همه آنچه از جریمه عدم تسلیم اظهارنامه مالیات بر عملکرد باید بدانید

جریمه عدم تسلیم اظهارنامه مالیات بر عملکرد نوعی ضمانت اجرایی برای انجام مهم‌ترین تکلیف مالیاتی است. ارائه گزارش عملکرد سالیانه یک فعالیت اقتصادی (اعم از شخصی یا شرکتی) به سازمان مالیاتی در مهلت مقرر، یکی از اصلی‌ترین تکالیف مودیان مالیاتی است. از این رو سازمان مالیاتی برای متخلفینی که از ارائه اظهارنامه عملکرد مالیاتی خودداری نمایند، جرایم سنگینی در نظر گرفته است. اما برخی از مودیان به دلیل بی‌اطلاعی و یا سهل‌انگاری در انجام این تکلیف کوتاهی می‌کنند. در این نوشته مالیات بر عملکرد قصد داریم شما را با انواع جرایم مربوط به اظهارنامه مالیاتی نظیر جریمه عدم ارسال اظهارنامه عملکرد و جریمه عدم پرداخت مالیات قابل پرداخت آشنا نماییم. با ما همراه باشید.

جریمه عدم تسلیم اظهارنامه عملکرد برای چه کسانی است؟

بر اساس ماده 192 ق.م.م، کلیه اشخاص حقیقی و حقوقی صاحبان کسب و کار، در سه حالت زیر مشمول پرداخت جریمه عدم تسلیم اظهارنامه مالیات بر عملکرد می‌شوند:

• عدم ارسال اظهارنامه مالیاتی در مهلت مقرر (مهلت مقرر برای مودیان حقیقی، 31 خرداد و برای مودیان حقوقی 4 ماه پس از پایان سال مالی است)
• کتمان درآمد در اظهارنامه مالیات بر عملکرد
• ثبت هزینه‌های غیرواقعی در اظهارنامه مالیات بر درآمد

📌 نکته

دقت کنید که علاوه‌بر موارد مذکور در ماده 192 ق.م.م، در کلیه مواردی که قانون گذار به عبارت “به منزله عدم تسلیم اظهارنامه مالیاتی است” اشاره نموده، اظهارنامه مالیاتی مودی پذیرفته نشده و مشمول جریمه عدم تسلیم اظهارنامه مالیات خواهد شد:

🔸 عدم دریافت کد رهگیری برای اظهارنامه مالیاتی ارسال شده؛ در این حالت اظهارنامه مالیاتی مودی به سازمان مالیاتی نرسیده است.

🔸 ارسال اظهارنامه با مندرجات صفر برای مودیان بدون فعالیت؛ مطابق تبصره 3 ماده 22 آیین نامه اجرایی ماده 219 ق.م.م، این اقدام از مصادیق عدم ارسال اظهارنامه مالیاتی است.

🔸 عدم مطابقت اسناد الحاقی به اظهارنامه مالیاتی با مقررات قانونی؛ ترازنامه و صورت سود و زیان و دفاتر قانونی الحاقی به اظهارنامه مالیاتی باید مطابق با مقررات مذکور در تبصره 3 ماده 22 آیین نامه اجرایی ماده 219 ق.م.م و آیین نامه اجرایی موضوع ماده 95 ق.م.م باشند.

🔸 انتخاب گروه شغلی اشتباه برای مودی

جرایم مرتبط با اظهارنامه مالیات بر عملکرد

جرائم مرتبط با اظهارنامه مالیات بر عملکرد تنها به جریمه عدم تسلیم اظهارنامه مالیات محدود نمی‌شود؛ بلکه مواردی نظیر تاخیر در ارسال اظهارنامه عملکرد و یا عدم پرداخت مالیات بر درآمد نیز مشمول پرداخت جریمه است. از این رو جرایم مربوط به اظهارنامه مالیات بر درآمد را می‌توان به صورت زیر طبقه‌بندی نمود:

• جریمه عدم تسلیم اظهارنامه مالیات بر عملکرد در مهلت مقرر
• جریمه عدم پرداخت مالیات اظهارنامه عملکرد
• جریمه تسلیم اظهارنامه مالیاتی با ارقام و هزینه‌های غیرواقعی
• جریمه عدم تسلیم دفاتر و اسناد و مدارک همراه اظهارنامه (صورت وضعیت مالی و حساب سود و زیان)

جریمه عدم تسلیم اظهارنامه مالیات بر عملکرد

جریمه عدم تسلیم اظهارنامه مالیات بر درآمد برای اشخاصی (اعم از حقیقی و حقوقی) که اظهارنامه عملکرد خود را در مهلت مقرر ارائه ننمایند، مجموع موارد زیر خواهد بود:

• جریمه‌های نقدی غیرقابل بخشش
• جریمه‌های اعتباری عدم استفاده از تسهیلات
• محاسبه و مطالبه مالیات تنها بر اساس درآمدها

جریمه های نقدی غیرقابل بخشش

بر اساس ماده 192 ق.م.م، در کلیه مواردی که مودی یا نماینده او که به ‌موجب مقررات قانون مالیاتهای مستقیم از بابت پرداخت مالیات مکلف به تسلیم اظهارنامه مالیاتی است، نسبت به تسلیم آن در موعد مقرر اقدام نکند، مشمول جریمه غیرقابل بخشودگی معادل 30% مالیات متعلق برای اشخاص حقوقی و صاحبان مشاغل موضوع این قانون و 10% مالیات متعلق برای سایر مودیان خواهد شد.

به این ترتیب می‌توان میزان جریمه عدم تسلیم اظهارنامه مالیاتی را در جدول زیر خلاصه نمود:

مودی	جریمه عدم تسلیم اظهارنامه مالیات بر درآمد
اشخاص حقوقی	30% مالیات متعلق
اشخاص حقیقی و صاحبان مشاغل – گروه اول	30% مالیات متعلق
اشخاص حقیقی و صاحبان مشاغل – گروه دوم	30% مالیات متعلق
اشخاص حقیقی و صاحبان مشاغل – گروه سوم	30% مالیات متعلق
سایر مودیان	10% مالیات متعلق

دقت کنید که جریمه عدم تسلیم اظهارنامه مالیات بر عملکرد هم برای اشخاص حقیقی و هم برای اشخاص حقوقی معادل 30% مالیات متعلق است. جریمه 10% برای سایر مودیان اعمال می‌شود.

جریمه های اعتباری عدم استفاده از تسهیلات مالیاتی

مطابق تبصره ماده 193 ق.م.م عدم تسلیم اظهارنامه در دوره معافیت، موجب عدم استفاده از معافیت مقرر در سال مربوط خواهد شد. به این ترتیب جریمه عدم تسلیم اظهارنامه مالیات بر عملکرد برای مودیان مشمول معافیت مالیاتی دوره‌ای و یا نرخ صفر، محرومیت از معافیت در سال مربوطه است.

📌 نکته

مطابق ماده 201 ق.م.م در صورتی که مودی برای 3 سال متوالی اظهارنامه عملکرد خود را ارائه نکند، مشمول جریمه‌ها و مجازاتهای مقرر و همچنین محرومیت از کلیه معافیتها و بخشودگی‌های قانونی در مدت مذکور خواهد شد.

مطالبه و محاسبه مالیات تنها بر اساس درآمد مودی

یکی از مهم‌ترین انواع جریمه عدم تسلیم اظهارنامه مالیات بر عملکرد، تهیه اظهارنامه برآوردی برای مودیان است.

بر این اساس مطابق ماده 97 ق.م.م، در صورتی که مودیان اشخاص حقیقی از ارائه اظهارنامه مالیاتی در مهلت قانونی و مطابق با مقررات خودداری نماید، سازمان مالیاتی بر اساس فعالیت و سایر اطلاعات اقتصادی مودی نسبت به تهیه اظهارنامه برآوردی تنها با احتساب درآمد و بدون در نظر گرفتن هزینه‌های مودی اقدام می‌کند.

📌 نکته

علیرغم اینکه در ماده 97 تنها به اشخاص حقیقی اشاره شده است، اما در ابتدای سال 1401 سازمان مالیاتی طی اطلاعیه‌ای از تهیه اظهارنامه برآوردی برای کلیه مودیان (اعم از حقیقی و حقوقی) دارای فعالیت اقتصادی که از ارائه اظهارنامه مالیاتی خود در مهلت مقرر خودداری نموده‌اند، خبر داد.

بر این اساس اظهارنامه برآوردی در صورت عدم تسلیم اظهارنامه مالیاتی در مهلت مقرر، هم برای اشخاص حقیقی و هم برای اشخاص حقوقی تهیه می‌شود.

جریمه عدم پرداخت مالیات اظهارنامه عملکرد

تاخیر در پرداخت مالیات و یا تنظیم اسناد خلاف واقع جهت پرداخت مالیات کمتر، مشمول جرایم زیر خواهد شد:

• جرایم نقدی و توقیف اموال
• جرایم اعتباری و ممنوع الخروجی
• ابطال اسناد انتقال صوری اموال

جرایم نقدی و توقیف اموال

جرایم مودیانی که مالیات خود را در مهلت مقرر پرداخت نکنند و یا ترتیب پرداخت آن را ندهند، به شرح زیر خواهد بود:

• جریمه‌ای معادل 2.5% مالیات متعلق به ازای هر ماه تاخیر در پرداخت مالیات متعلق (ماده 190 ق.م.م)
• توقیف اموال منقول و غیرمنقول مودی به اندازه بدهی اعم از اصل و جرائم متعلق، به اضافه 10% بدهی (در صورت عدم پرداخت مالیات پس از صدور و ابلاغ برگ اجرایی مطابق ماده 211 ق.م.م)

جرایم اعتباری ممنوع الخروجی

مطابق ماده 202 ق.م.م، بدهکاران مالیاتی که میزان بدهی آنها از میزان مشخصی بیشتر باشد، اجازه خروج از کشور را ندارند.

ابطال اسناد انتقال صوری اموال

بر اساس تبصره ماده 202 ق.م.م، در صورتی که مودیان مالیاتی به قصد فرار از پرداخت مالیات اقدام به نقل و انتقال اموال خود به همسر و یا فرزندان نمایند، سازمان مالیاتی می‌تواند از طریق مراجع قضایی نسبت به ابطال اسناد مذکور اقدام نماید.

جریمه تسلیم اظهارنامه مالیاتی با مندرجات خلاف واقع

سازمان مالیاتی در ماده 194 ق.م.م اشاره می‌کند، در صورتی که در رسیدگی به اظهارنامه مودی مشخص شود که درآمد مشمول مالیات قطعی شده او با رقم اظهار شده از طرف مودی بیش از 15% اختلاف دارد، مودی مشمول جرایم زیر خواهد شد:

• تعلق جرائم غیرقابل بخشودگی مقرر
• محرومیت از هر گونه تسهیلات و بخشودگی‌های تعیین شده در قانون مالیات‌ها تا 3 سال بعد از ابلاغ مالیات قطعی

📌  همچنین در صورت ثبت هزینه‌های غیرواقعی در اظهارنامه عملکرد (همان گونه که پیشتر ذکر شد) مودی مشمول 30% جرایم غیرقابل بخشش مالیاتی موضوع ماده 192 ق.م.م خواهد شد. 

جریمه عدم تسلیم اسناد و مدارک همراه اظهارنامه مالیاتی

این نوع جریمه به دو دسته تقسیم می‌شود:

• جریمه عدم تسلیم دفاتر و اسناد و مدارک به همراه اظهارنامه مالیاتی
• جریمه دستکاری دفاتر و اسناد و مدارک قانونی

جریمه عدم تسلیم دفاتر و اسناد و مدارک همراه اظهارنامه مالیاتی

بر اساس ماده 193 ق.م.م و تبصره آن، در صورتی که مودی موظف به نگهداری دفاتر قانونی باشد، در صورت عدم تسلیم ترازنامه و حساب سود و زیان یا عدم ارائه دفاتر مشمول جرایم زیر خواهد شد:

• 20% مالیات متعلق برای هر یک از موارد مذکور
• عدم امکان استفاده از معافیتهای مقرر در سال مربوطه

جریمه دستکاری دفاتر قانونی و یا اسناد و مدارک ملاک تعیین مالیات

اگر مودی با قصد فرار از مالیات از روی علم و عمد، به دفاتر و اسناد و مدارکی که برای تشخیص مالیات ملاک عمل هستند و برخلاف حقیقت تهیه و تنظیم شده‌اند، استناد نماید، مرتکب جرم مالیاتی شده و مشمول جرائم زیر خواهد شد:

• تعلق جریمه‌ها و مجازات‌های مقرر مطابق قانون مالیاتهای مستقیم (ماده 201 ق.م.م)
• محرومیت از کلیه معافیت‌ها و بخشودگی‌ها (ماده 201 ق.م.م)
• مجازات‌های درجه شش (ماده 274 ق.م.م)

مجازات درجه 6 مالیاتی

این مجازاتها که مجازاتهای تعزیری درجه شش هستند، عبارتند از:

• حبس بیش از شش ماه تا دو سال
• جزای نقدی بیش از 20,000,000 ریال تا 80,000,000 ریال
• شلاق از 31 تا 74 ضربه
• محرومیت از حقوق اجتماعی بیش از 6 ماه تا پنج سال
• انتشار حکم قطعی در رسانه‌ها
• ممنوعیت از یك یا چند فعالیت شغلی یا اجتماعی برای اشخاص حقوقی حداكثر تا مدت پنج سال
• ممنوعیت از دعوت عمومی برای افزایش سرمایه برای اشخاص حقوقی حداكثر تا مدت پنج سال
• ممنوعیت از اصدار برخی از اسناد تجاری توسط اشخاص حقوقی حداكثر تا مدت پنج سال

عواقب عدم تسلیم اظهارنامه مالیات بر عملکرد

با توجه به آنچه تاکنون گفته شد، می‌توان عواقب و جریمه عدم تسلیم اظهارنامه مالیات بر درآمد را به شرح زیر نام برد:

عنوان جریمه	ماده قانونی	مجازات متعلق	وضعیت بخشودگی جریمه
جریمه عدم تسلیم اظهارنامه عملکرد	192 193 97	1- 30% مالیات متعلق 2- عدم امکان استفاده از معافیتها 3- محاسبه مالیات تنها براساس درآمد	غیرقابل بخشش
جریمه کتمان درآمد	192	30% مالیات متعلق	غیرقابل بخشش
جریمه درج هزینه‌های غیرواقعی در اظهارنامه	192	30% مالیات متعلق	غیرقابل بخشش
جریمه عدم پرداخت مالیات اظهارنامه	190	2.5% مالیات متعلق به ازای هر ماه	—
جریمه عدم پرداخت مالیات پس از ابلاغ برگ اجرایی	211	توقیف اموال به میزان اصل بدهی و جرائم + 10% مالیات متعلق	—
جریمه وجود بدهی مالیاتی	202	ممنوع الخروجی	—
جریمه تسلیم اظهارنامه با مندرجات خلاف واقع (بیش از 15% اختلاف مالیات ابرازی و مالیات قطعی شده)	194	1- جرایم مقرر در ماده 194 ق.م.م 2- محرومیت از تسهیلات و بخشودگیها به مدت 3 سال	غیرقابل بخشش
جریمه عدم تسلیم ترازنامه و حساب سود و زیان همراه اظهارنامه	193	1- 20% مالیات متعلق 2- عدم استفاده از معافیتهای مقرر در سال مربوطه	—
جریمه تنظیم خلاف واقع دفاتر و اسناد و مدارک به قصد فرار مالیاتی	201 201 274	1- تعلق جریمه نقدی مطابق قانون 2- محرومیت از معافیتها و بخشودگیها 3- مجازات‌های درجه شش	—

تخفیف در جریمه عدم تسلیم اظهارنامه عملکرد

بر اساس تبصره 1 ماده 190 ق.م.م و ماده 239 ق.م.م، مودیانی که نسبت به انجام تکالیف قانونی خود راجع به:

• تسلیم به موقع اظهارنامه
• ارائه به موقع دفاتر و یا ترازنامه و حساب سود و زیان
• پرداخت (یا ترتیب دادن پرداخت) مالیات طبق اظهارنامه خود

اقدام نموده‌اند، تحت شرایط زیر می‌تواند از تخفیف در جرایم برخوردار شود:

🔸 در صورتی که مودی ظرف 30 روز از تاریخ ابلاغ برگ تشخیص مالیاتی، برگ تشخیص صادره را قبول یا با اداره امور مالیاتی توافق نماید و نسبت به پرداخت مالیات و ترتیب دادن پرداخت آن اقدام کند، از 80% جرایم متعلقه معاف می‌شود.

🔸  هر گاه برگ تشخیص، به دلیل عدم مراجعه مودی جهت پذیرش یا اعتراض قطعی شود، در صورتی که مودی ظرف 1 ماه از تاریخ ابلاغ برگ قطعی نسبت به پرداخت مالیات یا ترتیب دادن پرداخت آن اقدام کند، از 40% جرائم متعلقه معاف می‌شود.

کلام آخر

انجام تکالیف مالیاتی در مهلت مقرر، ضامن پیشگیری از جرایم مالیاتی به ویژه جریمه عدم تسلیم اظهارنامه عملکرد است. اما توجه به این نکته ضروری است که صرفا انجام تکالیف، مجموعه اقتصادی را از رویارویی با جرایم مالیاتی مصون نمی‌دارد؛ بلکه آنچه مهم‌تر است، نحوه اجرای این تکالیف است. اجرای دقیق تکالیف مالیاتی در گرو آموزش مالیات اجرایی محور و همراه با بررسی پرونده‌های واقعی است. بدین ترتیب با چالش‌های واقعی بازار کار آشنا می‌شوید و می‌توانید به بهترین نحو از پس انجام تکالیف مالیاتی خود بر آیید.