حمایت‌های مالیاتی از زیان‌دیدگان حوادث غیرقابل پیش‌بینی (سیل، آتش‌سوزی و …)

سیل‌های پی در پی اخیر در برخی از شهرها، این پرسش را در ذهن ایجاد می‌کند که اگر حوادث غیرقابل پیش‌بینی (مانند سیل، زلزله، آتش‌سوزی و …) به اشخاص یا به منطقه خاصی خسارت وارد کند، آیا خسارات وارده در محاسبه درآمد مشمول مالیات آن سالِ مؤدیان تأثیری خواهد گذاشت؟ آیا اشخاص زیان‌دیده از حمایت‌های مالیاتی برخوردار خواهند بود؟ در این نوشتار حمایت‌هایی که قانون مالیات‌های مستقیم در حمایت از زیان‌دیدگان حوادث مذکور و اشخاص کمک‌کننده فراهم نموده است را بررسی می‌کنیم.

ماده ۱۶۵ چه می‌گوید؟

مهم‌ترین ماده‌ای که در رابطه حوادث غیر‌قابل ‌پیش‌بینی در قانون مالیات‌های مستقیم آمده است، ماده ۱۶۵ است. ماده از این قرار است: «در مواردی كه بر اثر حوادث و سَوانِح از قبیل زلزله، سیل، آتش‌سوزی، بروز آفات و خشكسالی و طوفان و اتفاقات غیرِمُتَرَقِّبة دیگر به یك منطقة كشور یا به مؤدی یا مؤدیانِ خاصی خساراتی وارد گردد و خسارت وارده از طریق وزارتخانه‌ها یا مؤسسات دولتی یا شهرداری‌ها یا سازمان‌های بیمه و یا مؤسساتِ عامُ‌الْمنفعه جبران نگردد، وزارت امور اقتصادی و دارایی می‌تواند معادلِ خسارتِ وارده، از درآمد مشمول مالیات مؤدی در آن سال و سَنَواتِ بعد كسر و نسبت به آن دسته از مؤدیان كه بیش از ۵۰% اموال آنان در اثر حوادثِ مَذكور از بین رفته است و قادر به پرداخت بدهی‌های مالیاتی خود نمی‌باشند با تَصویب هیئت‌وزیران، تمام یا قسمتی از بدهی مالیاتی آن‌ها را بخشوده یا تَقسیطِ طولانی نماید»؛ چنانکه ملاحظه می‌شود، برای اینکه خسارات مذکور از درآمد، قابل کسر باشد یا بخشوده یا تقسیط شود، شرط‌هایی لازم است که در ادامه مرور می‌کنیم.

عدم جبران خسارت توسط دولت یا سازمان‌های بیمه

شرط اول در مورد امکان برخورداری از امتیازات ماده، این است که خسارتی که به مؤدی وارد شده است، توسط دولت یا سازمان‌های بیمه جبران نشده باشد. بطور مثال اگر سیلی به یک منطقه خسارت وارد کرده باشد یا نه فقط یک واحد صنفی یا انبار یک شرکت دچار آتش‌سوزی شده باشد، در اینصورت فقط زمانی خسارات وارده از درآمد مالیاتی آن سال قابل کسر خواهد بود (یا اگر خسارات بالای پنجاه درصد باشد، تقسیط یا بخشوده خواهد شد) که آن خسارت، توسط دولت یا بیمه جبران نشده باشد.

تفکیک بین خسارت کمتر از ۵۰% و بیشتر از آن

نکته دیگری که باید به آن توجه کرد، اهمیت محاسبه میزان خسارت وارده است. اگر خسارات وارده کمتر از ۵۰% اموال مؤدیان باشد (۵۰% اموال موضوع حادثه و نه همه اموال مؤدی)، در اینصورت آن خسارت، از درآمد مشمول مالیات مؤدی در آن سال و سال‌های بعد (تا زمانی که به طور کامل مستهلک شود) کسر می‌گردد. در مقابل، قانون‌گذار برای آن دسته از مؤدیانی که بیش از ۵۰% اموال آنها از بین رفته است، حمایت‌های بیشتری در نظر گرفته است؛ به این معنا که بدهی‌های مالیاتی سابق این دسته از اشخاص، با تصویب هیئت ویزران، بخشوده یا تقسیط طولانی می‌شود. نکته مهم البته آن است که مؤدی برای اینکه از این مزیت برخوردار شود، باید دلایل قابل قبول مبنی بر عدم توانایی پرداخت بدهی‌ها به اداره مربوطه ارائه دهد. اگر خسارات وارده بیشتر از بدهی‌های سابق باشند، مازاد، از درآمد مشمول مالیات آن سال و سال‌های بعد، قابل کسر است.
یک مثال واقعی در این مورد، حادثه آتش‌سوزی ساختمان پلاسکو است. در بند ۷ «تصویب‌نامه در خصوص انتخاب هیئت ویژه گزارش ملی بررسی حادثه پلاسکو» ابلاغی به موجب بخشنامه شماره ۱۰۰/۹۵/۲۳۰ سازمان امور مالیاتی، این چنین آمده بود که: «در اجرای ماده ۱۶۵ قانون مالیات‌های مستقیم، کلیه بدهی‌های مالیاتی مربوط به واحدهای کسبی که در اثر سانحه آتش‌سوزی ساختمان پلاسکو، بیش از پنجاه درصد (۵۰%) اموال آنها از بین رفته است، با معرفی اتاق اصناف ایران و با رعایت ماده ۸ اصلاحی آیین‌نامه اجرایی ماده ۱۶۵ قانون مالیات‌های مستقیم (ارائه دلایل قابل قبول مبنی بر عدم توانایی پرداخت بدهی‌ها)، تا پایان عملکرد ۱۳۹۴ بخشوده می‌شود».

رعایت مهلت شش‌ماهه

شرط بسیار مهمی که در ماده ۱۶۵ نیامده اما در آیین‌نامة اجرایی ماده ۱۶۵ مصوب ۵/۵/۱۳۶۸ هیئت وزیران، رعایت آن توسط زیان‌دیده، لازم دانسته شده است، ارائه درخواست از جانب مؤدی «ظرف ۶ ماه از تاریخ وقوع حادثه» به اداره امور مالیاتی محل وقوع حادثه می‌باشد؛ در صورتی که مؤدی ظرف این مهلت درخواست خود را به اداره مربوطه ارائه نکند، دیگر فرصت کسرِ خسارات وارده از درآمد مشمول مالیات وی یا احیاناً بخشودگی و تقسیط بدهی‌های مالیاتی خود را از دست خواهد داد.

کمک‌های مردمی به‌عنوان هزینه قابل قبول مالیاتی پذیرفته می‌شود

تا اینجا داشتیم در مورد حمایت‌هایی که قانون از زیان‌دیدگان به عمل می‌آورد، سخن می‌گفتیم؛ اما قانون‌گذار کمک‌هایی را نیز که اشخاص حقیقی و حقوقی به خسارت‌دیدگان اعطا می‌کنند، تحت شرایطی به‌عنوان هزینه قابل قبول مالیاتی می‌پذیرد. ماده ۱۷۲ ق.م.م. مقرر می‌دارد: «صد درصدِ وُجوهی كه به حساب‌های تعیین¬شده از طرف دولت به‌منظور بازسازی یا كمك و نظایرِ آن به‌صورت بِلاعِوَض پرداخت می‌شود و همچنین وُجوهِ پرداختی یا تخصیصی و یا كمك‌های غیرنقدیِ بِلاعِوَضِ اشخاصْ اَعَم از حقیقی یا حقوقی (به) … كمیته امداد امام خمینی (ره) و جمعیت هلال احمر … از درآمد مشمول مالیاتِ عملكردِ سالِ پرداختِ منبعی كه مؤدی انتخاب خواهد كرد قابل كسر می‌باشد».
بنابراین تمام کسانی که بصورت نقدی و غیرنقدی صرفاً از طرق مزبور، به زیان‌دیدگان کمک می‌کنند، می‌توانند با ارائه مدارک و اسناد مربوطه، از اداره امور مالیاتی خود درخواست پذیرش این هزینه‌ها به‌عنوان هزینه قابل قبول نمایند. تأکید می‌کنیم که شرط لازم برای پذیرش این هزینه‌ها، پرداخت کمک‌ها به «حساب‌های تعیین‌شده از طرف دولت یا سازمان‌هایی که در ماده ۱۷۲ آمده است»، می‌باشد و نه هر حساب یا سازمانی که خودِ مؤدی بخواهد.

لطفاً نظرات و سؤالات خود را با در میان بگذارید.