چطور می‌ توان حق بیمه سنوات گذشته را پرداخت کرد؟

گاهی کارگر از روی نیاز مالی و فشار روحی و روانی بسیار به ناچار بدون اینکه طلب حق بیمه از کارفرما کند، مشغول به کار می‌شود و کارفرما نیز حق بیمه سنوات گذشته کارگر را پرداخت نمیکند. پس از مدتی با آگاهی کارگر از حق و حقوق خود، از کارفرما طلب بیمه می‌کند و او نیز با صراحت عنوان می‌کند که ابتدای شروع به فعالیت، شرط عدم پرداخت حق بیمه بیان شده بود. در نتیجه مابین کارگر و کارفرما اختلاف به وجود می‌آید و این سوال تداعی می‌شود: آیا می‌توان حق بیمه سنوات گذشته را دریافت کرد؟ آیا می‌توان از کارفرما در مورد عدم پرداخت حق بیمه شکایت کرد؟ در این سری از مقالات آموزش رایگان حسابداری شما را با این موضوع و شرایط و نحوه محاسبه حق بیمه سنوات گذشته بیشتر آشنا می‌کنیم. با ما همراه باشید.

منظور از پرداخت حق بیمه واریز نشده کارگران یا حق بیمه سنوات گذشته چیست؟

بر اساس ماده 148 قانون کار و ماده 36 تامین اجتماعی کارفرمایان وظیفه دارند کلیه کارکنان خود را بیمه کنند و حق بیمه را تا زمانی‌که کارگر در کارگاه مشغول به کار است واریز نمایند. عدم انجام این وظیفه قانونی و یا تاخیر در انجام آن کارفرما را مشمول پرداخت جرایم سنگینی خواهد کرد.

نحوه محاسبه بیمه سهم کارگر و کارفرما به این صورت است که حق بیمه 30 درصد است که 23 درصد آن بر عهده کارفرما و 7 درصد آن بر عهده کارگر است. ولی شرکت‌های ثبت نشده یا غیررسمی معمولا از پرداخت حق بیمه سرباز می‌زنند.

هنگامی که به دلیل تعلل یا تخلف کارفرما، حق بیمه کارگران به موقع پرداخت نمی‌شود، باعث بروز مشکلات در سوابق بیمه‌ای کارگر می‌شود. معمولا کارگران در زمان بازنشستگی متوجه می‌شوند حق بیمه آن‌ها به موقع پرداخت نشده است. به حق بیمه‌هایی که در گذشته پرداخت نشده و جزو سوابق کارگر به حساب نیامده است، حق بیمه پرداخت نشده سنوات گذشته، گفته می‌شود.

گزارش رد نکردن حق بیمه کارگر از سوی کارفرما

این مورد برای سازمان تامین اجتماعی بسیار مهم است؛ از این رو گاهی مامورین سازمان به صورت سر زده به کارگاه مراجعه نموده و نسبت به بازرسی تامین اجتماعی از کارگاه جهت اطمینان از واریز حق بیمه کلیه کارکنان اقدام می‌کنند.

در این خصوص شماره تلفن 1420 نیز از سمت سازمان در نظر گرفته شده است. هم‌چنین در سامانه الکترونیک تامین اجتماعی امکان ثبت درخواست بازرسی از کارگاه وجود دارد، تا بتوان گزارش رد نکردن بیمه کارفرما را اعلام نمود. در نتیجه مامورین سازمان به کارگاه مربوطه مراجعه می‌کنند و مراتب را بازرسی می‌کنند. در صورت اثبات کارفرما را مجاب به پرداخت حق بیمه و جریمه مربوطه می‌کنند.

آیا می‌توان سابقه بیمه سالهای قبل را احیا کرد؟

برای حل مشکل پرداخت حق بیمه سنوات گذشته چند راهکار وجود دارد که عبارتند از:

♦️ از طریق سازمان تامین اجتماعی

♦️ از طریق اداره کار

اقدام برای حق بیمه واریز نشده کارگران از طریق سازمان تامین اجتماعی 

اولین راه حل برای دریافت حق بیمه واریز نشده سنوات گذشته کارگران از طریق سازمان تامین اجتماعی است:

♦️ پیگیری از طریق پورتال خدمات غیرحضوری سازمان تامین اجتماعی (مراجعه به بخش خدمات سابقه)

بیمه شده باید نسبت به تکمیل فرم‌های ادعای سابقه بیمه اقدام نماید؛ به عنوان مثال او ادعا می‌کند در سال 1388 در فلان کارگاه مشغول به فعالیت بوده، ولی حق بیمه دوران اشتغال وی واریز نشده است.

سازمان تامین اجتماعی، با بررسی مدارک بیمه شده که می‌تواند شامل قرارداد کار، فیش واریز حقوق و غیره باشد، صحت ادعای او را بررسی می‌کند؛ در صورت تایید ادعا، سازمان تامین اجتماعی حق بیمه سنوات گذشته (سهم بیمه کارگر و کارفرما) به علاوه جریمه آن از کارفرما دریافت می‌کند و به صورت مستقیم در سابقه بیمه‌ای فرد لحاظ می‌کند.

🆘 متاسفانه در اکثر اوقات چنین مدارکی در دسترس نیست؛ یا در صورت وجود مورد تایید سازمان تامین اجتماعی نیست.

اقدام برای حق بیمه واریز نشده کارگران از طریق اداره کار

راه حل دوم این است که کارگر علیه کارفرمای خود با عنوان “واریز حق بیمه واریز نشده ایام اشتغال” به اداره کار شکایت کند:

♦️ شکایت از طریق سامانه جامع روابط کار

زمانی‌که کارگر از کارفرما شکایت می‌کند باید دادخواست خود و مدارک اثبات اشتغال طی دوره مورد ادعا را ارایه دهد. مراجع حل اختلاف اداره کار، جلسات رسیدگی برای ادعای کارگر بر اساس اسناد و مدارک ارائه شده در مورد حق بیمه تشکیل می‌شود. در نهایت اداره کار مطابق ماده 148 قانون کار رای را صادر می‌کند.

ماده 148 قانون کار: کارفرمایان کارگاه‌های مشمول این قانون مکلفند بر اساس قانون تامین اجتماعی نسبت به بیمه نمودن کارگران واحد خود اقدام نمایند.

🔻 نکته

مزیت شکایت به اداره کار نسبت به اقدام از سوی تامین اجتماعی این است که اگر مدارک کارگر برای ادعای خود کافی نباشد، بازرسی‌های انجام شده در مرحله تحقیق و بازرسی پرونده، به کارگر در ثابت کردن اشتغال به کار کمک می‌کند.

پرداخت حق بیمه سنوات گذشته کارگر در صورت فوت کارفرما

از آنجا که بر اساس قانون، حق بیمه کارگر در طول اشتغال اجباری و از نوع حقوق اکتسابی است، در صورتی که کارگر مدارک کافی جهت اشتغال به کار ارائه نماید، فوت کارفرما و یا تعطیلی کارگاه مانع از پرداخت حق بیمه کارگر نیست. در این صورت بعد از اثبات اشتغال کارگر در اداره کار یا سازمان تامین اجتماعی، حق بیمه پرداخت نشده توسط سازمان محاسبه شده و از وراث او مطالبه می‌شود.

نحوه شکایت از کارفرما برای رد نکردن بیمه کارگر

کارگر برای شکایت از کارفرما جهت واریز حق بیمه واریز نشده ایام اشتغال، موظف به طی کردن مراحلی است که در ادامه به آن می‌پردازیم:

مراحل شکایت از کارفرما جهت دریافت حق بیمه سنوات قبل

♦️ تنظیم شکایت به صورت اینترنتی

نکته: برای تنظیم شکایت اینترنتی باید نسبت به احراز هویت و دریافت کلمه کاربری و نام عبور اقدام نمایید.

♦️ ارائه مدارک و اسناد اثبات ادعای کارگر در خصوص اشتغال به کار

نکته: معمولا رسیدگی به شکایت‌ها با اولویت برای افراد از کارافتاده، مسن و یا در شرف بازنشستگی انجام می‌شود.

♦️ بررسی پرونده و راستی‌آزمایی ادعای کارگر

♦️ صدور رای هیئت بدوی

نکته: در صورتی که هر یک از طرفین به رای صادره اعتراض داشته باشد، می‌تواند اعتراض خود را ثبت نماید.

♦️ ارجاع پرونده به هیئت تجدید نظر و صدور رای نهایی

مدارک لازم برای شکایت حق بیمه پرداخت نشده

قبل از اینکه نسبت به شکایت از کارفرما اقدام نمایید ابتدا باید سوابق بیمه خود را بررسی و از عدم واریز حق بیمه اطمینان حاصل نمایید. احراز سوابق بیمه به دو صورت حضوری و اینترنتی انجام می‌شود. در صورتی که مطمئن شدید بخشی از سوابق بیمه شما ناقص است، می‌توانید با ارائه مدارک زیر به سازمان تامین اجتماعی سوابق شغلی خود را تایید نمایید.

مدارک مورد نیاز جهت ادعای سابقه شغلی

از مهم‌ترین مدارک جهت تایید ادعای بیمه شده می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

♦️ حکم استخدام و یا احکام مربوط به ارتقای شغلی و تغییر سمت در دوره مورد ادعا

♦️ فیش حقوقی، چک دریافتی بابت حقوق و یا رسید واریز حقوق

♦️ کارت بانکی مربوط به افتتاح حساب جهت واریز حقوق

♦️ گواهی بانک در خصوص واریز وجوه ماهیانه به حساب مدعی با عنوان حقوق

♦️ لیست‌های حقوق کارگاه به همراه اظهارنامه مورد تایید سازمان مالیاتی

♦️ دفاتر حسابداری قانونی و اسناد هزینه کارگاه

♦️ کارت‌های حضور و غیاب (ورود و خروج) و یا دفاتر ثبت حضور و غیاب کارکنان کارگاه

♦️ کارت بهداشت فرد مدعی (که از سوی اداره بهداشت محیط کار صادر شده باشد)

♦️ معاینات پزشکی قبل از استخدام (ماده 90 قانون تامین اجتماعی)

♦️ شهادت سایر کارگران و استشهاد محلی

نحوه محاسبه حق بیمه کارگر در صورت عدم پرداخت توسط کارفرما

نحوه محاسبه حق بیمه کارگر در صورتی که در مدت کارکرد کارگر حق بیمه پرداخت نشده باشد، سه فرضیه وجود دارد:  

فرض اول

 کارگری که حق بیمه او پرداخت نشده، هم‌چنان در همان کارگاه مشغول به کار است؛ در این صورت حقوق فعلی کارگر مبنای محاسبه حق بیمه قرار گرفته و نحوه محاسبه بدین صورت است:

حق بیمه پرداخت نشده کارگر

30% * تعداد ماه‌های واریز نشده * دستمزد فعلی کارگر (ماهیانه)

فرض دوم

کارگری که حق بیمه او پرداخت نشده اکنون در کارگاه دیگری مشغول به کار است؛ در این صورت حق بیمه بر اساس حقوق و دستمزد مشمول کسر حق بیمه مندرج در آخرین لیست ارسالی برای کارگر ملاک محاسبه حق بیمه است. (بر اساس رأی شماره 19 هیأت عمومی دیوان عدالت اداری)

حق بیمه پرداخت نشده کارگر

30% * تعداد ماه‌های واریز نشده * آخرین دستمزد دریافتی کارگر (ماهیانه)

فرض سوم

کارگری که حق بیمه او پرداخت نشده و اکنون بازنشست شده است، بر اساس میانگین حداقل و حداکثر دستمزد مشمول کسر بیمه سال پرداخت (با در نظر گرفتن تعهدات سازمان) محاسبه، مطالبه و وصول می‌شود. (بر اساس رأی شماره 19 هیأت عمومی دیوان عدالت اداری)

حق بیمه پرداخت نشده کارگر

30% * تعداد ماه‌های واریز نشده * میانگین حداقل و حداکثر دستمزد مشمول بیمه سال پرداخت (ماهیانه)

🔻 نکته

اگر کارگر در کارگاه دیگری مشغول فعالیت باشد و یا بازنشسته شده باشد، برای حقوق و دستمزد ملاک محاسبه حق بیمه، دو حالت کلی وجود دارد:

♦️ کارگر به اداره کار شکایت می‌کند و هیئت اداره کار جهت محاسبه حق بیمه، بر اساس حقوق و دستمزد فعلی (آخرین حقوق و دستمزد دریافتی فرد) حکم صادر می‌کند؛ بدین ترتیب کارفرما موظف است حق بیمه را بر اساس آخرین حقوق و دستمزد دریافتی پرداخت نماید

♦️ در صورتی که در حکم صادره از سوی اداره کار، سال مبنای محاسبه حق بیمه ذکر نشده باشد؛ حقوق و دستمزد کارگر در همان سال‌هایی که حق بیمه برای او رد نشده، ملاک محاسبه خواهد بود.

به این مبالغ جرائم تشخیصی اداره کار نیز اضافه می‌شود.

جریمه عدم پرداخت حق بیمه سنوات گذشت توسط کارفرما

قانون بر اساس ماده 148 قانون کار، کارفرما را موظف به بیمه نمودن کارگران خود نموده است؛ همچنین در صورت تخطی کارفرما از این امر، ضمانت اجرا در نظر گرفته است؛ مطابق ماده 183 قانون کار:

” کارفرمایانی که بر خلاف مفاد ماده 148 این قانون از بیمه نمودن کارگران خود خودداری نمایند، علاوه بر تأدیه کلیه حقوق متعلق به‌کارگر (‌سهم کارفرما) با توجه به شرایط و امکانات خاطی و مراتب جرم به جریمه نقدی معادل دو تا ده برابر حق بیمه مربوطه محکوم خواهند شد.“

این ماده به صراحت بیان کرده است که کارفرما وظیفه دارد کلیه مبالغ حق بیمه کارگر را که در طی هر مدت زمانی که پرداخت نکرده است بپردازد و در صورت تخطی به دو تا ده برابر جریمه نیز محکوم می‌شود.

🔻 نکته

جریمه عدم پرداخت حق بیمه متعلق به سازمان تامین اجتماعی است و به کارگر تعلق نمی‌گیرد؛ به عبارت دیگر، سازمان بیمه با دریافت جریمه، سوابق بیمه‌ای شخص را در مدت مورد ادعا برای وی لحاظ می‌کند.

توصیه می‌کنیم بخوانید: جریمه عدم ارسال لیست بیمه

مشاوره با وکیل اداره کار در صورت بیمه نکردن کارفرما

گاهی بعضی از کارفرمایان از پرداخت حق بیمه امتناع می‌کنند و پس از اینکه کارگران به مراجع ذی‌ربط مانند اداره کار برای احقاق حق خود اعتراض می‌کنند، کلا رابطه کارگر و کارفرمایی را انکار می‌کنند؛ در این شرایط کارگر در وهله اول باید ثابت نماید که در مکان مربوطه طبق قانون کار مشغول بوده است. این مرحله را می‌توان از سخت‌ترین و مهم‌ترین مراحل در رسیدگی به دعوای کارگر از کارفرما محسوب نمود؛ زیرا در صورتی که این رابطه ثابت شود به سهولت می‌توان کارفرما را به پرداخت مبلغ حق بیمه‌ای که نپرداخته است محکوم نمود.

از این رو مشورت با یک وکیل اداره کار می‌تواند در این مورد موثر باشد؛ زیرا وی با بررسی کلیه مدارک موجود و ارائه ترفندهای حقوقی می‌تواند به اثبات رابطه کارگر و کارفرمایی کمک نماید؛ سپس با ثابت کردن این رابطه می‌توان درخواست حق بیمه پرداخت نشده را داشت و این امر جز از یک وکیل متخصص اداره کار ساخته نیست.

کلام آخر

حق بیمه سنوات گذشته یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های همه مشمولین قانون کار است؛ از این رو بی‌توجهی کارفرما در پرداخت حق بیمه و بروز مشکلات در سابقه بیمه‌ از دیدگاه کارگران گناهی نابخشودنی است؛ که ممکن است منجر به شکایت آنها از کارفرما شده چالش‌هایی برای مجموعه اقتصادی ایجاد نمایند. آموزش قانون کار و تامین اجتماعی به صورت اصولی به شما کمک می‌کند به عنوان یک حسابدار از حقوق کارگران در زمینه بیمه مطابق قوانین کار و تامین اجتماعی دفاع کنید و همچنین مانع از ضرر کردن کارفرمایانی که در پرداخت حق بیمه غفلت می‌ورزند، شوید.