تفاوت مالیات عملکرد و ارزش افزوده

شاید بتوان اولین و مهم‌ترین تکالیف هر کسب و کار را تکالیف مالیاتی در نظر گرفت. بنابراین داشتن آگاهی از انواع تکالیف مالیاتی و همچنین تفاوت مالیات عملکرد و ارزش افزوده و نحوه محاسبه و موعد پرداخت هر یک از آنها از وظایف اصلی حسابداران است. مالیات قسمتی از درآمدهای دولت است که به وسیله آن مخارج خود را تامین می‌کند تا به درآمد حاصل از فروش انرژی‌های تجدید ناپذیر وابسته نباشد. دولتها باید برای دریافت مالیات و نحوه مصرف آنها برنامه‌ریزی داشته باشند. مالیات به دو دسته کلی مستقیم و غیرمستقیم تقسیم می‌شود؛ تفاوت اصلی مالیات عملکرد و ارزش افزوده از همین جا آغاز می‌شود. در این مقاله از سری مقالات آموزش رایگان مالیات قصد داریم به بررسی به نحوه محاسبه مالیات عملکرد و ارزش افزوده و تفاوت آنها بپردازیم. 

مالیات عملکرد چگونه محاسبه می شود؟

منظور از مالیات عملکرد، انتقال بخشی از سود بنگاهها و شرکت‌هایی است که فعالیت اقتصادی انجام می‌دهند. زیرا زمینه و امکانات دست‌یابی به سود را، دولت برای افراد و بنگاهها فراهم کرده است. مالیات عملکرد در دسته مالیات‌های مستقیم قرار دارد؛ که مشتمل بر 80 ماده قانونی در زمینه‌های مختلف است. محاسبه و پرداخت مالیات عملکرد، یکی از اصلی‌ترین تکالیف مالیاتی مودیان است و در غالب ارائه اظهارنامه عملکرد انجام می‌شود. معمولا ارائه اظهارنامه مالیات عملکرد در تابستان صورت می‌گیرد؛ مگر در مواردی که سال مالی شرکت به صورت متفاوتی تعریف شود؛ مانند موسسات آموزشی.

مالیات عملکرد اشخاص حقوقی

فصل پنجم مالیات‌های مستقیم از ماده 105 تا 118 به مالیات اشخاص حقوقی پرداخته است. بر طبق ماده 105 قانون مالیات‌های مستقیم، “جمع درآمد شرکت‌ها و موسساتی که فعالیت‌های انتفاعی انجام می‌دهند چه در ایران یا خارج از ایران، پس از وضع زیان‌های حاصل از منابع غیر معاف و کسر معافیت‌ها به استثنای مواردی که طبق قانون دارای نرخ جداگانه‌ای هستند، مشمول مالیات به نرخ 25 درصد هستند.”

ماده  110 قانون مالیات‌های مستقیم درباره نحوه اجرای تکالیف مالیاتی اشخاص حقوقی برای عملکرد سال مالی گذشته آنها است. مودیان موظفند حداکثر تا 4 ماه پس از پایان سال مالی اظهارنامه عملکرد خود را به سازمان امور مالیاتی ارسال کنند؛ محاسبه مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی با نرخ 25% از سود خالص آنها تعیین و دریافت می‌گردد.

♦️ مهلت ارسال اظهارنامه مالیات عملکرد برای اشخاص حقوقی تا 31 تیرماه هر سال است.

مالیات عملکرد اشخاص حقیقی

اشخاص حقیقی صاحبان مشاغل نیز بر اساس اعلام سازمان مالیاتی موظف به ثبت و نگهداری عملیات‌‌ مالی خود و تحریر دفاتر قانونی مطابق فایل لیست استانداردهای حسابداری هستند. در پایان سال مالی، پس از کسر هزینه‌ها، سود واقعی اشخاص حقیقی مشخص خواهد شد. به این ترتیب محاسبه مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی صاحبان مشاغل بر اساس نرخ ماده 131 قانون مالیاتهای مستقیم تعیین و مطالبه می‌شود.

♦️ مهلت ارسال اظهارنامه مالیات صاحبان مشاغل (اشخاص حقیقی) تا 31 خرداد ماه هر سال است.

مالیات ارزش افزوده چگونه محاسبه می شود؟

مالیات ارزش افزوده همانطور که از اسمش پیداست، ارزشی است که در هنگام تولید یک کالا یا خدمات به ارزش مواد اولیه آن افزوده می‌شود. وقتی کالایی تولید می‌شود در هر مرحله از تولید ارزش کالا مشخص می‌شود و اگر مراحل تولید بیشتر شود، در نتیجه ارزش افزوده کالایی که تولید می‌شود بیشتر شده و به دنبال آن قیمت کالا نیز بیشتر می‌شود.

قانون مالیات بر ارزش افزوده در سال 1387 برای اجرای آزمایشی به تصویب رسید و پس از تمدید مدت اجرای آزمایشی آن در سال 1399و در اجرای اصل 123 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، قانون دائمی ارزش افزوده در خرداد 1400 به تصویب و از 13 دی ماه 1400 لازم الاجراست.

بر اساس ماده 1 قانون دائمی ارزش افزوده، مالیات و عوارض دریافت شده برای عرضه کالاها و ارائه خدمات مشمول مالیات و عوارض در یک دوره معین، مالیات و عوارض فروش نامیده می‌شود. همچنین مالیات ارزش افزوده خرید، مالیات و عوارض متعلق به خرید کالاها و خدمات مشمول مالیات و عوارض (اعتبار مالیاتی)، تعریف شده است.

به این ترتیب، مابه‌التفاوت مالیات و عوارض فروش با مالیات و عوارض خرید در یک دوره معین (در صورتی که میزان فروش بیش از خرید باشد) باید به سازمان امور مالیاتی پرداخت شود.

در واقع این مصرف کننده نهایی است که مالیات ارزش افزوده کالا یا خدمات را پرداخت می‌کند. نحوه محاسبه مالیات بر ارزش افزوده به این صورت است که مودیان، مالیاتی که بابت خرید مواد اولیه و تولید پرداخت کرده اند از خریدار می‌گیرند و از مالیاتی که پرداخت کرده اند کم کرده، در نهایت تفاوت این دو مبلغ را به عنوان مالیات ارزش افزوده به سازمان امور مالیاتی واریز می‌کنند.

پیشنهاد می شود بخوانید: چه کسانی مشمول مالیات ارزش افزوده هستند؟

اظهارنامه ارزش افزوده

مالیات بر ارزش افزوده نوعی مالیات غیرمستقیم است، در واقع مالیات بر ارزش افزوده بهایی است که مصرف کننده نهایی برای جبران منابعی از کشور که برای تولید و یا افزایش کیفیت محصول استفاده می‌شود، به دولت می‌پردازد.

بر اساس ماده 10 قانون موقت ارزش افزوده (بند خ ماده 1 قانون دائمی)، دوره مالیاتی ارزش افزوده به صورت سه ماهه یا فصلی است؛ از آنجا که هر سال شمسی به چهار فصل سه ماهه تقسیم می‌شود، در هر سال 4 دوره مالیاتی برای ارزش افزوده در نظر گرفته شده است. نرخ مالیات بر ارزش افزوده با قانون دائمی اکنون 9 درصد است که 6 درصد آن مربوط به مالیات و 3 درصد مربوط به عوارض است.

♦️ مهلت ارسال اظهارنامه مالیات ارزش افزوده تا 15 روز بعد از پایان هر فصل است.

🔻 نکته

طبق ماده 4 قانون دائم ارزش افزوده، مودی حداکثر تا یک ماه پس از انقضای دوره مالیاتی میتواند ارزش افزوده را به سازمان پرداخت نماید. اما طبق ماده 13 قانون دائم ارزش افزوده تا زمان راه انداری سامانه مودیان ترتیبات ثبت‌نام، نحوه ارائه اظهارنامه‌های مالیاتی و رسیدگی به آنها حسب مقررات قانون مالیات بر ارزش افزوده مصوب ۱۳۸۷/۲/۱۷ و اصلاحات بعدی آن است. در سایر موارد، مفاد این قانون جاری است.

تفاوت محاسبه مالیات عملکرد و ارزش افزوده

با توجه به آنچه تا کنون از مالیات عملکرد و مالیات ارزش افزوده مطرح شد تا حدودی به تفاوت ماهیت این دو مفهوم پی بردیم؛ از جمله این موارد عبارتند از:

♦️ مستقیم بودن مالیات عملکرد و غیرمستقیم بودن ارزش افزوده

♦️ تفاوت در ماخذ محاسبه مالیات؛ مالیات عملکرد از سود خالص شخص دریافت می‌شود اما ارزش افزوده از تفاوت خرید و فروش‌های اشخاص دریافت می‌شود

♦️ تفاوت در نرخ مطالبه مالیات

♦️ تفاوت در تعداد دوره‌های مالیاتی و زمان ارائه اظهارنامه مالیاتی

اما تفاوت‌ مالیات عملکرد و ارزش افزوده به این موارد محدود نمی‌شود. مهم‌ترین تفاوت‌های این دو مالیات عبارتند از:

🔷 زمان رسیدگی

از تفاوت‌های اصلی بین مالیات ارزش افزوده و مالیات عملکرد، بازه زمانی رسیدگی است. می‌دانیم که ممیز مالیاتی بعد از دریافت اظهارنامه عملکرد تا یک سال وقت رسیدگی به اظهارنامه را دارد. پس از آن ممیز مالیاتی تا پنج سال حق بررسی شواهد و مدارک مربوط به اظهارنامه را خواهد داشت تا با ارائه شواهد و مدارک جدید مالیات مودی را تشخیص داده ابلاغ نماید. پس از آن حتی با ارائه مدارک جدید مالیات اضافی غیرقابل مطالبه خواهد بود.

در قوانین دائمی مالیات ارزش افزوده به این صورت است که اولویت رسیدگی با 1 درصد از مودیان بزرگ است. به بیان دیگر، محدودیت زمانی برای رسیدگی وجود ندارد. اما مودی باید اسناد و مدارک خود را تا 10 سال نگهداری و در صورت درخواست در اختیار ممیز مالیاتی قرار دهد.

🔷 روش تشخیص

یکی دیگر از تفاوت‌های دو مالیات ارزش افزوده و عملکرد، در تشخیص آنهاست. اگر چه باید تشخیص هر دو مالیات یکسان باشد، اما با توجه به روش‌های متفاوت در فروش کالا و خدمات مودیان، روش‌های تشخیص متفاوت است.

🔷 تفاوت در بخشودگی‌ها

بخشودگی‌ها نیز بین مالیات ارزش افزوده دائمی و مالیات عملکرد متفاوت است. طبق ماده 189 ق م م، اگر ترازنامه و حساب سود و زیان‌ و دفاتر و مدارک شما در سه سال متوالی مورد قبول سازمان امور مالیاتی قرار بگیرد، به عنوان جایزه خوش حسابی، معادل 5 درصد از کل مالیات شما کسر خواهد شد. در صورتی که در ارزش افزوده چنین بخشودگی را نداریم.

🔷 تفاوت در سازمان ها و سامانه ها

سازمان مالیات بر ارزش افزوده علیرغم اینکه همسو با سازمان مالیاتی است از آن مجزا هست؛ از این رو، فرآیندهایی که باید در هر یک طی شود مستقل و مربوط به حوزه خود است.

کلام آخر

مهم‌ترین تفاوت مالیات عملکرد و ارزش افزوده در ماهیت آنها است؛ از این رو محاسبه دقیق هر یک برای فعالیت اقتصادی از اهمیت زیادی برخوردار است. اهمیت دقت در محاسبات به اندازه‌ای است که محاسبه دقیق و استفاده از تبصره‌های مناسب می‌تواند معافیت‌ها و یا بخشودگی‌هایی برای مجموعه رقم بزند؛ از سوی دیگر، بی‌دقتی در محاسبات منجر به بروز جرایم سنگینی برای مجموعه خواهد شد. آموزش مالیات به صورت اصولی می‌تواند شما را با فرآیندهای مالیاتی و نحوه برخورد مناسب در هر مورد آشنا نماید؛ تا بتوانید مجموعه اقتصادی را در مسیر درست همراه با پرداخت مالیات منصفانه هدایت نمایید.