چالش های واقعی حساب سود و زیان تسعیر ارز

به فرآیندی که طی آن اطلاعات مالی ارزی به واحد پول گزارشگری بیان شود تسعیر ارز گفته می شود. در مورد نحوه حسابداری تسعیر ارز می توانید به مطالب همین سایت مانند تسعیر ارز چیست و حسابداری تسعیر ارز شاخه ای درآمد زا برای حسابداران در کل دنیا مراجعه نمایید. در این نوشتار ما قصد داریم در خصوص چالش های متدوال این حساب در بازار کار حسابداری صحبت کنیم.

شرکت های مختلف حسب فعالیت خود به امر واردات و صادرات با کشورهای دیگر مبادرت می نمایند. زمانی که شرکتی در ایران کالای مورد نیاز خود را از شرکتی در کشور امارات خریداری می نماید، شرکت اماراتی کالا را به درهم قیمت گذاری و به طرف ایرانی می فروشد. شرکت ایرانی باید مبلغ کالا را به ریال برگردانده (فرآیند تسعیر ارز) و سپس سند این رویداد حسابداری را بر حسب ریال صادر نماید.
تا پیش از تصفیه کامل با طرف اماراتی افزایش و کاهش قیمت درهم در بازار، سبب پیدایش سود و زیان تسعیر ارز می گردد.

زیان تسعیر ارز هزینه قابل قبول مالیاتی

زیان حاصل از تسعیر ارز با رعایت شروط مندرج در قانون هزینه قابل قبول مالیاتی است. شرط اول رعایت مفاد ماده 147 ق.م.م. یعنی اولا متکی به اسناد و مدارک مثبته باشد دوم مربوط به منحصرا مربوط به تحصیل درآمد موسسه باشد و سوم در دوره مالی مربوط رخ داده باشد.
شرط دوم رعایت مفاد بند 24 ماده 148 ق.م.م یعنی اینکه اولا براساس اصول متداول حسابداری (استاندارد 16) بوده و طی سالهای مختلف رویه یکنواختی اتخاذ شده باشد.

اشتباه در ثبت سند تسعیر موجب رد دفاتر نیست

اگر سود تسعیر ارز کمتر از واقع شناسایی گردد، در رسیدگی مالیاتی مبلغ صحیح محاسبه و به درآمد مشمول مالیات اضافه میگردد. برعکس این موضوع نیز مصداق دارد. این موارد سبب رد دفاتر و ارجاع به هیئت بند 3 نخواهد شد.

سود تسعیر ارز مشمول مالیات است

سود تسعیر ارز صرفنظر از منشا تحصیل مشمول مالیات است. فقط سود تسعیر ارز حاصل از صادرات از مالیات معاف است. ولی این معافیت دلیلی بر معافیت درآمدهایی که به لحاظ نگهداری یا کاربرد ارز حاصل از صادرات بدست می آید نیست.

نرخ تسعیر ارز

با توجه به نظام چند نرخی ارز در ایران، ممکن است در تاریخ تسعیر این سوال در ذهن حسابداران شکل گیرد که با چه نرخی تسعیر ارز را انجام دهند؟؟!
پاسخ: با نرخ ارز قابل دسترس در تاریخ تسعیر.
یکی از بزرگترین چالش های حسابداران این موضوع می باشد که منجر به اختلاف نظرهای شدیدی در زمان رسیدگی حسابرس مستقل و کارشناس اداره امور مالیاتی می شود. نرخ ارز قابل دسترس یعنی نرخی که در آن زمان شرکت می تواند به ارز دسترسی پیدا کند. ممکن است این نرخ برای شرکت های مختلف متفاوت باشد. مثلا برای شرکت x نرخ دلار ده هزار تومان و برای شرکت y در همان لحظه نرخ دلار چهار هزار تومان در دسترس باشد.

شرط لحاظ شدن زیان تسعیر ارز در بهای تمام شده دارایی

در صورت تحقق دو شرط استاندارد 16 حسابداری، زیان تسعیر ارز ناشی از کاهش شدید ارزش ریال به قیمت تمام شده دارایی اضافه می گردد. شرط اول اینکه کاهش ارزش ریال نسبت به تاریخ شروع کاهش ارزش (دقت!!) حداقل 20 درصد باشد. شرط دوم اینکه در مقابل بدهی حفاظی وجود نداشته باشد و شرکت ملزم به پرداخت آن باشد.

یک نمونه واقعی

شرکت x ماشین آلاتی از کشور آلمان به قیمت 1000 دلار در تاریخ 27/9/96 خریداری نمود. قیمت دلار در تاریخ 27/9/96 مبلغ 4000 تومان، در تاریخ 30/11/96 مبلغ 5000 تومان و در تاریخ 20/12/96 مبلغ 6500 تومان است. اگر تاریخ تصفیه 1000 دلار با شرکت آلمانی 20/12/96 باشد مطلوبست محاسبات و ثبت های حسابداری.
در تاریخ 27 آذر که دارایی خریداری شده است به مبلغ 4،000،000 تومان ثبت می شود.
دارایی/ ماشین آلات 4،000،000
ح پرداختنی تجاری (ارزی) 4،000،000
با توجه به افزایش بیش از 20 درصدی نرخ ارز و اینکه در مقابل این بدهی حفاظی وجود ندارد بجای شناسایی زیان تسعیر، تفاوت به بهای تمام شده دارایی اضافه می گردد.
دارایی/ ماشین آلات 2،500،000
ح پرداختنی تجاری (ارزی) 2،500،000
ثبت تصفیه حساب به شرح زیر است:
ح پرداختنی تجاری (ارزی) 6،500،000
موجودی نقد و بانک 6،500،000

دو نکته مهم

نکته: اگر تصفیه با شرکت خارجی به سال مالی بعد موکول شد، باید در پایان سال سود یا زیان تسعیر شناسایی گردد.

نکته: سود و زیان تسعیر در صورتی که مرتبط با فعالیت یا عملیاتی اصلی واحد تجاری باشد در سرفصل سایر اقلام عملیاتی صورت سود و زیان و در غیر این صورت در سرفصل سایر درآمدها و هزینه های غیرعملیاتی طبقه بندی می گردد.