آیا کار اضافی همان اضافه کاری و مستحق دریافت فوق العاده است؟
خیر- در صورتی که مجموع کارکرد هفتگی کمتر از 44 ساعت باشد، کار اضافی، اضافه کاری محسوب نمیشود.
شرایط اضافه کاری چیست؟
1- موافقت کارگر 2- پرداخت 40% فوق العاده 3- بیشتر نشدن تعداد ساعات اضافه کاری از 4 ساعت در روز
فرمول نحوه محاسبه اضافه کاری چیست؟
تعداد ساعات اضافه کاری * 1.4 * (7.33 ÷ دستمزد روزانه)
محاسبه اضافه کاری، جمعه کاری و تعطیل کاری یکی از مهمترین مباحث حسابداری حقوق و دستمزد و از چالشهای همیشگی حسابداران، کارفرمایان و حتی کارگران است. از آنجا که انجام محاسبات مربوط به اضافه کاری تابع شرایط خاصی است در این آموزش رایگان حسابداری بر آن شدیم با شما از اضافه کاری، تعطیل کاری و جمعه کاری و انجام محاسبات مربوط به این فوق العادههای کارکردی نظیر محاسبه اضافه کاری با مثال بر اساس مفاد قانون کار سخن بگوییم. همراه ما بمانید.
اضافه کاری چیست؟
قبل از تعریف اضافه کاری، باید با میزان ساعت کار موظفی کارگران آشنا شویم. بر اساس ماده 51 قانون کار، ساعات کاری کارگران مشمول قانون کار به صورت زیر تعیین شده است:
- حداکثر 8 ساعت طی یک روز
- حداکثر 44 ساعت طی یک هفته
نکته: ساعات کار برای افراد شاغل در مشاغل سخت و زیانآور به صورت زیر است:
- حداکثر 6 ساعت طی یک روز
- حداکثر 36 ساعت طی یک هفته
تعریف اضافه کاری و شرایط آن بر اساس قانون کار
هرگاه ساعات کاری یک کارگر بیشتر از ساعات کار موظف او در یک روز یا یک ماه شود، کار اضافی، “اضافه کاری” نامیده میشود.
! نکته
کار خارج از ساعات کاری، تنها زمانی اضافه کار محاسبه میشود که ساعات کار موظفی کارگر طی ماه کامل شده باشد. اگر ساعات کاری در طول ماه از ساعات کار موظفی آن ماه کمتر باشد، کار تحت هر شرایطی اضافه کار محسوب نمیشود.
به عنوان مثال شخصی طی هفته 3 روز کاری و روزانه 10:30 ساعت مشغول کار است؛ مجموع کارکرد هفتگی این شخص، 31 ساعت و 30 دقیقه میشود. از آنجا که این کارکرد از میزان مقرر در قانون کمتر است، ساعات کار اضافی او در هفته اضافه کار محسوب نمیشود.
شرایط قانونی بودن اضافه کاری
بر اساس ماده 59 قانون کار، ارجاع کار اضافی به کاﺭگر در شرایط عادی، تنها با رعایت شرایط زیر مجاز است:
- موافقت کاﺭگر
- پرداخت 40% اضافه بر مزد هر ساعت کار عادی
- بیشتر نشدن تعداد ساعات کار اضافی، از 4 ساعت در روز (مگر در صورت توافق طرفین)
نحوه محاسبه اضافه کاری 1402 بر اساس قانون کار
با توجه به مقررات قانون کار، نرخ محاسبه اضافه کار در هر ساعت، 40% بیشتر از ساعات کار عادی است. به عبارت دیگر، نحوه محاسبه اضافه کاری 1402 در هر ساعت به صورت زیر خواهد بود:
دستمزد یک ساعت اضافه کاری | 1.4 * دستمزد یک ساعت کار عادی |
فرمول محاسبه اضافه کاری به ازای هر ساعت کار در سال 1402 بدون سابقه کاری (ريال) | 337,954 = 1.4 * (7.33 ÷ 1,769,428) |
فرمول اضافه کاری به ازای هر ساعت کار در سال 1402 با یک سال سابقه کاری (ريال) | 351,323 = 1.4 * (7.33 ÷ (70,000 + 1,769,428)) |
مبنای محاسبه اضافه کاری چیست؟
ملاک محاسبه اضافه کاری دستمزد روزانه کارگران بدون در نظر گرفتن حق مسکن و حق و اولاد و بن و مواردی از این قبیل است؛ به این ترتیب داریم:
مبنای محاسبه اضافه کاری | دستمزد روزانه + مزایای به تبع شغل |
! نکته
مطابق تبصره 3 ماده 36 قانون کار، مزایای رفاهی و انگیزهای از قبیل کمک هزینه مسکن، خواربار و کمک عائلهمندی، پاداش افزایش تولید و سود سالانه جزو مزد ثابت و مزد مبنا محسوب نمیشود. همچنین از آنجا که مطابق بند ب ماده 59 قانون کار، مبنای محاسبه اضافه کاری “مزد” است، در نتیجه مزایای رفاهی و انگیزهای در محاسبه اضافه کاری لحاظ نمیشوند.
فرمول محاسبه اضافه کاری
با توجه به نکات فوق، برای محاسبه دستمزد اضافه کاری روزانه و ماهانه از فرمول زیر استفاده میشود:
دستمزد روزانه ﺍضافه کاﺭﯼ | تعداد ساعاﺕ ﺍضافه کاﺭﯼ در روز * 140% * (7.33 ÷ دستمزد روزانه + مزایای به تبع شغل) |
دستمزد ماهیانه ﺍضافه کاﺭﯼ | تعداد ساعاﺕ ﺍضافه کاﺭﯼ در ماه * 140% * (7.33 ÷ دستمزد روزانه + مزایای به تبع شغل) |
میزان اضافه کاری از روی دستگاه کارت ساعت زن هم قابل محاسبه است. برای دیدن ویدیوی محاسبه اضافه کاری از روی دستگاه کارت ساعت زن کلیک نمایید.
تعطیل کاری چیست؟
بر اساس ماده 51 قانون کار، ساعت کار مدت زمانی است که نیروی کار، زمان خود را به منظور انجام کار در اختیار کارفرما قرار میدهد. حال اگر ایام هفته مصادف با تعطیلات رسمی شود و کارگر با توافق کارفرما به انجام کار در آن روز اشتغال داشته باشد، مستحق دریافت حق الزحمه بیشتری است.
نکته: بر اساس تبصره 1 ماده 62 قانون کار، تعطیل یک روز معین در هفته برای کارگران اجباری است.
فرمول محاسبه اضافه کاری در اکسل
نحوه محاسبه تعطیل کاﺭﯼ در قانون کار
تعطیل کاری در واقع نوعی اضافه کاری در روز تعطیل (غیر از جمعه) است؛ از این رو نرخ آن معادل نرخ اضافه کاری و برابر با 40% بیشتر از دستمزد هر ساعت کار عادی و نحوه محاسبه آن با نحوه محاسبه اضافه کاری یکسان است. در نتیجه بر اساس ماده 59 قانون کار، دستمزد هر ساعت کار در روز تعطیل، 40% اضافه بر مزد هر ساعت کار عادی محاسبه خواهد شد.
فرمول تعطیل کاری برای هر ساعت کار | دستمزد هر ساعت کار عادی * 1.4 |
فرمول محاسبه تعطیل کاری 1402 | 337,954 = 1.4 * (7.33 ÷ 1,769,428) |
نحوه محاسبه تعطیل کاری روز ۱۱ اردیبهشت
بر اساس ماده 62 و 63 قانون کار، تعطیلات رسمی کارگران عبارت است از:
- جمعه
- تعطیلات رسمی
- روز جهانی کارگر (11 اردیبهشت)
در نتیجه اشتغال به کار کارگران در روز کارگر، تعطیل کاری محسوب میشود. فرقی ندارد که کارفرما او را در روز دیگر تعطیل نماید یا خیر. دقت کنید که محاسبه اضافه کاری روز کارگر همانند نحوه محاسبه اضافه کاری روز تعطیل انجام میشود.
جمعه کاری چیست؟
بر اساس ماده 62 قانون کار، روز جمعه روز تعطیل هفتگی کارگران با مزد است. به این ترتیب در صورتی که کارگران به درخواست کارفرما در روز جمعه به انجام کار بپردازند، مستحق دریافت دستمزدی بیش از مقدار تعیین شده در قرارداد کاری خود هستند.
! نکته
در صورتی که کارگر بخشی از ساعات کار موظفی خود را در روز جمعه انجام دهد علیرغم استفاده از ساعات استراحت در روز دیگر هفته، مشمول دریافت مبلغی بیشتر از دستمزد ساعات کار روزهای عادی است.
نحوه محاسبه جمعه کاری
از آنجا که روز جمعه تنها روز تعطیلی هفتگی کارگران است، برای اشتغال به کار در این روز قوانین ویژهای در نظر گرفته شده است؛ بر این اساس نرخ محاسبه دستمزد در روز جمعه دو حالت دارد:
- جمعه کاری با تعطیل شدن در روز دیگر
- جمعه کاری بدون تعطیل شدن در روز دیگر
نحوه محاسبه دستمزد جمعه کاری با تعطیل شدن در روز دیگر
بر اساس تبصره 1 ماده 62 قانون کار، تعطیل یک روز معین در هفته برای کارگران اجباری است. به این ترتیب، در صورتی که شخص روز دیگری در هفته به جای روز جمعه تعطیل باشد، دستمزد او برای اشتغال در روز جمعه، در مقابل عدم استفاده از تعطیلی روز جمعه، 40% اضافه بر مزد روزهای عادی خواهد بود .
نرخ هر ساعت جمعه کاری با تعطیلی در روز دیگر | دستمزد هر ساعت کار عادی * 1.4 |
نحوه محاسبه دستمزد جمعه کاری بدون تعطیل شدن در روز دیگر
بر اساس تبصره 1 ماده 61 قانون کار، تعطیل یک روز معین در هفته برای کارگرانی که روز جمعه خود را به کار اشتغال دارند، اجباری است. به بیان دیگر، اشتغال در روز جمعه بدون تعطیلی در روز دیگر، غیرقانونی است.
تفاوت اضافه کاری در روز جمعه و اضافه کاری در روز عادی
1- کارگران برای هر ساعت اضافه کاری در روز عادی، 40% اضافه بر دستمزد هر ساعت کار عادی دریافت میکنند.
2- در صورتی که اضافه کاری در روز جمعه واقع شود، کارگر برای هر ساعت کار اضافی 40% بابت جمعه کاری و 40% بابت اضافه کاری دریافت میکند. به عبارت دیگر، نرخ هر ساعت اضافه کاری در روز جمعه، 80% بیشتر از هر ساعت کار عادی است.
نرخ هر ساعت اضافه کاری در روز جمعه | دستمزد هر ساعت کار عادی * 1.8 |
شب کاری و نوبت کاری چیست؟
- شب کاری
قانون کار، ساعات کار در روز را از ساعت 6 بامداد تا 10 شب (ساعت 22) در نظر گرفته است. به این ترتیب اشتغال به کار از ساعت 22 تا 6 بامداد روز بعد، شب کاری محسوب میشود.
نکته: اگر قسمتی از کار در روز و قسمت دیگر در شب انجام گیرد آن کار مختلط محسوب میشود.
- نوبت کاری
کار نوبتی، کاری است که ساعات آن، در طول ماه گردش دارد؛ به صورتی که نوبتهای آن در صبح، عصر یا شب قرار میگیرد. در نوبت کاری گاهی ساعات کار از 8 ساعت در روز و یا 44 ساعت در هفته بیشتر میشود، اما مجموع ساعات کار طی 4 هفته متوالی نباید از 176 ساعت بیشتر شود.
مثال نحوه محاسبه اضافه کاری
سوال: کارگری در خرداد ماه سال 1402، به جز ساعات موظفی روزهای کاری، معادل 10 ساعت اضافه کاری در روزهای عادی و یک روز (معادل 7.33 ساعت) اضافه کاری در روز جمعه (با تعطیل شدن در روز دیگر) داشته است. در صورتی که حقوق روزانه او برابر با حداقل حقوق سال 1402 و معادل 1,769,428 ريال در روز باشد، حقوق و دستمزد خرداد ماه او را محاسبه نمایید.
جواب: روزهای جمعه و تعطیل در خرداد ماه سال 1402 عبارتند از:
تعداد روزهای جمعه | 4 |
تعداد تعطیلات رسمی (غیر جمعه) | 2 |
در نتیجه ساعات کارکرد این کارگر در خرداد 1402 به صورت زیر است:
شرح | محاسبه کارکرد کارگر در خرداد |
ساعات کار موظفی خرداد ماه 1402 | 183 ≈ 25 * 7.33 |
اضافه کاری در روز جمعه (روز) | 1 |
اضافه کاری غیر از روز جمعه (ساعت) | 10 |
با توجه به نرخ محاسبه تعطیل کاری 1402 و همچنین نرخ محاسبه جمعه کاری 1402 در این سال خواهیم داشت:
شرح | محاسبات (ریال) |
کارکرد روزهای عادی در خرداد ماه | 44,235,700 = 25 * 1,769,428 |
دریافتی بابت اضافه کاری در روز جمعه | 2,477,199 = 1.4 * 1 * 1,769,428 |
دریافتی بابت روزهای جمعه و تعطیلات رسمی غیر جمعه و جایگزین روز جمعه کاری (موضوع ماده 62 قانون کار) | 8,847,140 = 5 * 1,769,428 |
کارکرد ساعات اضافه کاری غیر از روز جمعه | 3,379,535 = 10 * 1.4 * (7.33 ÷ 1,769,428) |
جمع کارکرد خرداد ماه | 58,939,574 = 3,379,535 + 8,847,140 + 2,477,199 + 44,235,700 |
نکته: به مبلغ کارکرد فوق، حق مسکن و بن کارگری، در صورت داشتن فرزند، حق اولاد و سایر مزایای مربوط به شغل نیز اضافه میشود.
لازم است بدانید مطابق تبصره بند ب ماده 37 قانون کار، در ماههای 31 روزه مزایا و حقوق باید بر اساس 31 روز محاسبه و به کارگر پرداخت شود.
با دانلود اکسل محاسبه اضافه کاری میتوانید میزان دریافتی خود بابت ساعات اضافه کاری را به دست آورید.
کلام آخر
آشنایی با نحوه محاسبه اضافه کاری در حسابداری، جمعه کاری و تعطیل کاری یکی از مهمترین نیازهای هر حسابدار است. زیرا بیدقتی در محاسبه دستمزد کارگران، علاوهبر تضییع حقوق و نارضایتی آنان، کارفرما و مجموعه اقتصادی را نیز با چالشهای زیادی مواجه خواهد نمود. از این رو آموزش حسابداری حقوق و دستمزد و کسب مهارت در این زمینه برای کلیه حسابداران فعال در همه حوزهها به ویژه حسابداران فعال در حوزه تولید و صنعت ضروری است.