را به شخص دیگری واگذار کند، در این صورت دارنده حواله، شخص آخری است که حواله به او می‌رسد. کلیه اشخاص به جز صادر کننده حواله و گیرنده حواله همگی ظهرنویس هستند.
برای آشنایی بیشتر مطلب آیا اشتباه در توصیف حواله ارزی بانک‌ها عاملی برای دریافت مالیات غیر قانونی است؟ را مطالعه کنید
از آنجا که استفاده از برات یا حواله مزایای بسیاری دارد، به یکی از ابزارهای پرکاربرد مالی تبدیل شده است. برخی از مزایای استفاده از برات یا حواله به شرح زیر است:
♦️ عدم نیاز به جابه‌جایی فیزیکی و مستقیم پول
♦️ وجود امنیت بیشتر در معاملات
♦️ نیاز به فضای کمتر برای نگهداری حواله یا برات نسبت به پول نقد
♦️ در بعضی مواقع عدم نیاز به پرداخت کارمزد یا مالیات بیشتر به خصوص در مواردی که صدور حواله، خارج از نظام بانکی باشد.(توانایی خلق پول)
برات هم مانند هر ابزار مالی دیگری همیشه در معرض سوءاستفاده بوده و هست؛ پس لازم است نسبت به قوانین حواله‌ها آگاهی و اطلاع کاملی داشته باشید. استفاده از برات یا حواله دارای معایب زیر است که باید به آنها توجه ویژه‌ای کرد:
♦️ بیشتر حواله‌ها به صورت قانونی ثبت نمی‌شوند؛ از این رو به دلیل عدم شفافیت آنها امکان کلاهبرداری و از بین رفتن اعتبار اشخاص وجود دارد
♦️ به دلیل ضعف‌های قانونی درباره حواله یا برات هنگام دریافت یا صدور حواله بهتر است شاهدی داشته باشیم (امنیت کم)
♦️ حواله یا برات ارزشی همانند پول نقد دارد؛ از این رو به مرور زمان ارزش اولیه واقعی آن کاهش می‌یابد
♦️ حواله‌ها کاغذهای ساده هستند که کلاهبرداران به راحتی می‌توانند آنها را دست‌کاری نموده و حواله‌های تقلبی یا مخدوش در اختیار دیگران قرار دهند
عبارت “حواله‌کرد” به این معنی است که سند تجاری پیش رو، قابل انتقال به شخص ثالث است. در واقع سند تجاری قابل ظهر نویسی یا پشت نویسی است. وقتی عبارت حواله‌کرد را خط می‌زنیم در واقع اختیار واگذاری سند تجاری به شخص ثالث را از شخص دریافت کننده سند تجاری سلب می‌کنیم. توجه داشته باشید که برات تنها می‌تواند در وجه شخص معین و یا حواله‌کرد فردی مشخصی صادر شود اما در سفته یا چک می‌تواند حامل باشد یا در وجه شخص معین.
🔹 برای داشتن چک، باید حتما حسابی داشته باشیم در صورتی که صدور برات یا حواله نیاز به حساب ندارد
🔹 اگر دارنده چک به بانک مراجعه کند و چک موجودی نداشته باشد می‌تواند چک را برگشت بزند؛ اما در حواله یا برات به دلیل جنبه تجاری و مدنی آن، چنین امکانی وجود ندارد.
🔹 طرف نقد کننده چک تنها بانک‌ها هستند؛ در حالی که در برات هر شخصی می‌تواند صادر کننده یا نقد کننده برات باشد.
🔹 طبق قانون باید مبلغی بر روی چک نوشته شود که در مبلغ آن در حسابمان موجود باشد اما در برات می‌توان مبلغ را در آینده تامین کرد
🔹 برات برای پرداخت پول در آینده است؛ در حالی که چک را می‌توان برای زمان حال یا آینده صادر و وصول نمود.
پیشنهاد می‌کنیم بخوانید: جدیدترین قانون صدور چک
تفاوت برات یا حواله با سفته
🔹 یکی از تفاوت‌های اصلی برات و سفته در تعداد افراد مرتبط به آنهاست. در برات معمولا سه نفر شرکت میکنند:
اما در سفته تنها دو نفر شرکت دارند:
🔹در برات، برات‌گیر باید پرداخت وجه را قبول کند اما در سفته موضوع قبول کردن وجود ندارد؛ زیرا سفته به عهده شخص سومی نیست که نیاز به قبولی وی داشته باشد
🔹یکی از مهم‌ترین شرایط برات مکان و چگونگی پرداخت وجه آن است؛ اما در سفته پس از امضای بدهکار، تعیین و وجود مکان آن اهمیتی ندارد
🔹 صادر کردن برات به خودی خود یک عمل تجاری محسوب میشود؛ درحالی که سفته زمانی تجاری محسوب میشود که طرفین معامله تاجر یا صراف یا بانکدار باشند
برای آشنایی بیشتر مطلب ثبت سفته در حسابداری را بخوانید
قبول برات، به معنی تضمین پرداخت وجه آن توسط برات‌گیر است. به عبارت دیگر، برات گیر نسبت به پرداخت مبلغ برات به صادر کننده مسئول است، حتی اگر به وی بدهکار نباشد. شیوه کار به این صورت است:
♦️ در مرحله اول کسی که برات را صادر می‌کند (برات دهنده) با مهر و یا امضا برات را تایید می‌کند.
♦️ مرحله دوم قبول کردن برات است که توسط برات گیر مشخص میشود.
کلمه ” نکول” به این معنی است که شخص برات‌گیر، بازگرداندن وجه به صادر کننده برات را قبول نکند و بگوید من چنین براتی را قبول نمی‌کنم.
در این شرایط اعتراض نامه نکولی صادر میشود و شخص سوم دیگری آن را قبول می‌کند. به این ترتیب، شخص سوم نسبت به پرداخت وجه به صادرکننده برات، مسئول است.
قبول یا نکول برات، باید در خود برات و با درج تاریخ ذکر شود؛ در غیر این صورت معتبر نیست.
🔻مبحث دوم باب چهارم قانون تجارت، از ماده 228 تا 240 به نکول یا عدم قبولی برات اشاره دارد.
سخن آخر
در این مقاله به معرفی حواله یا برات و بیان مزایا و معایب آن در معاملات پرداختیم. با توجه به پیشرفت سیستم‌های مالی قطعا در آینده از ابزارهای مالی جدیدتری استفاده میشود. نکته مهم این است که با افزایش دانش خود از طریق آموزش حسابداری بتوانیم از کلیه ابزارهای موجود به بهترین نحو استفاده نماییم.
