منو
شروين شهرياري
پرسش از آقاي دوستدار از طريق پست الكترونيك: از ميان صندوق‌هاي سرمايه‌گذاري مشترك بورسي چگونه مي‌توان به يك معيار مناسب جهت انتخاب برترين آنها دست یافت؟
پاسخ: سرمایه‌گذاری در بورس به دو روش مستقیم و غیرمستقیم انجام می‌پذیرد. در سرمایه‌گذاری مستقیم، فرد بدون واسطه وارد بازار شده و اوراق بهادار موردنظر خود را خرید و فروش می‌کند. در این روش، سرمايه‌گذار به طور طبيعي باید تخصص و وقت کافی را برای بررسی وضعیت بازار و سهامی که می‌خواهد در آنها سرمایه‌گذاری کند، داشته باشد. اما در سرمایه‌گذاری غیرمستقیم، سرمایه‌گذاران از طریق واسطه در بازار سرمایه حضور می‌‌یابند و به‌طور مستقیم درگیر فعالیت در بورس نمی شوند. این واسطه‌ها متنوع‌اند اما معروف‌ترین آنها «صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک» هستند. این نهادهای مالی با تشکیل سبد سهام می‌کوشند که ریسک را برای سرمایه‌گذاران کاهش دهند و بازدهی را حداکثر سازند؛ البته در قبال ارائه این خدمات کارمزد هم می‌گیرند. اين كارمزد در حقيقت بهاي تحليل سهام گوناگون است كه مدير صندوق قاعدتا بايد به دقت آن را انجام دهد تا از ميان فرصت‌هاي موجود، بهترين‌ها را براي سرمايه‌گذاري انتخاب كند.
روش سرمایه‌گذاری غير مستقيم به ویژه برای کسانی که از اطلاعات کافی در حوزه مالی برخوردار نیستند یا فرصت کافی برای جمع آوری و تجزیه و تحلیل اطلاعات بازار و شرکت‌ها را ندارند توصیه می‌شود. صندوق‌ها از طریق انتشار «واحدهای سرمایه‌گذاری» (Unit) وجوه سرمایه‌گذاران حقیقی یا حقوقی را جمع کرده و به منظور کسب سود، آنها را در دارایی‌های مختلف سرمایه‌گذاری می‌کند. سرمايه‌گذاران مي‌توانند در هر زمان سرمایه‌گذاری خود را از طريق ابطال واحدهاي سرمايه‌گذاري به وجه نقد تبدیل کنند. بديهي است قیمت واحدهاي صندوق‌های مشترک می‌تواند روزانه تغییر کند. وقتی سرمايه‌گذار واحد خود را ابطال مي‌كند پولش را به قیمت روز دریافت می‌کند که می‌تواند کمتر یا بیشتر از مقدار اوليه سرمایه‌گذاری باشد. كليه صندوق‌هاي مشترك سهام در ايران تحت نظر سازمان بورس بوده و تحت نظارت دقيق قانوني قرار دارند.
سه ركن اساسي در هر صندوق سرمايه‌گذاري عبارت است از:
مدیر صندوق كه رکن اجرایی و متخصص در فعالیت اصلی صندوق است و تصمیمات سرمایه‌گذاری را راهبری می‌کند و نتایج عملکرد را از طرق مختلف مانند سايت و خبرنامه صندوق به اطلاع عموم سرمایه‌گذاران می‌رساند.
متولی صندوق، رکن نظارتی صندوق است که وظیفه نظارت مستمر بر عملکرد مدیر و ضامن صندوق در تطبیق با قوانین را بر عهده دارد.
ضامن صندوق، در واقع رکن تضمین نقدینگی صندوق بوده و در هر لحظه آمادگی دارد تا در صورت تمایل سرمایه‌گذاران به خروج از صندوق و عدم کفایت نقدینگی، آن را تامین کند. وجود ضامن در صندوق‌های سرمایه‌گذاری، یکی از برجسته‌ترین امتیازات صندوق‌ها در ايران به شمار مي‌رود زيرا عملا با پذيرش اين ريسك فوق‌العاده مهم، هر سرمايه‌گذار در هر زمان امكان مي‌یابد كه سرمايه خود را به ارزش روز به صورت وجه نقد دريافت كند؛ فارغ از آنكه امكان تامين نقدينگي از محل فروش دارايي‌هاي صندوق در آن زمان وجود داشته باشد. براي انتخاب صندوق مناسب براي سرمايه‌گذاري از يك منظر مي‌توانيد هفت عامل زير را مورد بررسي قرار دهيد:
1- سودآوري: طبيعتا اولين تمركز هر سرمايه‌گذار براي قرار دادن پول خود در يك صندوق «ميزان بازدهي» يا همان «سودآوري» است. نگاه کردن به عملکرد يك، سه يا پنج ساله می‌تواند معيار خوبي برای ارزيابي وضعيت صندوق از اين لحاظ باشد. بهتر است که عملکرد صندوق را هم در مواقع رونق و هم مقاطع رکود بازار مطالعه کنیم . همچنين بايد وضعيت سودآوري صندوق را با سودآوري شاخص بازار (كه نمايانگر وضعيت كلي بورس است) مقایسه کرد که تا يك معيار مناسب جهت مقايسه ايجاد شود. اما نكته مهم اين است كه بازدهي صندوق به تنهايي معيار كافي براي انتخاب يا عدم انتخاب يك صندوق نيست زيرا عملكرد قبلي صندوق‌ها به هيچ وجه تضمين‌كننده عملكرد آينده آنها نيست به ويژه اگر عمر صندوق كمتر از پنج سال باشد. به همين دليل، بررسي 6 عامل ديگر نيز اهميت زيادي دارند. براي مقايسه بازدهي صندوق‌هاي سرمايه‌گذاري در سهام مي‌توانيد به لينك زير مراجعه كنيد كه امكان مقايسه ماهانه، سه ماهه، 6 ماهه، سالانه و از ابتداي فعاليت صندوق‌هاي سرمايه‌گذاري در سهام را فراهم مي‌كند. در این خصوص بهتر است بازدهی از ابتدای فعالیت را مبنای مقایسه قرار دهید که نرخ سود سالانه صندوق‌ها از زمان تاسیس را محاسبه می‌کند. البته این مقایسه در مورد صندوق‌های با عمر طولانی تر (بیش از سه سال) معنادار است.
http://fipiran.com/MFComparing.aspx?lan=
2- عمر و اندازه صندوق: قبل از سرمایه‌گذاری در صندوق وضعيت كلي آن را مطالعه کنید تا مشخص شود که چه مدتی است صندوق در حال اجرا است و اندازه دارایی‌های آن چقدر است. صندوق‌هایی که تازه تاسیس شده‌اند و اندازه کوچکی دارند، برخی اوقات در کوتاه‌مدت عملکرد عالی دارند، چرا که این صندوق‌ها بعضا با سرمايه كوچك خود در سهام کوچکتر که بازدهی بالایی دارند سرمایه‌گذاری می‌کنند و این باعث عملکرد مطلوب صندوق می‌شود كه طبيعتا مستمر نخواهد بود. بنابراين اتکا بر عملكرد صندوق‌هايي كه اندازه و عمر كمي دارند نمي تواند ملاك تصمیم گیری دقیقی باشد. براي ارزيابي توانايي مديريت صندوق بهتر است كه عملکرد طولانی مدت صندوق (سه تا پنج سال) را مد نظر قرار دهيد و در عين حال به ارزش كل صندوق به عنوان يك معيار مهم در بررسي خود توجه كنيد.
3- نوسان و ريسك: با اینکه عملکرد قبلی نمی‌تواند پيش بيني‌كننده شرايط آینده باشد اما می‌تواند به شما نشان بدهد که ارزش واحدهای صندوق چقدر نوسان داشته است. معمولا اگر نوسان بازدهي در دوره‌هاي مختلف زماني بالا باشد، نشانه اي در جهت ریسک زیاد است؛ این ویژگی با مراجعه به سایت صندوق‌ها و مشاهده نمودار عملکرد آنها به صورت سریع قابل مشاهده است. اگر شما احتیاج دارید که پولتان در یک سال بازده خاصی داشته باشد، بهتر است در صندوق‌های با نوسان بالا سرمایه‌گذاری نکنید. صندوق‌هاي پرريسك در فضاي منفي و مثبت بازار تلاطم زيادي را تجربه مي‌كنند و در شرايط منفي بازار مي‌توانند (هر چند به طور موقت) كل بازدهي شما را از بين ببرند.
روند نمودار عملكرد صندوق بيان مي‌كند که سود صندوق از نوسانات مكرر در طول چند سال به دست آمده یا اینکه در بازده طولانی با شيب ثابت و پيوسته اي تحصيل شده است.به عنوان مثال، دو صندوق ممکن است در يك دوره پنج ساله هر سال 30درصد سود کرده باشند اما روش دسترسی به این سود می‌تواند کاملا متفاوت باشد. یکی ممکن است در يك سال عملکرد عالی و در سال بعد عملكرد ضعيف داشته باشد در حالی که صندوق ديگر رشد 30 درصدي را به صورت نسبتا يكنواخت‌تر در هر سال محقق كند. در اين حالت طبيعتا مطلوبيت صندوق دوم براي سرمايه‌گذار بيشتر خواهد بود.
4- نسبت گردش سهام: اين نسبت نشان مي‌دهد كه چند درصد از منابع يك صندوق در طول سال در بازار مورد داد و ستد قرار مي‌گيرد. در حقيقت اين نسبت به این پرسش می‌پردازد كه یک صندوق چه ميزان خرید و فروش انجام می‌دهد. صندوقی که خرید و فروش زيادي انجام می‌دهد احتمالا هزینه‌های معاملات و ماليات بيشتري را متقبل می‌شود و از اين نظر به ضرر سرمايه‌گذاران عمل خواهد كرد. در حالی که متوسط نسبت گردش دارایی‌ها در صندوق‌های مشترک آمریکایی در حدود 65 درصد است، اين نسبت در ايران بر اساس برخی برآورد‌هاي غير‌رسمي تا 500 درصد در سال (6 بار تعویض ترکیب سبد سهام در سال!) ثبت شده است. این در حالی است که میزان گردش کلی بازار سهام در ایران بسیار پایین‌تر از سایر کشورها است. به عنوان مثال، نسبت گردش كل سهام در بازار نیویورک در سال 2009 برابر 5/1 مرتبه و در بازار استانبول 3/1مرتبه بوده که این رقم برای بازار سهام ایران در همين سال 29/0 مرتبه بوده است. بدین ترتیب علت گردش بالای سهام در صندوق‌ها را احتمالا باید در تضاد منافع موجود در شرکت‌های کارگزاری به عنوان «مدیر» و «معامله گر» جست‌وجو کرد. كارگزاران طبيعتا از انجام خريد و فروش مكرر كارمزد دريافت مي‌كنند اما حجم بالاي دادو ستدها و هزینه‌های معاملاتی آن باعث تضعيف عملكرد صندوق‌ها در مقایسه با شاخص بورس به عنوان سمبل استراتژی «خرید و نگهداری» مي شود. از این رو با توجه به رابطه معكوس نسبت گردش سهام و بازدهي، سرمايه‌گذاران بايد به دنبال صندوق‌هايي با ميزان گردش پايين تر باشند كه طبيعتا بازدهي بيشتري را در طول زمان كسب می‌کنند.
5- تركيب و تنوع دارايي‌ها: نظر به اینکه یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های صندوق‌ها، فراهم آوردن امکان تنوع بخشی به سبد دارايي‌ها برای سرمایه‌گذاران است مطالعه میزان تنوع سبد سرمایه‌گذاری‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. به عنوان مثال، صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک در آمریکا به طور متوسط 97 سهم مختلف در سبد سهام خود دارند؛ در ايران اين رقم به طور متوسط 10 تا 12 سهم است. نگاهی به ترکیب کلی سبد سرمایه‌گذاری صندوق‌ها در ايران نشان می‌دهد که به طور متوسط میزان سرمایه‌گذاری در پنج سهم با بیشترین وزن، بيش از نيمي از کل سبد صندوق‌ها را تشكيل مي‌دهد که رقم بالایی است. علاوه بر این، متوسط رقم سرمایه‌گذاری صندوق‌ها در صنعت برتر (صنعتی که بیشترین دارایی‌های صندوق در آن متمرکز شده) حدود 25 درصد است که نشانگر تنوع بخشی پایین در انتخاب دارائیها است. بنابراين اگر قصد سرمايه‌گذاري در يك صندوق حرفه اي با ريسك قابل قبول را داريد حتما به دنبال بررسي تعداد صنايعي باشيد كه در گذشته در صندوق وجود داشته‌اند و بين دو صندوق با بازدهي مشابه به سراغ صندوق متنوع‌تر (كه طبيعتا ريسك كمتري را به شما تحميل مي‌كند) باشيد.
6- مديريت صندوق: وقتي شما اقدام به خريد واحدهاي سرمايه‌گذاري در يك صندوق مشترك مي‌كنيد در حقيقت اختيار سرمايه خود را به دست «مدير صندوق» مي‌سپاريد تا آن طور كه او صلاح مي‌داند پول شما را راهبري كند. بنابراين، بسيار مهم است كه شناخت هر چه دقيق تر از فرد يا موسسه اي به دست آوريد كه قرار است امين سرمايه‌گذاري‌هاي شما در بازار سهام باشد. بدين منظور توصيه مي‌شود تا سوابق فعاليت مدير مزبور را در بازار سهام بررسي كنيد، از خوشنامي و اعتبار او در بازار مطمئن شويد و نيز تركيب سرمايه‌گذاراني كه حاضر به تفويض اختيار سرمايه خود به او شده‌اند را نيز حتي‌المقدور مطالعه كنيد. علاوه بر اين، از توان كارشناسي مدير صندوق براي مطالعه و تحليل دقيق اوضاع بازار و سهام اطلاع يابيد و در نهايت اصل «تضاد منافع» را در انتخاب مدير صندوق مد نظر قرار دهيد. تضاد منافع بيان مي‌كند كه مديريت صندوق نبايد منافعي به جز دريافت كارمزد از صندوق داشته باشد؛ بدين ترتيب بر فرض مثال اگر مدير صندوق از انجام معاملات سهام نيز منتفع شود (نظير كارگزاراني كه بخش مديريت صندوق را از معاملات تفكيك نكرده‌اند) اين يك نكته منفي براي سرمایه‌گذار خواهد بود زيرا مدير در بين دو منفعت متضاد (كسب بازدهي براي صندوق از طريق نگهداري سهام يا انجام خريد و فروش هر چه بيشتر براي كسب كارمزد) درگير خواهد شد كه طبيعتا مي‌تواند كسب حداكثر بازدهي براي سرمايه‌گذاران را در اولویت قرار ندهد.
7- كارمزدها و هزينه‌هاي صندوق: صندوق‌ها در قبال ارائه خدمات و توليد سود مناسب از سرمایه‌گذاران خود کارمزد می‌گیرند. صندوقی که هزینه‌های بالا دارد طبيعتا باید عملکرد بهتری از صندوق‌هایی داشته باشد که هزینه‌های كمتري دارد. در حال حاضر در سطح جهان رقابت شدید در صنعت صندوق‌های مشترک باعث تلاش برای کاهش مستمر هزینه‌ها شده است به گونه ای که میزان کل هزینه‌های دریافتی توسط صندوق‌های مشترک در آمریکا از 98/1 درصد در سال 1990 به نصف آن در شرايط فعلي رسیده است. آمارها نشان می‌دهد سرمایه‌گذاران حساسیت روزافزونی درخصوص هزینه‌ها داشته و گرایش زیادی به سرمایه‌گذاری در صندوق‌های با هزینه‌های کمتر دارند. در حال حاضر میزان دریافت هزینه از کلیه صندوق‌های سرمایه‌گذاری در ایران مشابه یکدیگر و برابر حدود چهار درصد درسال است كه در قيمت ابطال واحدهاي سرمايه‌گذاري به طور خودكار منعكس مي‌شود. به نظر مي‌رسد به منظور افزایش رقابت و جذابیت این ابزارهای مالی، رقابتي شدن كارمزدهاي صندوق‌های مشترک در آينده نزديك در دستور کار قرار گیرد که به طور طبیعی یک عامل مهم در انتخاب صندوق‌های برتر توسط سرمایه‌گذاران خواهد بود.
در پایان یادآور می‌شود هفت بند فوق، در بردارنده نکاتی ساده و ابتدایی برای تصمیم‌گیری درخصوص نخستین سرمایه‌گذاری در صندوق‌های مشترک است و می‌توان بر‌اساس معیارهای پیچیده‌تر و علمی‌تر نیز به مقایسه بررسی عملکرد صندوق‌های سهام پرداخت که این مهم را به مطالب آتی پرسش و پاسخ موکول می‌کنیم.
منبع : دنیای اقتصاد
گروه پرشین حساب در سال ۱۳۹۱ با کمک پروردگار، با هدف افزایش سطح آگاهی مجریان و مدیران در بازار کار مالی و مالیاتی کشور فعالیت خود را آغاز نمود تا به عنوان یک مرجع تخصصی در این حوزه شناخته شود. به اعتقاد ما هر چقدر سطح اگاهی فعالان اقتصادی و مجریان خدمات حسابداری و مالیاتی افزایش پیدا کند، بی شک هم مدیران کشور دغدغه ای بابت توسعه بازار و کسب سود نخواهند داشت و هم حسابداران و کارشناسان خدمات مالیاتی در بازار پر رونق این خدمات رکوردهای درآمدی خوبی را رقم میزنند. به امید داشتن یک جامعه همیشه شاد همراه با رونق بازار کار و تجارت.
