با لیزینگ عملیاتی بیشتر آشنا شوید

لیزینگ عملیاتی:

قدیمیترین و ساده ترین نوع و روش عملیات لیزینگ ، لیزینگ عملیاتی (Operating Lease) است که براساس آن، قرارداد با مستأجر (متقاضی) صرفاً به قصد بهره برداري و برخورداري از حق انتفاع کالاي مورد اجاره منعقد شده و در پایان مدت قرارداد، مورد اجاره عیناً به موجر مسترد میگردد .در این نوع لیزینگ، معمولاً 100درصد بهاي مورد اجاره توسط موجر تأمین میشود در لیزینگ عملیاتی مدت زمان مورد توافق کوتاهتر از عمر مفید محصول است و این امکان وجود دارد که تجهیزات و وسایل یاد شده یکبار و یا بیشتر به اجاره کنندگان متفاوت اجاره داده شوند.
قرارداد لیزینگ می تواند توسط اجاره کننده خاتمه یابد؛ مشروط بر آن که مدت زمان آن در قرارداد تعیین شده باشد. در لیزینگ عملیاتی ارزش خالص فعلی مجموع اجاره بها از قیمت جاري تجهیزات کمتر است. در پایان مدت قرارداد، اجاره کننده میتواند تجهیزات را به اجاره دهنده بازگرداند، قرارداد را تجدید و یا از تجهیزاتی با مدل بالاتر استفاده کند.
در لیزینگ عملیاتی هزینه هایی همچون نگهداري، تعمیر و بیمه توسط اجاره دهنده پرداخت خواهد شد که قسمتی از آنها میتواند در اجاره بها گنجانده و به صورت پرداختهاي ماهانه منعکس شود.
اجاره دهنده از قبل قیمت پایه فروش و یا اجاره دوباره کالا را با توجه به میزان فرسودگی تکنیکی تجهیزات در پایان دوره تخمین میزند و اجاره بها را براساس آن تعیین میکند .
لیزینگ عملیاتی معمولاً در بازارهایی به کار میرود که در آنها فرایند توسعه تکمیل شده است و اجاره دهندگان در زمینه معاملات گروه ویژهاي از تجهیزات تخصصپیدا کرده اند .

لیزینگ عملیاتی براي تامین مالی تجهیزات واجد تغییرات تکنولوژیکی سریع، خودروهاي تجاري با عمر مفید کوتاه، تجهیزات کارخانهاي، ماشین آلات معادن و یا وسایل حمل و نقل هوایی به طور گسترده به کار گرفته می شود.

مراحل لیزینگ عملیاتی:

یک مبادلهء لیزینگ عملیاتی را باید به هفت مرحله کلی تقسیم کرد :
– 1 شناسایی ابعاد کسب و کار
– 2 گزینش فروشنده/ توسعهء تخصصهاي درون شرکتی
– 3 تدارك کالا
– 4 راندمان کالا و تعمیر و نگهداري
– 5 بازاریابی
– 6 فروش دارایی مستهل کشده
– 7 حسابداري

1 ) دو طبقه بندي کلی براي لیزینگ عملیاتی :

لیزینگ عملیاتی تک مستاجري و لیزینگ عملیاتی چند مستاجري:
در لیزینگ عملیاتی تک مستاجري دارایی براي استفادهء مشتري مشخص خریداري و به وي اجاره داده میشود، مانند اجارهء اتومبیل به افراد یا کارکنان موسسات.
در لیزینگ عملیاتی چند مستاجري دو ترتیب را میتوان مورد ملاحظه قرار داد :اول زمانی که مستاجر مورد اجاره را براي مدت کوتاهی نیاز داشته و در پایان آن مدت آن را به موجر عودت میدهد .دوم لیزینگ عملیاتی اقلام زیرساختی است که در این حالت زیرساخت مورد نظر توسط موجر مهیا میشود و مستاجران متعددي همزمان از آن استفاده میکنند، مانند اجارهء شبکه هاي رایانه اي بزرگ.

ملاحظات هنگام انتخاب یک کسب و کار لیزینگ عملیاتی:
§ داشتن ظرفیت کافی براي رشد
§ شناسایی موانع عمده ورود (High entry barriers)
§ سرمایه بري
§ بدون کشش بودن تقاضاي محصول
§ ارزش افزایی بر کالاي استاندارد که توسط بخش غیر متشکل ارایه میشود.
§ کاهش تهدیدات کالاهاي جایگزین
§ قابلیت دسترسی به تخصصهاي تعمیر و نگهداري

2 ) گزینش فروشنده، توسعهء تخصصهاي درون شرکتی
تصمیم بر واگذاري انجام برخی امور به خارج از موسسه یا انجام آنها در داخل شرکت از تصمیمات مشکلی است که باید با آن روبه رو شد .مزایاي واگذاري مدیریت دارایی به خارج از شرکت (outsourcing)کاهش برخی دردسرهاي عملیاتی، کاهش معضلات مدیریت نیروي انسانی و بهره مندي از شبکهء متخصصان با تجربه است .امتیازات توسعهء کارشناسی درون شرکتی نیز تحمیل هزینهء کمتر، کنترل بهتر و کاهش مسایل مدیریت در روابط داخلی (relationship management) خواهد بود.

3) تدارك کالا

تهیهء دارایی باید به وسیلهء موجر و با نظر و مشورت فروشنده انجام پذیرد .قبل از انجام قطعی خرید مواردي به شرح زیر باید مورد ملاحظه و توجه قرار گیرند:
· کالاي نو یا دست دوم
· زمان تحویل کالا قابل خرید از خارج) وارداتی (
· تنضیمات فنی همراه با کالا
· باقیماندهء عمر مفید کالا
· مدل/سال ساخت
· ابزار و تجهیزات همراه کالاي استاندارد
· نحوهء ارایهء خدمات پس از فروش
· امکان تامین لوازم یدکی در بازار داخلی
· چگونگی مقررات گمرکی حاکم بر واردات کالا و لوازم یدکی آن
· هزینه هاي نصب و راه اندازي
· ادوار انجام تعمیرات اساسی طی عمر مفید دارایی
· امکان فروش دارایی مستهلک شده

4 ) عملیات پشتیبانی
در لیزینگ عملیاتی برخلاف لیزینگ مالی انجام عملیات و حل موضوعات مربوط به تعمیر و نگهداري و پشتیبانی کالاي مورد اجاره به عهدهءموجر است .بنابراین هر گونه نارسایی در این زمینه میتواند منجر به پیامدهاي جدي و ناخواستهء مالی تا حد عدم امکان ادامهء کار براي موجر شود .

نکات کلیدي که باید در نظر داشت به قرار زیرند:
· تعریف شفاف قلمروکاري و هزینه هاي هر یک از طرفین
· مجوزها و پروانه هاي لازم جهت نصب کالا
· دامنهء پوشش و انواع بیمه هاي ضروري
· مسوولیت بروز خسارت ناشی از خرابی
· فرانشیز دعاوي بیمه اي
· تنضیمات مربوط به حفظ نسبت مطلوب مصرف به بهره وري و جرایم ذيربط
· بررسی امکان جایگزینی کالا، قابلیت دسترسی و هزینهء آن
· نحوهء حل اختلاف
· تعمیر و نگهداري براساس دستورالعمل سازنده
· برنامهء زمانبندي سرویس و نگهداري
· ردیابی محل استقرار کالا و گزارشگري مرکز هزینه ها
· موجودي لوازم یدکی کافی در تمامی مواقع

5 ) بازاریابی
مسایل بازاریابی لیزینگ عملیاتی نقش عمدهاي در تصمیمات موجر دارد، زیرا دیدگاه و انتظارات هر موجر در نهایت حفظ شرکت و اعتبار خود به عنوان یک موسسهء مالی است و نظر به این که در صورت بروز موارد عدم رضایت مشتري، اعتبار موجر به عنوان یکموسسهء مالی خدشه دار میشود، بنابراین از این رو بیشتر موسسات مالی که در پی کاربرد لیزینگ عملیاتی هستند امور بازاریابی خود را به واحدهاي خارج از میکنند .نکات زیر از اهم موارد حساس در بازاریابی موسسه واگذار (outsource) لیزینگ عملیاتی به شمار میروند:

· تعیین نام تجاري (BRAND)

· بهره مندي از حق امتیاز انحصاري(FRANCHISE VALUE)
· استفاده از مشتریان موجود
· فروش از طریق شبکهء بازاریابی موجود
· ظرفیت تبیین ارتقاي فنی همراه با راه حلهاي مالی

6 ) واگذاري دارایی در پایان قرارداد
در غالب کسب و کارهاي لیزینگ عملیاتی، سود واقعی هنگام فروش دارایی مستهلک شده پدیدار میشود .راهکارهاي نحوهء فروش این نوع داراییها باید در هنگام خرید آنها کاملا بررسی شود .در این عرصه نکات زیر قابل توجه هستند:
§ زمان فروش دارایی مستهلک شده
§ شبکهء بازاریابی مجدد
§ واگذاري عملیات بازاریابی مجدد به واحدهاي خارج از شرکت
§ هزینه هاي بازاریابی مجدد (تبلیغات، انبارداري، بیمه، بازسازي، حق العمل فروش، ارزیابی کارشناسی، حمل ونقل)
§ تضمینات بیع متقابل از فروشندگان (Buyback)
§ ارایهء ضمانتهاي فنی هنگام فروش دارایی مستهلک شده

7 ) حسابداري
به دلیل احتمال وقوع اتفاقاتی در لیزینگ عملیاتی که ممکن است منجر به نتایج زیانبار شده و ثمرهء سالها کار و کوشش را بر باد دهد، تفاوتهایی در مدیریت حسابداري آن نسبت به لیزینگ مالی وجود دارد .اهم نکاتی که در این زمینه باید همواره تحت نظارت باشند به قرار زیر است:
· تعیین مناسبترین روش استهلاك دارایی براساس نرخهاي بازار، نوع و سال ساخت دارایی، هزینههاي سرمایهاي، طول عمر دارایی، تغییرات فنآوري، کالاهاي رقابتی، تعرفه هاي گمرکی، مالیاتها و…
· تجدیدنظر در سیاست مستهلک کردن دارایی براساس واقعیتهاي بازار
· ساختارسازي مبادله به منظور دستیابی به حداکثر بازدهی دارایی(ROA)
· اعمال کسورات لازم به دلیل خاتمه زودتر از موقع قرارداد یا خدمات نامناسب
· پیشبینی هزینه هاي تعمیر و نگهداري برنامه ریزي نشده
· معافیت از کسورات بیمه
· پیشبینی هزینه هاي سرمایهاي عمده طی مدت عمر دارایی

ریسکهاي موجود در لیزینگ عملیاتی:
-1 ریسک ارزش مورد انتظار تجهیزات در پایان مدت قرارداد
-2 ریسک گزارش دهی مالی
-3 ریسک تامین مالی
-4 ریسک قیمت گذاري

طراحی لیزینگ عملیاتی:
بخاطر تفاوت در مالکیت تجیزات،نحوه ثبت حسابداري لیزینگ عملیاتی و مالی متفاوت است.در لیزینگ مالی بخاطر انتقال مالکیت ،اقلامی چون هزینه استهلاك و بهره در دفاتر مستاجر ثبت میشود در حالیکه در لیزینگ عملیاتی،شرکت هزینه اجاره را از درآمد خود میکاهد.

ارزش باقیمانده مورد انتظار (Residual Value)
بارزترین خصوصیت لیزینگ عملیاتی پس از اتمام قرارداد این است که موجر تصمیم به لیزینگ مجدد کالا یا فروش آن در بازار ثانویه بنماید.هرچه میزان ارزش باقیمانده بیشتر باشد،پرداختی هاي مستاجر در طول مدت قرارداد کاهش می یابد.

تهیه و تنظیم : انجمن شرکتهای لیزینگ ایران