منو
مهم‌ترین تفاوت بیمه اجباری با بیمه اختیاری و مشاغل آزاد تعهدات بیمه بیکاری است که تحت پوشش بیمه اجباری است ولی بیمه اختیاری و مشاغل آزاد آن را پوشش نمیدهند.
نرخ حق بیمه انواع بیمه به شرح زیر است:
1- بیمه اجباری: 30% حقوق و دستمزد
2- بیمه اختیاری: 27% حقوق و دستمزد توافق شده
3- بیمه مشاغل آزاد: وابسته به میزان خدمات دریافتی بیمه گذار بوده و معادل 12%، 14% و یا 18% حقوق و دستمزد توافق شده فرد
خیر – بیمه اختیاری برای کلیه افرادی است که تحت پوشش هیچ بیمه ای نیستند اما بیمه مشاغل آزاد برای کارفرمایان و یا صاحبان مشاغلی است که تحت پوشش بیمه نیستند.
یکی از مهم‌ترین خدماتی که سازمان تامین اجتماعی در مقابل پرداخت وجه حق بیمه به مخاطبان خود ارائه می‌دهد، استفاده از مزایای بازنشستگی، از کارافتادگی، درمانی و … است. از این رو بسیاری از افراد تمایل به استفاده از این خدمات دارند. سازمان تامین اجتماعی در جهت ارایه خدمات به افراد مختلف جامعه اعم از افراد مشمول قانون کار و افراد غیرمشمول، راهکارهایی اندیشیده است. از جمله این راهکارها ارایه دو نوع بیمه اجباری و خویش فرما به اشخاص است. در این مقاله قصد داریم شما عزیزان را با انواع بیمه و تفاوت بیمه اجباری با بیمه اختیاری و مشاغل آزاد آشنا کنیم. با ما تا پایان همراه باشید.
سازمان بیمه تامین اجتماعی با هدف افزایش افراد مشمول استفاده از خدمات این سازمان، انواع طرح‌های بیمه‌ای زیر را در اختیار متقاضیان قرار می‌دهد:
بر اساس قانون کار، کلیه مشمولین قانون کار و همچنین کسانی که در مقابل دریافت مزد و حقوق در کارگاه‌ها، کارخانه‌ها و شرکت‌ها مشغول به کار هستند، مشمول استفاده از بیمه اجباری هستند. به بیان دیگر، کارفرمایان موظفند بخشی از حقوق ماهیانه کارگران شاغل در کارگاه را به عنوان حق بیمه کسر و سهم خود را نیز به آن اضافه نموده و مجموع مبلغ را به عنوان حق بیمه به سازمان تامین اجتماعی بپردازند. در غیر این صورت مشمول جرائم بیمه تامین اجتماعی میشوند.
نرخ محاسبه حق بیمه، معادل 30% دستمزد کارگران است. از این مبلغ 7% بر عهده کارگر و 23% (20% حق بیمه سهم کارگر و 3% بیمه بیکاری) بر عهده کارفرما است.
از آنجا که میزان حقوق و دستمزد کارگران در ابتدای هر سال از سوی شورای عالی کار تعیین می‌شود، مبلغ پرداختی حق بیمه برای هر سال ثابت نیست و با توجه به مبلغ سالانه حق السعی، تغییر می‌کند.
حق بیمه اجباری به بخشی از حقوق کارگران تعلق می‌گیرد. در واقع فرمول محاسبه حق بیمه عبارت است از:
حقوق ماهیانه مشمول حق بیمه = حقوق پایه + پایه سنوات + حق مسکن + بن کارگری + سایر مزایای مشمول پرداخت حق بیمه در لیست حقوق ماهیانه
نکته: پایه سنوات به کارگرانی که بیش از یک سال در یک کارگاه مشغول به کار باشند، تعلق می‌گیرد. این مبلغ جزئی از حقوق و دستمزد روزانه بوده و در محاسبه حق بیمه تاثیرگذار است.
به این ترتیب برای یک کارگر ساده بدون سابقه کاری در سال 1401 داریم:
| ردیف | عنوان | ماه 30 روزه |
| ۱ | حقوق ماهیانه مشمول کسر حق بیمه اجباری (ريال) | 55,797,500 |
| ۵ | جمع مبلغ بیمه پرداختنی 30% حقوق مشمول بیمه (ريال) | 16,739,250 |
| ۸ | 7% بیمه سهم کارگر (ريال) | 12,833,425 |
| ۹ | %23 حق بیمه سهم کارفرما (ريال) | 3,905,825 |
📌 در جدول فوق مطابق بخشنامه حقوق سال 1401، دستمزد روزانه معادل 1,393,250 ريال، حق مسکن معادل 6,500,000 ریال و بن کارگری معادل 8,500,000 ریال در نظر گرفته شده است.
بیمه خویش فرما، یکی از انواع بیمه تامین اجتماعی است. در مواردی که شخص به هر عنوان مشمول استفاده از بیمه اجباری نباشد یا تحت پوشش هیچ شرکت بیمه‌ای نباشد، اما بخواهد از مزایای بیمه استفاده نماید، میتواند نسبت به انعقاد قرارداد بیمه خویش فرما به صورت حضوری یا الکترونیکی اقدام نماید. به این ترتیب این شخص با پرداخت حق بیمه به صورت ماهانه میتواند از مزایای بیمه استفاده نماید.
بیمه خویش فرما به دو دسته تقسیم می‌شود:
هر گاه فرد تحت پوشش هیچ بیمه پایه‌‌ای ( تامین اجتماعی، خدمات درمانی، بیمه سلامت) نباشد و همچنین در ارگان یا سازمان خاصی مشغول به کار نباشد، میتواند با انعقاد قرارداد مستقل با سازمان تامین اجتماعی و پرداخت حق بیمه به صورت ماهانه خود را بیمه اختیاری کند.
بر اساس توضیحات سازمان تامین اجتماعی در مورد تفاوت بیمه اجباری با بیمه اختیاری و مشاغل آزاد، اشخاصی که متقاضی استفاده از بیمه اختیاری هستند، باید حائز شرایط زیر باشند:
🔻 نکته
چنانچه سن متقاضی بیش از 55 سال باشد، پذیرش درخواست وی منوط به دارا بودن سابقه پرداخت حق بیمه قبلی، معادل مدت مازاد سنی خواهد بود. به عنوان مثال، اگر متقاضی بیمه اختیاری 57 ساله باشد باید هنگام درخواست دو ســال ســابقه پرداخت حق بیمه را بپردازد.
اما در صورتی که متقاضی بیش از ده سال سابقه پرداخت حق بیمه داشته باشد، در هر سنی که باشد میتواند تحت پوشش بیمه اختیاری قرار گیرد.
بیمه اختیاری تقریبا همه مزایا و امکانات کوتاه مدت و بلندمدت ارائه شده توسط سازمان تامین اجتماعی را دارا است. از جمله مزایای بیمه اختیاری می‌توان به خدمات درمانی و پروتز و اورتز (تعهدات کوتاه مدت) و پرداخت مستمری بازنشستگی و از کارافتادگی و هزینه‌های کفن و دفن (تعهدات بلندمدت) اشاره نمود.
تنها مورد استثنا در این زمینه بیمه بیکاری، کمک هزینه ازدواج و غرامت ایام بیماری یا بارداری است؛ زیرا از آنجا که این بیمه شدگان کارفرما ندارند، مشمول دریافت بیمه بیکاری نیستند.
نرخ حق بیمه پرداختی بیمه گذار برای استفاده از خدمات بیمه تامین اجتماعی معادل 27% حقوق و دستمزد توافق شده با سازمان تامین اجتماعی به عنوان دستمزد مبنای کسر حق بیمه است.
بیمه گذار میتواند دستمزد مبنای کسر حق بیمه را شخصا تعیین نماید. دستمزد مبنا میتواند بین حداقل دستمزد کارگران برای هر سال و حداکثر دستمزد سالانه باشد. همچنین نحوه پرداخت حق بیمه به سازمان تامین اجتماعی به صورت ماهیانه یا دوره‌های چندماهه است.
🔻 نکته
بیمه شدگان اختیاری هر دو سال یکبار می‌توانند با ارائه درخواست به سازمان بیمه، دستمزد مبنای محاسبه حق بیمه ماهانه خود را 10% افزایش دهند.
بر اساس اعلام سازمان تامین اجتماعی، مهلت پرداخت مبلغ حق بیمه اختیاری برای هر ماه، حداکثر تا آخرین روز دو ماه بعد است. در غیر این صورت قرارداد بیمه اختیاری باطل می‌شود.
افرادی که دارای شغل آزاد هستند و یا در حکم کارفرما، عده‌ای را تحت پوشش بیمه قرار داده‌اند، خود برای استفاده از خدمات و مزایای بیمه تامین اجتماعی می‌توانند تحت پوشش بیمه مشاغل آزاد قرار گیرند.
از موارد بیمه صاحبان حرف و مشاغل آزاد می‌توان به بیمه رانندگان، بیمه کارگران ساختمانی، بیمه قالی بافان ، بیمه صاحبان کسب و کارهای خانگی، بیمه هنرمندان و مواردی از این دست اشاره نمود.
شرایط ثبت نام و استفاده از خدمات بیمه مشاغل آزاد عبارتند از:
🔻 نکته
در صورتی که سن متقاضی از شرایط سنی مطرح شده بیشتر باشد، در صورتی میتواند از این بیمه‌نامه استفاده کند که دو برابر مازاد سنی تعیین شده، سابقه پرداخت حق بیمه داشته باشد. به عنوان مثال اگر متقاضی بیمه اختیاری 53 ساله باشد باید هنگام درخواست بیمه مشاغل آزاد، معادل 6 سال سابقه پرداخت حق بیمه را بپردازد.
بیمه گذار میتواند نرخ حق بیمه پرداختی برای مشاغل آزاد را بر اساس میزان دریافت خدمات و مزایای دریافتی از سوی سازمان تامین اجتماعی تعیین نماید. به این ترتیب نرخ حق بیمه مشاغل آزاد میتواند بین 12%، 14% و 18% حقوق و دستمزد متقاضی متغیر باشد.
مزایای بیمه مشاغل آزاد بر اساس نرخ حق بیمه پرداختی بیمه‌گذار متفاوت است. به عنوان مثال برخی از خدمات ارائه شده به بیمه گذار برای نرخهای مختلف حق بیمه به شرح زیر است:
تنها موارد استثنا در این زمینه بیمه بیکاری، کمک هزینه ازدواج، غرامت دستمزد ایام بیماری و بارداری و پروتز و اورتز است.
تا اینجا با تعاریف بیمه‌های اجباری، اختیاری و مشاغل آزاد آشنا شدیم. در ادامه به بیان تفاوت بیمه اجباری با بیمه اختیاری و مشاغل آزاد به شرح جدول می‌پردازیم:
| شرح تفاوت | بیمه اجباری | بیمه اختیاری | بیمه مشاغل آزاد |
| نرخ حق بیمه | 30% حقوق و دستمزد | 27% مبلغ توافق شده | بر اساس خدمات دریافتی بین 12%، 14% و 18% مبلغ مورد توافق، متفاوت است |
| شخص پرداخت کننده حق بیمه | بخشی بیمه گذار و بخشی کارفرما | بیمه گذار | بیمه گذار |
| تعهدات بیمه‌ای | کلیه خدمات و مزایای سازمان تامین اجتماعی | کلیه خدمات و مزایا بدون بیمه بیکاری، کمک هزینه ازدواج و غرامت ایام بیماری یا بارداری | کلیه خدمات بدون بیمه بیکاری و کمک هزینه ازدواج، غرامت ایام بیماری یا بارداری و هزینه پروتز و اروتز |
| قوانین و مقررات انعقاد بیمه نامه | تابع مقررات اجباری قانون کار | تابع مقررات اختیاری بیمه گذار | تابع مقررات اختیاری بیمه گذار |
| سوابق بیمه ای متقاضی | بدون نیاز به سابقه | حداقل 30 روز سابقه پرداخت بیمه | بدون نیاز به سابقه |
| شرایط سنی بیمه گذار | بدون شرایط سنی | حداکثر 55 سال (مرد و زن) | زن 45 سال، مرد 50 سال |
| مدارک مورد نیاز | احراز رابطه کارگری و کارفرمایی | — | پروانه کسب |
| مراجع قانونی جهت شکایت | اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی | دیوان عدالت اداری | دیوان عدالت اداری |
| مشمولین | مشمولین قانون کار | کلیه افرادی که تحت پوشش هیچ بیمه‌ای نیستند | صاحبان مشاغل آزاد بدون داشتن بیمه پایه |
کلام آخر
تا اینجا با انواع بیمه تامین اجتماعی و تفاوت بیمه اجباری با بیمه اختیاری و مشاغل آزاد آشنا شدیم. اما باید بدانید که مهم‌ترین تفاوت بیمه اجباری با بیمه اختیاری و مشاغل آزاد وابسته به وضعیت شغلی بیمه گذار است. در حقیقت حقوق بگیران مشمول استفاده از بیمه اجباری هستند؛ اما صاحبان سایر کسب و کارها نظیر کسب و کارهای خانگی می‌توانند از بیمه‌های اختیاری و یا مشاغل آزاد استفاده نمایند.
توصیه ما به ویژه مشمولین بیمه اجباری که گروه زیادی از مردم جامعه را در بر میگیرند، آشنایی با قوانین کار و تامین اجتماعی است. به این ترتیب با وظایف و حقوق خود و نحوه احقاق حقوق خود آشنا خواهید شد.
