فرق بین بازرس قانونی و حسابرس مستقل در شرکت‌های سهامی خاص

با توجه به پیشرفت تکنولوژی و همچنین گسترش کسب و کار و درعین حال کاربرد برنامه‌های کاربردی پیشرفته سیستم‌های حسابداری و نیاز جامعه برای به‌دست آوردن اطلاعات صحیح و قابل اعتماد برای سرمایه گذاری بلاخص در بازار سرمایه (بورس) و برای اطمینان و آرامش خاطر سرمایه‌گذاران نیاز مبرم برای اطمینان از اطلاعات مالی تهیه و ارائه شده توسط مدیران یک شرکت احساس می‌گردد. بدین منظور این مقاله سعی براین دارد که تفاوت حسابرس مستقل و بازرس قانونی را که در قانون تجارت مدیران شرکت‌ها را موظف به رعایت آن نموده مشخص نماییم.

حسابرسی مستقل چیست و بازرس قانونی کیست؟ آیا بین این دو شخصیت فرقی هست؟

حسابرس مستقل را اشخاص حقیقی و حقوقی مختلف مثل مجمع عمومی، مدیران شرکت و یا حتی اشخاص برون سازمانی می‌توانند انتخاب کنند. مطابق قانون تجارت بازرس قانونی یکی از ارکان شرکت‌ها و موسسات است و شخصیت او وابسته به وجود شرکت است.

بازرس قانونی

قبل از هرچیز اجازه بدهید تا به تعریف بازرس قانونی و و ظایف ایشان در مقابل سهامداران بپردازیم. طبق ماده 144 تا 156 قانون تجارت نحوه انتخاب و وظایف و حق‌الزحمه بازرس قانونی یک شرکت را معین نموده است. البته باید به دو نکته مهم در اینجا اشاره نمود.

نکته اول:

شرکتهای سهامی با مسئولیت محدود موظف به داشتن بازرس قانونی نیستند زیرا اینگونه شرکتها در واقع یک شرکت “خانوادگی” محسوب می‌شوند که قانون تجارت اینگونه شرکت ها را موظف به داشتن بازرس قانونی ننموده است.

نکته دوم:

طبق تبصره ماده 44 در شرکتهای سهامی عام بازرس قانونی اشخاصی هستند که واجد شرایط بوده و نام انان در فهرست رسمی بازرسان شرکت درج شده باشد. در واقع اینگونه اشخاص حتما می‌بایستی عضو حسابدارن خبره و یا کارشناسان دادگستری در امور مالی باشند. شرایط تنظیم و فهرست و احراز صلاحیت بازرسی در شرکتهای سهامی عام ودرج نام اشخاص صلاحیتدار در فهرست مذکور و مقررات و تشکیلات شغلی بازرسان تابع آئین نامه‌ها است که به پیشنهاد وزارت اقتصاد و دارایی و تصویب کمیسیون اقتصاد مجلسین قابل اجرا است.

اما آن‌چه که در مقاله مورد نظر هست فرق بین بازرس قانونی در شرکتهای سهامی خاص که اجباری است طبق قانون تجارت و حسابرس مستقل که امری اختیاری ولیکن ضروری است.

انتخاب بازرس قانونی

ماده 147 قانون تجارت شرایط انتخاب بازرس قانونی در شرکتهای سهامی خاص را مشخص کرده‌است. اشخاص مصوف در ماده 111 قانون تجارت؛ مدیران و مدیر عامل شرکت ؛اقرباء سببی و نسبی مدیران و مدیر عامل تا درجه سوم از طبقه اول و دوم و نهایتا هرکس که خود و یا همسرش از از اشخاص مذکور در بالا که موظفا حقوق دریافت می‌نمایند نمی‌توانند بعنوان بازرس قانونی انتخاب گردند.

همان‌طوری‌که ملاحظه می‌نماید در این ماده هیچگونه شرطی مبنی برداشتن تخصص مالی و یا تحصیلات مرتبط برای احراز این سمت ذکر نگردیده‌است. بدین سبب است که در اکثر شرکتهای سهامی خاص افرادی بعنوان بازرس قانونی انتخاب می‌گردند که هیچگونه تخصصی در امور مالی نداشته و اصولا از لحاظ تخصص مالی صلاحیت ندارند و صرف رعایت قانون انتخاب می‌شوند.

هرچند که طبق ماده 149 در صورت لزوم می‌توانند از افراد متخصص استفاده نمایند تا در مورد صحت صورتهای مالی نظر دهند. اما در عمل در اکثر شرکتها این کار صورت نپذیرفته و گزارش بازرس قانونی به‌صورتی “صوری” توسط بازرس و باکمک مدیران شرکت انجام می‌شود.
هرچند این کار وظایفی را که مواد 148 تا 152 قانون تجارت بر عهده انان گزارده را منتفی نمی‌نماید و بازرسان در صورت ارائه گزارش خلاف واقع موجب پیگرد قانونی و مجازات و جبران خسارت مطابق قوانین مدنی و تجارت قرارمی‌گیرند ؛ ولیکن متاسفانه این روند همچنان در شرکتهای سهامی خاص ادامه داشته و این خلاء قانونی هنوز وجود دارد.

وظایف بازرس قانونی

وظایف بازرس قانونی طبق مفاد قوانین 142 تا 156 قانون تجارت ذکر گردیده که مختصرا به انها اشاره می‌گردد. بازرس قانونی می‌بایستی در مورد صحت و درستی صورتهای مالی نظر خود را به مجمع گزارش دهد.

بازرس قانونی باید اطمینان حاصل کرده که حقوق تمامی صاحبان سهام در حدودی که قانون و اساسنامه شرکت تعیین نموده بطور مساوی رعایت گردیده است (ماده 148 قانون تجارت). اختیارات بازرس یا بازرسان قانونی در ماده 149 ذکر گردیده و همچنین طبق ماده 150 بازرس یا بازرسان موظفند حداقل 10 روز قبل از موعد مجمع گزارش خود را در محل اصلی شرکت در اختیار سهامداران برای بازدید قراردهند.

ماده 146 قانون تجارت نیز مکلف می‌نماید تا یک یا چند بازرس علی البدل انتخاب شده تا در صورت استعفا و یا فوت بازرس اصلی انجام وظیفه نماید. اما متاسفانه برخلاف انتخاب بازرس قانونی در شرکت های سهامی عام؛ هیچ گونه شرایط خاص علمی برای انتخاب بازرس قانونی اینگونه شرکتها قائل نشده است. یکی دیگر از وظایف بازرس قانونی این است که براساس ماده 129 قانون تجارت که ملزم به رعایت هرگونه معامله با افراد و یا شرکتهایی که عضو هیئت مدیره می‌باشند بدون اطلاع هیئت مدیره و بازرس هستند.

حسابرس مستقل کیست؟

بر خلاف بازرس قانونی که طبق قانون تجارت انتخاب و وظایف این افراد توسط قانون تجارت تعیین می‌گردد؛ حسابرس و یا حسابرسان مستقل کسی است که سوابق مالی و تجاری یک شرکت را که به ان وابسته نیست بررسی می‌نماید. یک انتخاب شخصی از طرف سهامداران برای صحت عملکرد مدیران در اداره شرکت است.

حسابرسان بر خلاف بازرس قانونی افرادی متخصص و حرفه ای در امور مالی و حسابرسی می‌باشند. این افراد توسط انجمن حسابداران خبره و با تحصیلات حداقل کارشناسی ارشد و گذراندن دوره های تخصصی مورد تایید قراردارند و از کلیه قوانین تجاری و مالیاتی و استانداردهای حسابداری و حسابرسی اگاه و دارای تجربه کافی و تخصصی در ارائه خدمات حرفه ای خود هستند.

وظایف حسابرسان مستقل چیست؟

وظایف حسابرسان مستقل را استاندارد های شناخته و قبول شده بین المللی تعییین می‌نمایند. برخلاف بازرسان قانونی وظایف انها را حرفه حسابرسی و حسابداری تعیین نموده که به مراتب تخصصی‌تر و قابل اعتماد‌تر است.

استقلال این افراد مبین این است که حسابرسان بخاطر حرفه ای بودن تمامی سعی خود را برآن میگذارند تا گزارشی بیطرفانه و مبتنی بر بررسی مدارک و استانداردها و مشاهدات میدانی خود تهیه نموده و عملکرد مدیران و سیستم های مالی را مورد ارزیابی قراردهند.

شرکت های حسابرسی معتبر مورد اعتماد سرمایه گذارانی می‌باشند که قصد سرمایه گذاری در یک شرکت را دارند. این گونه حسابرسان حتی مورد اعتماد افرادی هستند برای بررسی ایجاد یک کسب و کار جدید. نطر کارشناسانه اینگونه افراد بسیار ارشمند برای اینگونه افرادی است قصد شروع یک کسب و کار جدید است.

استقلال یک حسابرس یعنی چه و چگونه حفظ می‌گردد؟

یک موسسه حسابرسی و یا یک حسابرس مستقل زمانی‌که از طرف یک شرکت دعوت به همکاری می‌گردد قبل از قبول مسئولیت می‌بایستی طی یک مصاحبه مسائل زیر را برای اینکه قبول کند یاخیر بپرسد.
1 – مکاتبه با حسابرس قبلی (درصورت وجود داشتن) و علت قبول نکردن برای سال بعد.
2 – مصاحبه با مدیران شرکت و علت اینکه حسابرس قبلی قبول کار نکرده.
3 – بررسی اجمالی کسب و کار.
4 – ایا قبلا تجربه در این نوع کسب و کار را داشته یا خیر.
5 – دارای نیروی کار و اموزش دیده برای شغل در اختیار دارد یا خیر.
6 – چه زمان لازم است برای اجرای عملیات حسابررسی.
7 – روشن شدن هدف از حسابرسی.
8 – حق الزحمه پیشنهادی مورد قبول هست یا خیر.
در این‌صورت است که پس از بررسی سوالات می‌تواند تصمیم بگیرد که آیا قبول مسئولیت نماید یا نه.

تفاوت‌های بین بازرس قانونی و حسابرس مستقل در شرکت‌های سهامی خاص

بازرس قانونی

1 – بازرس قانونی یک امر واجب قانونی است که هر شرکت سهامی طبق قانون تجارت می‌بایستی انتخاب گردد.
2 – وظایف بازرس قانونی توسط قانون تجارت مشخص شده‌است.
3 – داشتن دانش تخصصی طبق قانون تجارت برای بازرس اجباری نیست. اما می‌تواند از متخصصین مالی استفاده نماید.
4 – بازرس قانونی دارای اختیارات مشخص شده در قانون را داراست
5 – حق الزحمه بازرس قانونی توسط سهامداران تعیین می‌گردد.
6 – اعتبار گزارش بازرس قانونی محدود به سهامداران فعلی شرکت است.

حسابرس مستقل

1 – انتخاب حسابرس مستقل در اینگونه شرکت‌ها اجباری نبوده و به اختیار سهامداران است.
2 – وظایف حسابداران توسط استانداردهای پذیرفته شده بین المللی مشخص می‌گردد.
3 – حسابرسان ؛ حسابداران خبره ای می‌باشند که دارای تخصص مالی و تجربه کافی در بررسی صورتهای مالی دارند.
4 – گزارشهای حسابرسان و اظهار نظر انان درمورد فعالیتهای یک شرکت و صورتهای مالی ان دارای اعتبار مطمئن بوده که مورد قبول سهامداران یک شرکت می‌باشد.
5 – سرمایه گذاران اتی در یک شرکت به گزارش حسابرسان مستقل اعتماد داشته برای تصمیم در سرمایه گذاری.
6 – در صورت عملکرد صحیح و سالم یک شرکت گزارش حسابرسان مستقل میتواند در جذب سرمایه گذار موثر واقع گردد.
7 – ارائه تسهیلات از طرف بانکها در اکثر اوقات بستگی به گزارش حسابرس مستقل دارد.
8 – حق الزحمه حسابرس خبره در توافق با شرکت مورد حسابرسی و بر مبنای میزان زمان وکار مورد نیاز تعیین می‌گردد.
9 – یک سازمان حسابرسی و یا یک حسابرس مستقل بفکر اعتبار و گسترش کسب و کار و یا برند خود می‌باشد. دراینصورت سعی در بالا بردن اعتبار خود با ارائه انجام حسابرسی بیطرفانه و بدون جبهه گیری می‌نماید.

توصیه می‌شود بخوانید: تفاوت حسابرس ممیز مالیاتی و ذی حساب

کلام پایانی

دراین‌صورت برای اینکه از عملکرد اداره کنند‌‌گان شرکت که در قالب صورتهای مالی ارائه می‌گردد و همچنین پیشرفت عملیات کسب وکار یک بنگاه اقتصادی در اختیار داشتن یک حسابرس مستقل که حتی می‌تواند نقش بازرس قانونی را ایفا نماید امری واجب و قابل تامل است.