آیا قراردادهای حمل و نقل مشمول کسر حق بیمه هستند؟
مطابق اعلام مدیر کل درآمد حق بیمه، قراردادهای منعقده فی ما بین پیمانکاران و واگذارندگان کار صرفنظر از نوع و موضوع عملیات پیمان مشمول ماده 38 قانون تامین اجتماعی هستند
حق بیمه قراردادهای حمل و نقل چگونه تعیین میشود؟
مرجع صلاحیت دار برای تعیین ضرایب حق بیمه قراردادهای پیمانکاری، واحد درآمد سازمان تامین اجتماعی است
حق بیمه قراردادهای حمل و نقل انفرادی چگونه محاسبه میشود؟
مطابق بخشنامه سازمان تامین اجتماعی قراردادهای حمل و نقل انفرادی با رعایت شرایط مندرج در مطلب مشمول ماده 38 قانون تامین اجتماعی نیستند
تعیین حق بیمه قراردادهای حمل و نقل یکی از مباحث پرچالش حسابداران است. عدهای قراردادهای حمل و نقل را مشمول ماده 38 قانون تامین اجتماعی میدانند اما برخی معتقدند قراردادهای حمل و نقل در زمره قراردادهای مقاطعه کاری قرار نمیگیرد. این مسئله ما را بر آن داشت تا در این مقاله آموزش حسابداری به قوانین محاسبه حق بیمه قراردادهای حمل و نقل بپردازیم. همراه ما بمانید.
حق بیمه قراردادهای حمل و نقل از چند بخش تشکیل شده است؟
حق بیمه قراردادهای حمل و نقل، به دو بخش حق بیمه رانندگان و حق بیمه قرارداد تقسیم میشود.
حق بیمه برای رانندگان بر اساس رابطه راننده با کارفرما به دو دسته تقسیم میشود:
- حق بیمه اجباری؛ وجود رابطه کارگری و کارفرمایی بین راننده و کارفرما (استخدام رانندگان)
- حق بیمه اختیاری؛ وجود رابطه پیمانکاری بین راننده و کارفرما (عقد قرارداد مقاطعه کاری)
از آنجا که حق بیمه رانندگان و نحوه ثبت نام و بیمه پردازی این قشر مبحث بسیار گستردهای است، در مطلب مجزایی به این موضوع میپردازیم. موضوع اصلی صحبت ما در این مطلب، نحوه تعیین حق بیمه و بیمه پردازی برای قراردادهای حمل و نقل است.
کدام قراردادهای حمل و نقل مشمول ماده 38 قانون تامین اجتماعی هستند؟
قبل از هر چیز باید بدانیم آیا قراردادهای حمل و نقل مشمول ماده ۳۸ قانون تامین اجتماعی هستند یا خیر؟ قراردادهای حمل و نقل با توجه به مجری اجرای پیمان به دو دسته زیر تقسیم میشود:
- قراردادهای حمل و نقل انفرادی
- قراردادهای حمل و نقل گروهی (غیرانفرادی)
حق بیمه قراردادهای حمل و نقل انفرادی
مطابق بند 62 بخشنامه تنقیح و تلخیص ضوابط بیمهای مقاطعه کاران، قراردادهای مقاطعه کاری تک نفره، که در آن میان کارفرما و مجری رابطه کارفرمایی وجود ندارد و موضوع عملیات منحصرا توسط شخص مقاطعه کار به تنهایی انجام شده باشد، از شمول ماده 38 قانون تامین اجتماعی خارج است.
حق بیمه قراردادهای حمل و نقل گروهی
بر اساس اعلام مدیر کل واحد درآمد بیمه تامین اجتماعی، قراردادهای منعقده فی ما بین پیمانکاران و واگذارندگان کار صرف نظر از نوع و موضوع عملیات پیمان مشمول ماده 38 قانون تامین اجتماعی بوده و واگذارندگان کار مکلفند از هر صورت وضعیت پیمانکار 5 درصد به عنوان سپرده و ودیعه پرداخت حق بیمه کسر و نگهداری و پرداخت سپرده مذکور و مطالبات نهایی (آخرین قسط) پیمانکاران را موکول به ارائه مفاصاحساب از این صندوق نماید. بدیهی است در صورتی که مطالبات پیمانکار بدون اخذ مفاصاحساب مزبور به پیمانکار پرداخت شود واگذارنده کار مسئول پرداخت مطالبات سازمان خواهد بود. (مستند به دادنامه شماره 219 مورخ 1396/10/9 دیوان عدالت اداری)
بر این اساس قراردادهای حمل و نقل بار و کالای بین شهری و جابهجایی مسافر بین شهری و درون شهری، در زمره قراردادهای مقاطعه کاری غیرعمرانی و مشمول ماده 38 قانون تامین اجتماعی محسوب میشوند.
مرجع تعیین حق بیمه قراردادهای مقاطعه کاری
سازمان تامین اجتماعی در بخشنامههای مختلف از جمله بخشنامه حق بیمه قراردادهای پیمانکاری به شماره 1000/99/12101 مورخ 1399/12/20، ضرایبی برای حق بیمه قراردادهای پیمانکاری ذکر کرده است. اما از آنجا که گاهی تشخیص نوع قرارداد پیمانکاری به سادگی میسر نیست، بهتر است قبل از اجرای عملیات نسبت به مشورت با مرجع صلاحیتدار برای تعیین ضرایب حق بیمه اقدام نمایید.
مرجع صلاحیت دار برای تعیین ضرایب حق بیمه قراردادهای مقاطعه کاری، واحد درآمد سازمان تامین اجتماعی است. به این ترتیب کارفرمایان و مقاطعه کاران میتوانند به همراه اسناد و مدارک مربوط به قرارداد خود به این واحد مراجعه نموده و نسبت به تعیین ضرایب حق بیمه مربوط به قرارداد خود اقدام نمایند.
نحوه تعیین ضرایب حق بیمه قراردادهای حمل و نقل
بر اساس بخشنامه شماره 1000/99/12101 مورخ 1399/12/20، ضرایب حق بیمه قراردادهای حمل و نقل متناسب با نوع بار و شیوه حمل و نقل تعیین میشود. به این ترتیب برای آشنایی با نحوه تعیین ضرایب بیمه قراردادهای حمل و نقل، قراردادها را به صورت زیر تقسیم بندی میکنیم:
- حمل و نقل بار و کالای بین شهری و جابهجایی مسافر بین شهری و درون شهری
- قراردادهای حمل و نقل مواد نفتی
- قراردادهای حمل و نقل ریلی
- قراردادهای خدمات دریایی
حمل و نقل بار و کالای بین شهری و جابهجایی مسافر بین شهری و درون شهری
بر اساس بند 1-44 بخشنامه شماره 1000/99/12101 مورخ 1399/12/20، حق بیمه قراردادهای حمل و نقل بر اساس نحوه اجرا به صورت زیر طبقه بندی میشود:
- حق بیمه قراردادهای منحصرا حمل و نقل بار و کالای بین شهری بدون لحاظ کارکرد (بارگیری، انبارداری، جابهجایی و سایر اموری که در حمل و نقل مدخلیت ندارد) برای آن بخش از کارکرد پیمانکاران که در آن رانندگان خودمالک بخشی از عملیات موضوع قرارداد را انجام داده و حق بیمه خود را راسا بر اساس قانون بیمههای اجتماعی حمل و نقل بار و مسافر پرداخت مینمایند، به ماخذ 4 درصد ناخالص کارکرد به علاوه حق بیمه بیکاری معادل هفت سی و ششم حق بیمه تعیین میشود
نکته: حق بیمه آن بخش از کارکرد که مربوط به بارگیری، انبارداری، جابهجایی و سایر اموری که در حمل و نقل بار و کالای بین شهری موضوعیت ندارد، مطابق مصوبه 1370/1/24 شورای عالی تامین اجتماعی محاسبه میشود.
- حق بیمه کلیه قراردادهای جابهجایی مسافر درون شهری و بین شهری به ماخذ 5 درصد ناخالص کارکرد به علاوه حق بیمه بیکاری معادل هفت چهل و پنجم حق بیمه تعیین میشود
حق بیمه قراردادهای حمل و نقل مواد نفتی
بر اساس بند 43 بخشنامه 1000/99/12101 سازمان تامین اجتماعی، حق بیمه قرارداد حمل و نقل مواد نفتی که موضوع قرارداد به صورت کامل توسط رانندگانی صورت میگیرد که حق بیمه خود را طبق قانون بیمههای اجتماعی رانندگان حمل و نقل بار و مسافر (مصوب 1379/2/18) راسا پرداخت مینمایند، به میزان 4 درصد میزان ناخالص کارکرد به علاوه بیمه بیکاری متعلقه معادل هفت سی و ششم حق بیمه تعیین شده است.
همچنین حق بیمه آن بخش از کارکرد مقاطعه کاران حمل و نقل مواد نفتی که توسط رانندگان در استخدام انجام میگیرد، برابر ماده 2 مصوبه 1370/1/24 شورای عالی تامین اجتماعی با اعمال ماخذ 7 درصد محاسبه میگیرد.
! نکته:
لازم است بدانید در قراردادهای منعقده فی مابین شرکت ملی پخش فرآوردههای نفتی با رانندگان خود مالک که صرفا شخص راننده به تنهایی و بدون استفاده از بیمه شده، مجری عملیات پیمان بوده و مورد تایید کارفرما و احراز سازمان واقع و راننده، راسا براساس قانون بیمههای اجتماعی رانندگان حمل و نقل بار و مسافر مصوبه 1379/2/18 نسبت به پرداخت حق بیمه خود اقدام نموده باشد قرارداد مزبور از شمول ماده 38 قانون تامین اجتماعی خارج و از اعمال ضریب ماده 41 قانون تامین اجتماعی معاف خواهد بود.
حق بیمه قراردادهای حمل و نقل ریلی
در قراردادهای حمل و نقل ریلی که مقاطعه کاران با واگذارندگان کار منعقد مینمایند، با توجه به اینکه 60 الی 80 درصد از دریافتی توسط مقاطعه کار بابت استفاده از امکانات ریلی و نیروی کششی به شرکت راه آهن جمهوری اسلامی ایران پرداخت میگردد، با تایید راه آهن و پس از کسر سهم مذکور، حق بیمه کارکنان شاغل در قرارداد نسبت به سهم پیمانکار با اعمال ماخذ 7 درصد محاسبه میگردد. بدیهی است صدور مفاصا حساب به میزان ناخالص کل کارکرد خواهد بود.
همچنین لازم است بدانید در قراردادهای منعقده بین شرکت راه آهن به عنوان واگذارنده کار با سایر پیمانکاران، محاسبه حق بیمه باید نسبت به کل ناخالص کارکرد با رعایت مفاد بخشنامه 1000/99/12101 انجام شود.
حق بیمه قراردادهای خدمات دریایی
قراردادهای خدمات دریایی به سه دسته تقسیم میشوند:
- قراردادهایی که کشتی متعلق به واگذارنده کار است
- قراردادهایی که موضوع آن صرفا تامین نیروی انسانی است
- قراردادهایی که موضوع آن واگذاری کشتی با خدمه است
حق بیمه قراردادهایی که کشتی متعلق به واگذارنده کار است
در قراردادهای خدمات دریایی که کشتی متعلق به واگذارنده کار است و موضوع عملیات آنها راهبری به همراه نگهداری و تعمیرات کشتی بوده و تهیه تجهیزات، مصالح مصرفی، سوخت، روغن و … به عهده و هزینه پیمانکار باشد، معادل 70% ناخالص کارکرد مکانیکی محسوب و حق بیمه با اعمال ماخذ 7 درصد و 30 درصد باقیمانده کارکرد به عنوان کارکرد دستمزدی تلقی و حق بیمه آن با اعمال ماخذ 15 درصد محاسبه میگردد.
حق بیمه قراردادهایی که موضوع آن تامین نیروی انسانی است
در قراردادهایی که موضوع آن صرفا تامین نیروی انسانی باشد، حق بیمه کارکنان شاغل، با اعمال ماخذ 15 درصد نسبت به کل ناخالص کارکرد محاسبه میشود.
حق بیمه قراردادهایی که موضوع آن واگذاری کشتی با خدمه است
در قراردادهای خدمات دریایی با موضوع واگذاری کشتی به همراه خدمه، با ملاحظه هزینه تامین کشتی و اشتغال اتباع بیگانه در اجرای عملیات و برخورداری آنان از تعهدات پیش بینی شده در ماده 3 قانون تامین اجتماعی در کشور خود یا کشورهای دیگر در مدت اشتغال در قرارداد، 80 درصد ناخالص کل کارکرد قطعی از شمول حق بیمه معاف و حق بیمه کارکنان شاغل در اجرای قرارداد نسبت به 20 درصد مانده کارکرد وفق ماده اول مصوبه شماره 240 مورخ 1370/1/24 شورای عالی تامین اجتماعی به ماخذ 15 درصد به انضمام حق بیمه بیکاری محاسبه و پس از وصول مطالبات، مفاصاحساب موضوع ماده 38 قانون به میزان ناخالص کل کارکرد قطعی صادر میگردد.
4 سوال مهم در مورد حق بیمه قراردادهای حمل و نقل
1- قراردادهای معاف از بیمه چه مواردی هستند؟
مطابق بخشنامه شماره 1000/99/12101 مورخ 1399/12/20 و همچنین رای شماره 186 مورخ 1401/2/6 دیوان عدالت اداری، قراردادهای پیمانکاری منعقده مابین رانندگان خود مالک و کارفرمای پیمان از مصادیق قراردادهای پیمانی تک نفره بوده که بر اساس آرای متعدد هیئت عمومی دیوان عدالت اداری، این نوع قراردادها از شمول مفاد ماده ۳۸ قانون تامین اجتماعی و از پرداخت حق بیمه معاف خواهند بود. در واقع این قراردادها در گروه قراردادهایی که مشمول بیمه نیستند (موضوع ماده 38 قانون تامین اجتماعی) جای میگیرند.
2- آیا هزینه حمل مشمول بیمه است؟
مطابق بخشنامه تنقیح و تلخیص ضوابط بیمهای مقاطعه کاران به شماره 1000/99/12101 مورخ 1399/12/20، قراردادهای حمل و نقل (به استثنای قراردادهای تک نفره) مشمول پرداخت حق بیمه هستند.
همچنین لازم است بدانید به استناد بخشنامه شماره 5020/99/13891 مورخ 1399/11/13، بازرسان دفاتر قانونی موظفند اسناد هزینه کرایه حمل در وجه اشخاص حقیقی یا بارنامه رسمی (در صورت مطابقت مندرجات بارنامه با شرح و پیوست سند) و همچنین اسناد هزینه کرایه حمل در وجه بنگاههای باربری یا اشخاص حقوقی، بدون ماهیت قرارداد مقاطعه کاری با صورتحساب و بارنامه رسمی را در ستون غیر مشمول کاربرگ مربوطه طبقه بندی نمایند.
به عبارت دیگر، صرفا هزینه حمل بدون ماهیت قرارداد مقاطعه کاری و با صورتحساب و بارنامه رسمی از پرداخت حق بیمه باربری تامین اجتماعی معاف است.
3- آیا بارنامه مالیات دارد؟
بارنامه سندی برای وجود یک رویداد مالی و کسب درآمد است؛ به استناد ماده 1 قانون مالیاتهای مستقیم، کلیه اشخاص حقیقی و حقوقی موظفند برای درآمدهای کسب شده خود در ایران و از ایران، مالیات پرداخت نمایند. بر این اساس به استناد بارنامه، درآمدی برای دریافت کننده وجوه مربوط به قرارداد حمل و نقل شناسایی میشود. این درآمد مشمول مالیات است.
4- آیا قرارداد حمل و نقل مشمول ارزش افزوده است؟
خیر – مطابق جزء 13 بند ب (خدمات) ماده 9 قانون دائمی ارزش افزوده مورخ 1400/3/2، خدمات حمل و نقل اعم از بار و مسافر، درون و برون شهری و بین المللی جادهای، ریلی و دریایی، معاف از ارزش افزوده است.
کلام آخر
تعیین حق بیمه قراردادهای حمل و نقل و انجام تکالیف مربوط به ماده 38 قانون تامین اجتماعی یکی از وظایف پرچالش حسابداران است. از این رو کسب مهارت در انجام تکالیف و آشنایی با تهیه صورت وضعیتهای مربوط به مقاطعه کاران و حق بیمه قراردادها از جمله حق بیمه قراردادهای حمل و نقل از اهمیت زیادی برخوردار است.
از این رو پیشنهاد ما کسب آموزش حسابداری پیمانکاری جهت آشنایی با فرآیندهای اجرایی پیمانکاری است.
این فرصت را از دست ندهید.