تجزیه و تحلیل صورتهای مالی چند دسته است؟
تجزیه و تحلیل صورتهای مالی به دو دسته عمودی و افقی تقسیم میشود.
هدف از تجزیه و تحلیل صورت های مالی چیست؟
بررسی وضعیت مالی و عملکردی واحد اقتصادی در زمینه توانایی پرداخت بدهی ها، افزایش تولید و وضعیت تولید و فروش و سودآوری از اهداف تجزیه و تحلیل این صورتها است.
تفاوت روشهای تجزیه و تحلیل افقی و عمودی در چیست؟
روش تجزیه و تحلیل افقی اطلاعات را بر اساس زمان جمع آوری آنها با یکدیگر مقایسه میکند اما در روش تجزیه و تحلیل عمودی اطلاعات بر اساس مقایسه با مقادیر پایه مورد بررسی قرار میگیرند.
رشد و پیشرفت یک مجموعه اقتصادی در گرو اتخاذ تصمیمات مدیریتی درست، دقیق و در زمان درست است. تجزیه و تحلیل صورتهای مالی یکی از ابزارهایی است که در جهت ارزیابی عملکرد یک واحد اقتصادی از یک سو و اتخاذ تصمیمات درست و به موقع از سوی دیگر به صاحبان کسب و کارها و یا تحلیلگران کمک میکند. تجزیه و تحلیل صورت های مالی به شیوههای مختلفی انجام میشود. به دلیل اهمیت ویژه تحلیل صورتهای مالی در یک کسب و کار در این مقاله از سری مقالات صورتهای مالی به تجزیه و تحلیل صورت های مالی و روشهای انجام آن میپردازیم. با ما همراه باشید.
صورتهای مالی و انواع آن
صورتهای مالی گزارشاتی از نحوه عملکرد مالی و عملیاتی واحدهای اقتصادی هستند که در بازههای زمانی مختلفی تهیه میشوند. مهمترین انواع صورتهای مالی عبارتند از:
- صورت سود و زیان به تاریخ پایان دوره
- صورت سود و زیان جامع به تاریخ پایان دوره
- صورت وضعیت مالی به تاریخ پایان دوره
- صورت تغییرات در حقوق مالکانه به تاریخ پایان دوره
- صورت جریانهای نقدی به تاریخ پایان دوره
نکته: یادداشتهای توضیحی جزء لاینفک صورتهای مالی است.
صورت سود و زیان به تاریخ پایان دوره
این صورت مالی، وضعیت درآمد و هزینهها و به بیان دیگر سود و زیان یک واحد اقتصادی را در یک مقطع زمانی نمایش میدهد.
صورت سود و زیان جامع به تاریخ پایان دوره
صورت سود و زیان جامع، بیانگر کلیه تغییرات افزایشی یا کاهشی ناشی از درآمدها یا هزینهها اعم از تحقق یافته و یا تحقق نیافته طی دوره مالی است که در صورت سود و زیان منعکس نشده است.
نکته: دقت کنید که تهیه این صورت مالی برای برخی اشخاص الزامی است.
صورت وضعیت مالی (ترازنامه) به تاریخ پایان دوره
ترازنامه گزارشی از وضعیت داراییها، بدهیها و سرمایه واحد اقتصادی در یک مطقع زمانی خاص است.
صورت تغییرات در حقوق مالکانه به تاریخ پایان دوره
صورت تغییرات در حقوق مالکانه، هر یک از اجزای حقوق مالکانه مانند سرمایه، صرف سهام، سود انباشته، اندوخته قانونی و… و همچنین تغییرات آنها را طی دوره نمایش میدهد.
صورت جریانهای نقدی به تاریخ پایان دوره
این صورت مالی، چگونگی ایجاد و مصرف وجوه نقد توسط واحد اقتصادی را نشان میدهد.
اهمیت تجزیه و تحلیل صورت های مالی
بنگاههای اقتصادی با هدف تحقق تعهدات و پرداخت بدهیها از یک سو و همچنین اتخاذ تصمیمات استراتژیک در جهت تحقق اهداف مالی خود از سوی دیگر به تهیه و تجزیه و تحلیل صورتهای مالی اقدام میکنند. از این رو مهارت تجزیه و تحلیل صورتهای مالی برای خواندن، مقایسه و تفسیر اطلاعات مالی برای بررسی وضعیت عملکرد، تعیین سلامت و ثبات یک واحد تجاری بسیار مهم است.
تجزیه و تحلیل صورتهای مالی با تعیین نقاط قوت و ضعف شرکت، به چگونگی تخصیص و جذب منابع و تصمیم گیری تجاری کمک میکند. همچنین با نمایش مسیر طی شده طی دورههای گذشته و مقایسه آن با اهداف پیش بینی شده مجموعه، مسیر رشد و پیشرفت را در مقابل مدیران و تحلیلگران آشکار میسازد.
روشهای تجزیه و تحلیل صورتهای مالی
تجزیه و تحلیل صورت های مالی بر اساس معیار ارزیابی مورد استفاده به دو گروه زیر تقسیم میشوند:
- تجزیه و تحلیل افقی صورتهای مالی
- تجزیه و تحلیل عمودی صورت های مالی
تجزیه و تحلیل افقی صورتهای مالی
تجزیه و تحلیل افقی به بررسی وضعیت عملکرد یک واحد اقتصادی در طول زمان (یک یا چند دوره مالی) میپردازد. در این روش، محاسبه درصد تغییرات واحد اقتصادی طی دوره مالی ملاک مقایسه است؛ اما در صورتی که مدت زمان قابل بررسی بیش از دو دوره مالی باشد، برای مقایسه میزان تغییرات، نوعی شاخص محاسبه میشود. تجزیه و تحلیل افقی میتواند در بازههای زمانی مختلف نظیر ماهیانه، سه ماهه و یا چندین ساله انجام شود. به عنوان مثال بررسی میزان تغییرات در داراییها و یا سرمایه نسبت به دوره مالی قبلی نوعی تجزیه و تحلیل افقی است.
نکته: هر چه تعداد دورههای مقایسه بیشتر باشد نتیجه تجزیه و تحلیل افقی بهتر خواهد بود.
تجزیه و تحلیل افقی به دو روش انجام میشود:
- مقایسه متوالی
- بررسی روند تغییرات
مقایسه متوالی
در این روش تجزیه و تحلیل صورتهای مالی برای دو دوره متوالی انجام میشود. در واقع تغییر در ارقام و درصدهای صورتهای مالی در هر دوره در مقایسه با دوره قبل از خود بررسی شده و در خصوص رشد و پیشرفت مجموعه نتیجهگیری میشود.
بررسی روند تغییرات
در بررسی به شیوه روند تغییرات، یک سال به عنوان سال پایه در نظر گرفته میشود و اقلام مهم صورتهای مالی با اقلام آن سال سنجیده میشوند. معمولا بررسی روند تغییرات در واحدهای اقتصادی به صورت 5 و یا 10 ساله انجام میشود. با بررسی روند تغییرات یک اطلاع خاص در یک بازه زمانی وضعیت عملکردی کسب و کار نمایان میشود. تغییرات مثبت نشان دهنده مدیریت مناسب و تغییرات منفی نمایانگر وجود مشکل در مجموعه است؛ که در صورت تجزیه و تحلیل صورتهای مالی به صورت دقیق و مرتب قابل کشف و مرتفع شدن است.
فرمول تجزیه و تحلیل افقی
برای بررسی اقلام صورتهای مالی به روش افقی، باید تفاوت اطلاعات دوره مورد بررسی را با اطلاعات دوره پایه محاسبه نماییم. بدین ترتیب فرمول تجزیه و تحلیل افقی برای روشهای مختلف به شرح زیر است:
روش تجزیه و تحلیل صورتهای مالی | فرمول مورد استفاده |
مقایسه متوالی | 100 × دوره قبلی ÷ (دوره قبلی – دوره جاری) |
بررسی روند تغییرات | 100 × سال اول ÷ (سال اول – سال دوم) 100 × سال اول ÷ (سال اول – سال سوم) . . . 100 × سال اول ÷ (سال اول – سال دهم) |
تجزیه و تحلیل عمودی صورتهای مالی
در روش عمودی، تجزیه و تحلیل صورتهای مالی بر مبنای مقایسه اقلام این صورتها با یک مقدار پایه انجام میشود. در واقع در این روش روابط موجود بین صورتهای مالی فارغ از زمان تهیه آنها مورد بررسی قرار میگیرد. هدف از انجام تجزیه و تحلیل عمودی بررسی تاثیر افزایش یا کاهش در یک قلم صورتهای مالی بر سایر اقلام مرتبط با آن است.
! نکته
کارایی مثبت یک واحد تجاری زمانی حاصل میشود که ارتباط بین اقلام صورتهای مالی به صورت یک ارتباط معقول و منطقی باشد.
خوب است بدانید:
بین بسیاری از اقلام صورتهای مالی با یکدیگر روابطی وجود دارد؛ به عنوان مثال
- هزینههای فروش یا برگشت از فروش و درآمد فروش طی دوره
- داراییهای جاری و کل داراییها
موفقیت یک شرکت زمانی به حداکثر میرسد که ارتباط بین این اقلام شناسایی و در جهت یک ارتباط صحیح و منطقی هدایت شود. کشف ارتباط بین اقلام صورتهای مالی با کمک تجزیه و تحلیل عمودی صورتهای مالی، انجام میشود.
تجزیه و تحلیل عمودی صورتهای مالی به دو روش انجام میشود:
- تجزیه و تحلیل استاندارد
- تجزیه و تحلیل نسبتهای مالی
تجزیه و تحلیل استاندارد صورتهای مالی
در تجزیه و تحلیل عمودی به روش استاندارد، معمولا هر گروه کل به صورت 100% در نظر گرفته میشود؛ سپس هر یک از اقلام به صورت درصدی از گروه کل مربوطه در نظر گرفته میشود. به عنوان مثال
- هر یک از اقلام دارایی نسبت به مجموع کل داراییها (صورت وضعیت مالی)
- هر یک از اقلام بدهی نسبت به مجموع کل بدهیها (صورت وضعیت مالی)
- هر یک از اقلام مربوط به حقوق مالکانه نسبت به مجموع کل حقوق مالکانه (صورت وضعیت مالی)
- هر یک از اقلام فروش نسبت به مجموع کل فروش (صورت سود و زیان)
تجزیه و تحلیل نسبتهای مالی
تجزیه و تحلیل نسبتهای مالی پرکاربردترین شیوه تجزیه و تحلیل صورتهای مالی است. این روش علاوهبر سادگی امکان ارزیابی همه جانبه صورتهای مالی را در اختیار مدیران قرار میدهد. در تجزیه و تحلیل نسبتهای مالی هر قلم را میتوان با سایر اقلام مرتبط با آن بررسی نمود. در حقیقت در این روش مقدار پایه، ثابت نیست. نسبتهای مالی کاربردهای زیادی در بررسی وضعیت عملکرد یک شرکت و مقایسه وضعیت یک شرکت با سایر شرکتها فارغ از حجم فعالیت آنها دارد؛ زیرا نسبتهای مالی واحد اندازه گیری ندارند.
علیرغم سادگی محاسبات و کاربردهای گسترده نسبتهای مالی، محدودیتهای تجزیه و تحلیل نسبتهای مالی استفاده از این نسبتها را با مشکلاتی مواجه ساخته است.
فرمول تجزیه و تحلیل عمودی
برای بررسی اقلام صورتهای مالی به روش عمودی، باید میزان تاثیرگذاری اقلام مرتبط بر یکدیگر را بررسی نماییم. بدین ترتیب فرمول تجزیه و تحلیل عمودی برای روشهای مختلف به شرح زیر است:
روش تجزیه و تحلیل صورتهای مالی | فرمول مورد استفاده |
تجزیه و تحلیل استاندارد برای فروش (سود و زیان) | 100 × فروش کل ÷ (هر قلم از اطلاعات صورت سود و زیان) |
تجزیه و تحلیل نسبتهای مالی برای سود و زیان | 100 × درآمد عملیاتی ÷ (سایر درآمدهای عملیاتی) |
نکات کلیدی در تجزیه و تحلیل صورت های مالی
تجزیه و تحلیل صورتهای مالی یک واحد اقتصادی نیازمند آشنایی کامل با آن فعالیت و عوامل موثر در رشد و پیشرفت آن است. از این رو یک تحلیلگر یا مدیر برای ارائه پیشنهادات کارا و موثر در زمینه تجزیه تحلیل صورتهای مالی حداقل باید مهارتهای زیر را داشته باشد:
- شناخت ساختار و نحوه تجزیه و تحلیل صورتهای مالی
- اطلاع از ویژگیهای صنعتی که شرکت مربوطه در آن فعالیت میکند
- اهداف کوتاه مدت و بلندمدت واحد اقتصادی
- فرصتها و محدودیتهای پیش روی واحد اقتصادی
- شرایط جامعه و نیاز بازار
یکی از مهمترین کاربردهای تجزیه و تحلیل صورت های مالی، پیش بینی مسیر حرکت مجموعه اقتصادی برای کسب بیشترین سود و کمترین زیان است. از این رو تحلیل این صورتها باید به گونهای انجام شود که بتواند راهکارهای عملی در این خصوص ارائه نماید.
دانلود رایگان فایل اکسل تجزیه و تحلیل صورتهای مالی
برای آشنایی با نحوه تجزیه و تحلیل صورتهای مالی در اکسل در ادامه فایل تجزیه و تحلیل صورتهای مالی شرکت گلبرگ در اختیار شما قرار داده شده است. در این فایل اطلاعات مالی و تجزیه و تحلیل صورتهای مالی xls برای دو مورد از صورتهای مالی این شرکت (صورت وضعیت مالی و صورت سود و زیان) به هر دو روش تجزیه و تحلیل افقی و عمودی برای سال 1398 مورد بررسی قرار گرفته است.
کلام آخر
تجزیه و تحلیل صورتهای مالی یکی از مهمترین اهدافی است که به دنبال تهیه صورتهای مالی اساسی تامین میشود. تجزیه و تحلیلها وضعیت عملکرد یک واحد اقتصادی را با خودش و سایر شرکتها مقایسه میکند و میتواند مسیر حرکت آینده کسب و کار را روشن نماید. از آنجا که تجزیه و تحلیل صورت های مالی بر مبنای صورتهای مالی اساسی انجام میشود، دقت در تهیه این صورتها از اهمیت ویژهای برخوردار است. به این ترتیب آموزش صورتهای مالی اساسی مهارتی است که میتواند از یک حسابدار معمولی، یک مشاور مالی خبره بسازد. این فرصت را از دست ندهید.