فرآیند و دستورالعمل نحوه وصول مالیات

وصول مالیات آخرین مرحله اجرایی از عملیات پرداخت مالیات است که همانند سایر مراحل، پیچیدگی‌های خاص خود را دارد؛ تا آنجا که بی‌اطلاعی از فرآیند وصول مالیات موجب محرومیت مودیان از مزایا و تسهیلات قانونی و حتی در بعضی موارد تعلق جرایم مالیاتی می‌شود. از این رو در این نوشته از قوانین و بخشنامه های مالیاتی قصد داریم شما را با فرآیند و دستورالعمل نحوه وصول مالیات آشنا نموده و به این مسئله که  پرداخت نکردن مالیات چه عواقبی دارد؟ بپردازیم. با ما همراه باشید.

فرآیند وصول مالیات به چه معناست؟

فرآیند وصول مالیات عبارت از عملیات دریافت مالیات قطعی شده از مودیان است. این فرآیند با صدور و ابلاغ برگ قطعی مالیات آغاز می‌شود. در صورتی که مودی برگ قطعی را تمکین نموده نسبت به پرداخت مالیات و یا ترتیب پرداخت بدهی مالیاتی خود اقدام نماید، فرآیند وصول مالیات پایان می‌یابد. اما گاهی مودی از پرداخت مالیات امتناع می‌کند. در این صورت مطالبه مالیات به اداره “وصول و اجرا” سپرده می‌شود.

توصیه می‌کنیم بخوانید: اعتراض به برگ قطعی مالیات

فرآیند وصول مالیات بر عهده کیست؟

مطابق ماده 219 ق.م.م، فرآیند شناسایی و تشخیص درآمد، مطالبه و وصول مالیات بر عهده سازمان امور مالیاتی کشور است. همچنین نحوه وصول مالیات توسط دستورالعمل نحوه وصول مالیات، از سوی این سازمان تعیین شده است.

ترتیبات اجرایی فرآیند وصول بدهی مالیاتی

 بر اساس دستورالعمل نحوه وصول مالیات (دستورالعمل شماره 230/53338/د مورخ 1399/11/19)، ترتیبات اجرایی فرآیند وصول مالیات به شرح زیر است:

• ابلاغ برگ قطعی بدهی مالیاتی به مودی حداکثر ظرف یک هفته از صدور برگ قطعی مالیات
• صدور و ابلاغ برگ اجرایی حداکثر ظرف مدت یک هفته (در مواردی که مودی بدهی مالیاتی خود را در مهلت مقرر پرداخت ننماید)
• انجام اقدامات اجرایی برای وصول مطالبات با رعایت مقررات قانون مالیاتهای مستقیم و آیین نامه موضوع ماده 218 ق.م.م از اموال مودی اعم از وجوه نقد، خودرو، املاک و … نزد خود یا اشخاص ثالث

توصیه می‌شود بخوانید: ابلاغ الکترونیکی مالیاتی

مدت زمان پرداخت مالیات

مهلت پرداخت مالیات در فرآیند وصول مالیات بر اساس ترتیبات اجرایی تعیین می‌شود. بر این اساس مهلت پرداخت مالیات بر اساس دستورالعمل نحوه وصول مالیات به شرح زیر است:

• مهلت پرداخت قبل از صدور برگ اجرایی
• مهلت پرداخت پس از صدور برگ اجرایی

مهلت پرداخت مالیات قبل از صدور برگ اجرایی

مطابق ماده 210 ق.م.م، مهلت پرداخت مالیات قطعی شده، 10 روز از تاریخ ابلاغ برگ قطعی است. در صورتی که مودی طی این مدت نسبت به پرداخت مالیات خود اقدام ننماید، دريافت ماليات وارد مرحله عمليات اجرايی می‌شود.

مهلت پرداخت مالیات پس از صدور برگ اجرایی

پس از صدور برگ اجرایی، مودی حداکثر یک ماه از تاریخ ابلاغ برگ اجرایی، برای پرداخت و یا ترتیب پرداخت مالیات خود فرصت دارد. (ماده 210 ق.م.م)

عواقب عدم پرداخت مالیات توسط مودی

شاید برای شما هم این سوال مطرح باشد که “اگر مالیات ندهیم چه میشود؟” در پاسخ به این سوال باید بگوییم: در صورتی که مودی در مهلت تعیین شده از سوی سازمان پس از صدور و ابلاغ برگ اجرایی وصول مالیات، نسبت به پرداخت (ترتیب پرداخت) مالیات خود اقدامی انجام ندهد، فرآیند وصول مالیات وارد مرحله جدیدی می‌شود.

در این مرحله سازمان مالیاتی مطابق مواد 202 و 211 ق.م.م اقدام به توقیف اموال مودی و همچنین پیشگیری از خروج او از کشور می‌نماید.

فرآیند وصول مالیات؛ توقیف اموال

بر اساس ماده 211 ق.م.م سازمان مالیاتی می‌تواند به اندازه بدهی مودی اعم از اصل و جرایم متعلق به علاوه 10% بدهی از اموال منقول یا غیرمنقول و مطالبه مودی توقیف نماید.

به عبارت دیگر، معادل مالیات و جرایم مودی به علاوه 10% بدهی مالیاتی وی به عنوان هزینه رسیدگی، به ترتیب اولویت نقدشوندگی به شرح زیر توقیف می‌شود:

• اموال نقد و منقول

در صورتی که اموال منقول مودی برای تسویه بدهی او کافی نباشد و یا دسترسی به اموال منقول وی ممکن نباشد:

• اموال غیرمنقول
• مطالبات مودی

در ادامه طبق ماده 31 آیین نامه اجرایی وصول مالیاتها، در صورتی که مودی ظرف 10 روز از توقیف اموال، نسبت به پرداخت یا تقسیط کل بدهی و جرایم مالیاتی به علاوه 10% بدهی اقدام ننماید، سازمان مالیاتی نسبت به فروش اموال توقیفی از طریق مزایده و انتشار آگهی توسط مسئول اجرائیات اداره اموال مالیاتی اقدام نموده و بدهی مالیاتی مودی (بدهی مالیاتی و جرایم متعلق) و هزینه‌های مربوط (10% بدهی) تسویه می‌نماید.

فرآیند وصول مالیات؛ ممنوع الخروجی

یکی از اقدامات اجرایی در فرآیند وصول مالیات که با هماهنگی دادستانی انتظامی انجام می‌شود، انجام اقدامات لازم در راستای ممنوع الخروجی مودی به دلیل بدهی مالیاتی است. بر این اساس از خروج بدهکاران مالیاتی با میزان مشخصی از بدهی جلوگیری می‌شود.  مگر در مواردی که شخص با تایید مراجع ذی‌ربط مجبور به سفر ضروری (مشروط به دادن تضامین لازم) باشد. میزان بدهی مالیاتی برای ممنوع الخروجی به شرح زیر است:

• اشخاص حقوقی تولیدی دارای پروانه بهره‌برداری از مراجع قانونی معادل 20% سرمایه یا مبلغ 5 میلیارد ريال و بیشتر از آن
• سایر اشخاص حقوقی و اشخاص حقیقی تولیدی معادل 10% سرمایه ثبت شده و یا 2 میلیارد ریال و بیشتر از آن
• سایر اشخاص حقیقی معادل مبلغ 100 میلیون ریال و بیشتر از آن

چه اموالی شامل توقیف مالیاتی نمیشوند؟

بر اساس ماده 212 ق.م.م، توقیف اموال زیر از سوی سازمان مالیاتی ممنوع است:

• دو سوم حقوق حقوق بگیران و سه چهارم حقوق بازنشستگی و وظیفه
• لباس و اشیاء و لوازمی که برای رفع حوائج ضروری مودی و افراد تحت تکفل او لازم است
• آذوقه موجود و نفقه اشخاص واجب النفقه مودی
• ابزار و آلات کشاورزی و صنعتی و وسایل کسب که برای تامین حداقل معیشت مودی لازم است
• محل سکونت به قدر متعارف 

نکات مهم در خصوص توقیف اموال در فرآیند وصول مالیات

1- توقیف واحدهای تولیدی (اعم از کشاورزی و یا صنعتی) در مدت عملیات اجرایی نباید موجب تعطیل واحد تولیدی شود.

2- در صورتی که ارزش اموالی که برای توقیف در نظر گرفته می‌شود، بیش از میزان بدهی مالیاتی مودی باشد و قابل تفکیک نیز نباشد، سازمان مالیاتی تمامی مال را توقیف نموده و پس از فروش و تسویه حساب، مازاد آن به مودی مسترد می‌شود؛ مگر آن که مودی اموال بلامعارض دیگری معادل میزان بدهی مالیاتی و هزینه‌ها ی مربوطه معرفی نماید.

3- در مواردی که مودی یکی از زوجین باشد که در یک خانه زندگی می‌نمایند، از اثاثیه خانه آنچه عادتا مورد استفاده زنان است، متعلق به زن و بقیه متعلق به شوهر شناخته می‌شود؛ مگر آن که خلاف آن ثابت شود.  

چگونه اجرای فرآیند وصول مالیات را متوقف کنیم؟

در صورتی که مودی طی مراحل اجرایی فرآیند وصول مالیات، اعتراضی داشته باشد، می‌تواند به هیئت حل اختلاف موضوع ماده 216 ق.م.م اعتراض نماید. اما اعتراض به هیئت مذکور مانع جریان عملیات اجرایی نیست. برای توقف عملیات اجرایی لازم است مودی به میزان کل مبلغ بدهی به علاوه 10% وجه نقد به حساب سپرده معین واریز و یا تضمین مورد قبول هیئت را وثیقه نماید. به این ترتیب هیئت مذکور قرار توقف موقت عملیات اجرایی را صادر می‌نماید.

! نکته

لازم به ذکر است که هیئت 216 موظف است به شکایات مزبور به فوریت و خارج از نوبت رسیدگی و رای صادر نماید. رای صادره از طرف هیئت مذکور در این خصوص قطعی و لازم الاجرا است.

کلام آخر

فرآیند وصول مالیات آخرین مرحله عملیات پرداخت مالیات مودیان است. این مرحله برای مودیانی که نسبت به انجام تکالیف خود در مواعد قانونی اقدامات لازم را انجام نداده‌اند، می‌تواند بسیار طولانی و همراه با خسارات جبران ناپذیر باشد. از این رو پیشنهاد ما برای پیشگیری از چالش‌های عملیات اجرایی وصول بدهی مالیاتی، آموزش مالیات و انجام دقیق تکالیف مالیاتی است. بدین ترتیب می‌توانید در تعیین مالیات منصفانه و استفاده از مزایا و معافیتهای مالیاتی در جهت پرداخت مالیات، نسبت به کوتاه کردن فرآیند وصول مالیات اقدام نمایید.

این فرصت را از دست ندهید.