با سلام و یه خسته نباشید به دوستان حسابدار در بخش چهارم با مثالی شما را بیشتر آشنا میکنیم.
5- نحوه محاسبه شاخصهای مختلف بورس
یكي از مهمترین معیارهاي ارزیابي عملكرد سرمايهگذاري در بورس و حتي سرمايهگذاريهاي غیر مالي، شاخصهاي بورس و به خصوص شاخص كل تلقي ميگردد.
مفهوم شاخص سهام
شاخص، یك معیار آماري است كه تغییر حركت و جهت یك اقتصاد یا یك بازار سهام را نشان ميدهد. هر شاخص داراي متدولوژي محاسباتي خاصي است كه معمولاً بر حسب تغییر از یك ارزش مبنا بيان ميشود. مثلاً شاخص كل بورس تهران بر مبناي فرمول لاسپيرز با كميتعدیل و بر پایه ارزش یكصد محاسبه ميگردد
آنچه را كه از طريق شاخصهاي كل، صنعت و مالي نميتوان دريافت شامل موارد زير است:
الف) شاخصها دلايل حركت قيمتها را نشان نميدهند.
ب) شاخص معيار سنجش عملكرد پرتفوي سرمايهگذاران نيست.
ج) شاخص فاقد قابليت مقايسه در بلند مدت است.
د) هر قدر شاخصها به صنايع و طبقات مربوطه خردتر شوند، سودمندي بيشتري در تصميمات سرمايهگذاري دارند.
در هر بازار بورس اوراق بهاداری می توان بنا بر احتیاج و کارایی شاخصهای زیادی را تعریف و محاسبه نمود. در تمام بورسهای دنیا نیز شاخص های زیادی برای گروهها و شرکتهای مختلف محاسبه می شود.
بعنوان مثال در بازار سهام امریکا شاخص داو جونز (DOW &JONES ) تغییرات 30 شرکت صنعتی 20 شرکت حمل و نقل و 15 شرکت خدماتی را نشان می دهد ویا شاخص نزدک ( NASDAQ ) تغییرات سهام خارج از بورس را نشان می دهد . دیگر شاخصهای معروف برخی از بورسهای دنیا عبارتند از :
بورس نیویورک S&P250 که برای 250 شرکت محاسبه میشود و S&P500 که برای 500 شرکت محاسبه می شود. بورس لندن FTSE توکیو NIKIIE و TOPIX امستردام AEX ، فرانسه CAC و آلمان DAX می باشد.
در بورس اوراق بهادار تهران نیز شاخصهای زیادی محاسبه می گردد که هر شخص یا گروهی بنا به نیاز خود از آنها استفاده می کند.
شاخص های زیر در بورس اوراق بهادار تهران محاسبه می شود:
شاخص کل قیمت، شاخص صنایع، شاخص پنجاه شرکت فعالتر، شاخص قیمت و بازدة نقدی و شاخص بازدة نقدی
1- شاخص کل قیمت
شاخص کل قیمت در بورس تهران برای سه گروه محاسبه میشود که عبارتند از:
1-1- شاخص قیمت کل بازار : که در محاسبه آن قیمت سهام تمام شرکتهای معامله شده تاثیر داده می شود .
1-2- شاخص قیمت تالار اصلی : که در محاسبه آن فقط قیمت سهام شرکتهای معامله شده در تابلو اصلی تاثیر داده می شود .
1-3- شاخص قیمت تالار فرعی : که در محاسبه آن فقط قیمت سهام شرکتهای معامله شده در تابلوی فرعی تاثیر داده می شود .
بورس تهران از فروردین ماه 1369 اقدام به محاسبه و انتشار شاخص قیمت خود با نام تپیکس (TEPIX) نموده است. این شاخص 52 شرکت که در آن زمان کل شرکتهای پذیرفته شده در بورس را شامل میشدند، در برمیگرفت، بطوریکه شامل پرتفوي فرضي از كل سهام پذيرفته شده در بورس بوده است.
پیشنهاد میشود بخوانید: ۶ سوال مهم درباره سرمایه گذاری در بورس
شاخص مزبور با استفاده از فرمول زیر محاسبه میگردد:
(1)
Pit = قیمت شرکت iام در زمان t
qit = تعداد سهام منتشره شرکت iام در زمان t
Dt = عدد پایه در زمان t که در زمان مبداء برابر pioqio∑ بوده است
Pio = قیمت شرکت iام در زمان مبدأ
qio = تعداد سهام منتشره شرکت iام در زمان مبدأ
n = تعداد شرکتهای مشمول شاخص
شاخص قیمت بورس تهران تمامی شرکتهای پذیرفته شده در بورس را در برمیگیرد و در صورتی که نماد شرکتی بسته باشد یا برای مدتی معامله نشود، قیمت آخرین معامله آن در شاخص لحاظ میگردد. همانگونه که از فرمول 1 مشخص است، تعداد سهام منتشره شرکتها معیار وزندهی در شاخص مزبور است که این امر منجر به تأثیر بيشتر شرکتهای بزرگ در شاخص میشود.
مثال: فرض کنید که فهرست شرکت های پذیرفته شده در بورس شامل 3 شرکت با اطلاعات زیر باشد:
شرکت تعداد سهام منتشره قيمت پايه
الف 1.000.000 4.500
ب 2.000.000 6.000
ج 1.200.000 4.000
از آن جا که در تاریخ مبدأ، ارزش جاری و ارزش پایه سهام یکسان است، ارزش جاري و ارزش پايه سهام برابر هم خواهد بود:
شرکت ارزش جاری (پایه) سهام (ریال)
الف 4.500.000.000
ب 12.000.000.000
ج 4.800.000.000
جمع 21.300.000.000
حال می توان شاخص قیمت را از تقسيم ارزش جاري( 21.300.000.000) به ارزش پايه(21.300.000.000) ضرب در 100 به دست آورد كه زمان پایه یا تاریخ مبدأ برابر با عدد 100 خواهد بود. حال اگر سهام شرکتها مورد معامله قرار گیرند و سهام شرکتهای ”الف“ و ”ب“ به ترتیب 500 و 2000 ریال افزایش و سهام شرکت ”ج“ 1000 ریال کاهش یابد اطلاعات شرکت ها برای محاسبه شاخص به صورت زیر است:
شرکت تعداد سهام منتشره قيمت جاری ارزش بازار
الف 1.000.000 5.000 5.000.000.000
ب 2.000.000 8.000 16.000.000.000
ج 1.200.000 3.000 3.600.000.000
در اين حالت، شاخص برابر 4/115 خواهد بود. (100 * (21.300.000.000/ 24.600.000.000))
موارد تعدیل شاخص کل قیمت
به طور معمول موارد زیر موجب تعدیل پایه شاخص میگردند:
1 – افزایش سرمایة شرکتها از محل آوردة نقدی
2 – افزایش تعداد شرکتهای مشمول شاخص
3 – کاهش تعداد شرکتهای مشمول شاخص
4 – تجزیه شرکتها
5 – ادغام شرکتها
6 – پرداخت سود نقدی (تنها برای تعدیل پایه شاخص درآمد کل)
2- شاخص صنایع
شرکتهای پذیرفته شده در بورس تهران در صنایع مختلفی طبقهبندی شدهاند. این طبقهبندی که براساس روش ISIC صورت میگیرد. بورس تهران اقدام به محاسبة شاخص قیمت برای هر صنعت میکند که همگی با فرمولی مشابه شاخص کل قیمت محاسبة میشوند.در یک تفکیک کلیتر، شرکتهای پذیرفته شده در بورس تهران به دو گروه صنعت و مالی تقسیم شدهاند که گروه مالی در برگیرندة شرکتهای صنعت واسطهگریهای مالی و گروه صنعت شامل کلیة شرکتهای بورس به جز واسطهگریهای مالی است. بورس تهران به محاسبة شاخص قیمت برای این دو گروه کلی نیز میپردازد که با نام شاخص مالی[1] و شاخص صنعت[2] منتشر میشوند و هر دو در طراحی، محاسبه و تعدیل از معیارهای شاخص کل قیمت پیروی میکنند.
3- شاخص پنجاه شرکت فعالتر
این شاخص كه نشاندهنده سطح عمومی قیمت 50 شرکت فعالتر بورس تهران است با دو روش متفاوت محاسبه مي شود. در روش اول که منجر به محاسبة شاخص 50 شرکت فعالتر- میانگین ساده میشود از روش میانگین ساده استفاده مي گردد و روش دوم نیز همانند شيوة محاسبه TEPIX است و منجر به محاسبه شاخص 50 شرکت فعالتر – میانگین موزون میشود.
آن چه در انتخاب 50 شرکت مزبور که در دورههای سه ماهه صورت میگیرد، بیشترین اهمیت را دارد تعداد روزهای دادوستد شرکتها است. بورس تهران میزان نقدشوندگی یا فعالیت شرکتها را ملاک اصلی برای گزینش 50 شرکت قرار داده و به همین سبب شاخص مزبور را شاخص 50 شرکت فعالتر نامیده است.