آیا مرخصی استحقاقی با حقوق است؟
طبق ماده 62 قانون کار، مرخصی استحقاقی شامل روزهایی در ماه میشود که شخص شاغل میتواند بدون آنکه از حقوقش کسر شود در محل کار خود حضور نداشته باشد.
زمان مرخصی استحقاقی مطابق قانون چند روز است؟
مطابق با ماده 64 قانون کار، مرخصی استحقاقی سالانه کارگران، با استفاده از مزد و احتساب چهار روز جمعه، جمعا یک ماه است.
منظور از یک ماه با احتساب ۴ رو جمعه چیست؟
یعنی اگر کارگری بخواهد به صورت کلی یک ماه به مرخصی برود در داخل ۳۰ روز به صورت معمول ۴ روز جمعه قرار دارد که جزو ایام مرخصی استحقاقی خواهد بود.
یکی از مسائل مهمی که هر کارمند و کارگری در طول دوره فعالیت شغلی خود به آن نیاز دارد مرخصی است. ممکن است روزهایی در هفته به غیر از روزهای تعطیل، کارگران و کارمندان مشمول قانون کار، به دلایل مختلفی نتوانند در محل کار حاضر شوند و این موضوع یکی از دغدغه های فکری آنان باشد که چه نوع مرخصی هایی از نظر قانون کار برای آنها در نظر گرفته شده است؟ کدام مرخصی دارای حقوق و مزایا است؟ و کدام بدون حقوق و مزایا است؟ در این سری از مقالات آموزش رایگان حسابداری، شما را با انواع مرخصی و قواعد و شرایط آن بیشتر آشنا میکنیم.
مرخصی چیست؟
مرخصی یک عامل تشویقی برای کارمندان محسوب شده و استفاده کارمندان از آن باعث افزایش انرژی و روحیهی آنها میشود و قادر خواهند بود با خلاقیت و حوصله بیشتری مسائل و موضوعات مربوطه را پیش ببرند.
مرخصی حقی است که کارگران برای ترک محیط کار در روزهای عادی یعنی روزهای غیر تعطیل دارند. مثلا به دلیل بیماری یا مسائل پیش بینی نشده مجبورند محیط کار را ترک کنند، به همین علت قانون کار، کارگران را مجاز کرده که 2/5 روز در ماه بتوانند از مرخصی استفاده کنند.
مرخصی سالانه 26 روز یا 30 روز؟
طبق ماده 64 قانون کار، مرخصی با استفاده از مزد و احتساب چهار روز جمعه، جمعا یک ماه است. مثلا فردی از اول تا پایان ماه مرخصی میگیرد این مدت یک ماه است، یعنی چهار روز جمعه دریک ماه است و به طورخالص 26 روز است. معمولا رویه استفاده از مرخصی به صورت خالص 26 روز است.
مرخصی کارگران چند روز و چند ساعت است؟
طبق قانون کار، کارگران میتوانند از 26 روز به عنوان مرخصی استحقاقی استفاده کنند. ایام تعطیل هفتگی و یا تعطیل رسمی که بین روزهای مرخصی واقع میشود جزء این 26 روز محاسبه نمیشود.
برای به دست آوردن میزان مرخصی استحقاقی کارگران، باید 26 روز مرخصی سالانه را به 12 ماه تقسیم کرد. نتیجه به دست آمده، مرخصی ماهانه 2 روز و 17 صدم روز است، یک روز کاری معادل 7 ساعت و 20 دقیقه است.17 صدم روز کاری حدود 75 دقیقه است بنابراین میزان مرخصی ماهانه معادل 2 روز و 75 دقیقه است.
انواع مرخصی طبق قانون کار
مرخصی گرفتن از کارفرمایان یکی از دغدغههای اساسی کارکنان و کارگران است و گاهی پیش آمده است که افراد برای انجام کاری نیاز ضروری و مبرم به گرفتن مرخصی دارند اما با مخالفت کارفرمای خود روبه رو میشوند، در حالی که برابر قانون مرخصی اداره کار، گرفتن مرخصی حق بدیهی و طبیعی هر فرد در طول ایام کار حساب میآید. قانون کار جمهوری اسلامی ایران با ذکر مواردی نحوه گرفتن انواع مرخصی را تشریح کرده است.
مرخصی استحقاقی
طبق ماده 62 قانون کار، مرخصی استحقاقی شامل روزهایی در ماه میشود که شخص شاغل میتواند بدون آنکه از حقوقش کسر شود در محل کار خود حضور نداشته باشد.
🔻نکته
روزهای تعطیل سال، به هیچ عنوان، جزو مرخصیهای استحقاقی کارگران مشمول قانون کارنیست و جزو مرخصی سالانه نیز نخواهند بود.
پیشنهاد میشود بخوانید: مفهوم حق السعی در قانون کار
مرخصی استعلاجی
مرخصی استعلاجی مخصوص ایام بیماری ست. در قانون کار هیچ محدودیتی برای گرفتن مرخصی استعلاجی کارگران مشمول قانون کار در نظر گرفته نشده است و به هر میزان که پزشک معالج تجویز کرده باشد، میتوان از مرخصی استعلاجی استفاده کرد، البته این مرخصی باید به تایید پزشک معتمد و معالج و یا کمیسیون پزشکی سازمان تأمین اجتماعی برسد تا غرامت آن پرداخت شود و همچنین جز سابقه کار فرد لحاظ شود.
مرخصی زایمان
مطابق ماده واحده قانون اصلاح قوانین تنظیم جمعیت و خانواده مصوب 1392/03/20 مدت مرخصی زایمان زنان شاغل در بخشهای دولتی و غیر دولتی ۹ ماه کامل است. همسران این افراد (زنان شاغل) نیز از دو هفته مرخصی اجباری (تشویقی با استفاده از مزد) علاوه بر مرخصیهای استحقاقی از بدو تولد نوزاد برخوردار میشوند.
مرخصی ساعتی
مرخصی ساعتی کارگران جزو مرخصیهای استحقاقی آنها به حساب میآید و از مرخصی استحقاقی کسر میشود. زمانیکه جمع مرخصیهای ساعتی کارگر به 7ساعت و 20 دقیقه برسد، به عنوان یک روز مرخصی استحقاقی برای او در نظر گرفته میشود.
مرخصی پاس شیر
مطابق ماده ۶ قانون ترویج تغذیه نوزاد با شیر مادر و نیز حمایت از مادران شیرده، کارگر زن میتواند برای مدت دو سال، یعنی تا دو سالگی نوزاد روزانه به مدت یک ساعت از مرخصی ساعتی (مرخصی پاس شیر) به منظور شیردهی به نوزاد استفاده کند.
مرخصی حج واجب
هر کارگر حق دارد برای ادای فریضه حج در تمام مدت کار و فقط برای یک نوبت از یک ماه مرخصی استحقاقی استفاده کند و در صورتی که مرخصی طلب نداشته باشد از مرخصی بدون حقوق بهرهمند شود.
مرخصی بین التعطیلی
مرخصی بین تعطیلی یکی دیگر از انواع مرخصی است که در سالهای اخیر بیشتر از گذشته در میان کارکنان و کارگران رایج شده است. این نوع مرخصی جزو مرخصی استحقاقی آنها محسوب خواهد شد.
مرخصی بدون حقوق یا تحصیل
این نوع مرخصی بدون مزد و حقوق ماهیانه است. در واقع، مرخصی بدون حقوق ممکن است به دلیل موضوعات شخصی و یا خانوادگی باشد تا کارگر یا کارمند بتواند در مدت مرخصی بدون حقوق، به امور شخصی خود رسیدگی کند.
ماده 72 قانون کار نحوه استفاده از مرخصی بدون حقوق کارگران، مدت آن و شرایط برگشت آنها به کار را پس از استفاده از مرخصی با توافق کتبی کارگر یا نماینده قانونی او و کارفرما معین کرده است.
🔻 نکته
مرخصی بدون حقوق ، حقوقی را شامل نمیشود و حق بیمه ای بابت آن به سازمان تامین اجتماعی پرداخت نمیگردد. در نتیجه سابقه بیمهای نیز به همراه ندارد.
اگر میزان مرخصی ساعتی از کل مرخصی استحقاقی در طول ماه بیشتر باشد، حکم مرخصی بدون حقوق و کسر از کار را دارد. کارفرما میتواند برای این ساعات بیمه پرداخت نکند.
موارد استفاده مرخصی بدون حقوق
♦️ تحصیل
♦️ انجام سفرهای طولانی
♦️ امور شخصی
♦️ گرفتاری های خانوادگی
♦️ گذراندن دوره آزمایشی برای کار جدید
و …..
♦️ در حالتی که فرد مرخصی استحقاقی نداشته و نیاز به مرخصی داشته باشد، مجاز است با موافقت مسئول مربوطه از مرخصی بدون حقوق استفاده کند
مدت زمان استفاده از مرخصی بدون حقوق
طبق ماده 16 قانون کار قرارداد کارگرانی که مطابق این قانون از مرخصی تحصیلی و یا دیگر مرخصیهای بدون حقوق یا مزد استفاده میکنند، در طول مرخصی و به مدت دو سال به حال تعلیق در میآید. و طبق تبصره آن مرخصی تحصیلی برای دو سال دیگر قابل تمدید است. آن دسته از کارمندان زن که همسرشان در ماموریت هستند تا پایان ماموریت حداکثر به مدت 6 سال میتوانند از مرخصی بدون حقوق استفاده نمایند.
پیشنهاد میشود بخوانید: چطور می توان حق بیمه سنوات گذشته را پرداخت کرد؟
مرخصی ازدواج و فوت
طبق ماده 73 قانون کار کلیه کارگران در صورت ازدواج دائم، فوت همسر، پدر، مادر و فرزندان حق برخورداری از سه روز مرخصی با استفاده از مزد را دارند. این مورد با مرخصی استحقاقی سالانه کارگران بی ارتباط بوده و جداگانه محاسبه میشود. ضمناً زمان استفاده از این سه روز، موضوع ماده ۷۳ قانون کار همزمان با فوت همسر، پدر، مادر و فرزندان و یا ازدواج دائم بوده و قابل انتقال و استفاده در زمانهای دیگر نیست.
چند نکته مهم از مرخصی طبق قانون کار
♦️ در مورد کارگران شاغل در کارهای سخت و زیان آور ماده 65 قانون کار مرخصی سالیانه را 5 هفته منظور کرده است که استفاده از این مرخصی حتی الامکان در دو نوبت و در پایان هر شش ماه کار صورت میگیرد.
♦️ طبق ماده 63 قانون کار، روز 11 اردیبهشت جزء تعطیلی کارگران با استفاده از مزد است.
♦️ ماده 67 قانون کار این حق را به کارگران داده است که به منظور ادای فریضه حج واجب در تمام مدت کار خویش تنها برای یک نوبت یک ماه به عنوان مرخصی استحقاقی یا مرخصی بدون حقوق استفاده کنند.
♦️ به موجب ماده 70 قانون کار مرخصی کمتر از یک روز کاری جزو مرخصیهای استحقاقی منظور میشود به این معنی که اگر کارگری فرضا در یک روز کاری دو ساعت مرخصی گرفته باشد آن دو ساعت جزو مرخصیهای استحقاقی او در سال محاسبه خواهد شد.
♦️ طبق ماده 71 قانون کار در صورت فسخ یا خاتمه قرارداد کار، بازنشستگی و از کارافتادگی کلی کارگر و یا تعطیلی کارگاه مقرر کرده است که مطالبات مربوط به مرخصی استحقاقی کارگر به وی و در صورت فوت به ورثه او پرداخت شود.
پیشنهاد میشود بخوانید: مهمترین نکات تنظیم قرارداد کاری
♦️ روز جمعه، روز تعطیلی هفتگی کارگران همراه با دستمزد است.
♦️ سایر روزهای تعطیل جزو ایام مرخصی نیست.
♦️طبق ماده 66 قانون کار، کارگران فقط 9 روز از مرخصی خود را در سال میتوانند ذخیره کنند.
♦️ در صورت تنظیم مرخصی کارگران (سه ماهه آخر سال برای سال بعد با تایید شورای اسلامی کار) ، امکان جابه جایی مرخصی در روزهای سال بین خود کارگران وجود دارد.
♦️ در صورت استعفا و ترک کار کارگر، وی نمیتواند بابت مرخصی باقی مانده خود طلبی داشته باشد.
♦️ نحوه استفاده کارگران از مرخصی بدون حقوق و مدت و شرایط برگشت آنها به کار بعد از استفاده از مرخصی با توافق کتبی کارگر یا نماینده قانونی او و کارفرما تعیین میشود.
♦️ در صورتی که بین کارفرما و کارگر بر سر گرفتن مرخصی اختلاف نظر پیش آید ماده 69 قانون کار مقرر کرده که تاریخ استفاده از مرخصی با توافق کارگر و کارفرما تعیین شود و در صورت بروز اختلاف بین طرفین نظر اداره کار قطعی و لازم الاجرا باشد، به عبارتی کارفرما باید در صورت ارائه درخواست مرخصی استحقاقی از سوی کارگر موافقت یا مخالفت خود را اعلام کند. بدیهی است در صورت مخالفت کارفرما این امر الزاما به منزله عدم استفاده کارگر از مرخصی مورد تقاضا نخواهد بود بلکه بر اساس ماده 69 قانون، نظر قطعی اداره کار محل در این خصوص قابلیت اجرا خواهد داشت.
♦️ در محاسبه مانده مرخصی، مرخصی بدون حقوق اثری ندارد.
♦️ اگر افراد شاغل در یک شرکت، مجبور باشند در طول ساعات کاری روز پنجشنبه را در طول هفته پر کنند، و به صورت توافقی پنجشنبه را تعطیل باشند، استفاده از مرخصی استحقاقی در طول هفته نباید بیشتر از مجموع ساعت کاری موظف باشد.
♦️ مرخصیهای روزهای پنجشنبه بستگی به میزان ساعت کار در شرکت یا کارگاه دارد. ولی معمولا با توجه به اینکه پنجشنبهها کار به صورت پاره وقت است، مرخصی ساعتی محسوب شده و ۴ ساعت در نظر گرفته میشود.
مرخصیهای استفاده نشده
در صورتی که کارگری بخواهد مرخصیهای استحقاقی سالانه خود را ذخیره کند، طبق ماده 66 قانون کار تنها امکان ذخیره 9 روز مرخصی خود را دارد. بنابراین، حتی اگر کارگر یا کارمند اصلاً از مرخصی استحقاقی خود استفاده نکند، بیشتر از نه روز آن ذخیره نخواهد شد. اگر شخصی در طول سال از تمام مرخصی خود استفاده نکند، میتواند کل مبلغ مربوط به مرخصی خود را از شرکت دریافت نماید، اما اگر بخواهد میتواند ۹ روز آن را ذخیره کند و مابقی آن باید در پایان سال به کارگر پرداخت شود. درشرکتهای خصوصی، در پایان سال همزمان با محاسبه عیدی، مبلغ مرخصی استفاده نشده کارمندان محاسبه و واریز میشود.
بازخرید مانده مرخصی در سال 1400 مربوط به کارگرانی است که یا مدت قرارداد آنها به پایان رسیده یا بازنشسته میشوند. مبنای محاسبه مبلغ بازخرید مانده مرخصی کارگران حق السعی روزانه است. کلیه دریافتهای قانونی که کارگر برحسب قرارداد کار اعم از مزد یا حقوق، کمک عائله مندی، هزینه های مسکن، خواربار، ایاب و ذهاب، مزایای غیر نقدی، پاداش افزایش تولید، سود سالانه و نظایر آنها دریافت مینماید را حق السعی مینامند.
فرمول و نحوه محاسبه مانده مرخصی کارگران در قانون کار
در اینجا محاسبه مانده مرخصی کارگران را به صورت مثال بیان میکنیم:
نحوه محاسبه 2.5 روز مرخصی در قانون کار
اگر کارگری در پایان قرارداد کاری 2.5 روز مرخصی استفاده نشده داشته باشد؛ مانده مرخصی وی در اتمام قرارداد کار بازخرید میشود. اساس محاسبه مبلغ بازخرید مرخصی در اتمام قرارداد کار به ازای هر روز مبلغی معادل آخرین حق السعی است.برای محاسبه آخرین حق السعی باید حقوق، بن، مسکن، اولاد، ایاب و ذهاب و پاداش سایر مبالغ موضوع ماده ۳۴ قانون کار که ماهانه به کارگر پرداخت میشود را به تعداد روزهای آخرین ماه تقسیم می شود.
مثال محاسبه 2.5 روز مرخصی استفاده نشده
حقوق و مزایای کارگری با یک فرزند در سال 1400 به این شرح است:
عنوان | مبلغ – ریال | عنوان | مبلغ |
---|---|---|---|
حقوق ماهانه | 26،554،950 | کمک هزینه مسکن | 4،500،000 |
کمک هزینه عائله مندی 1 فرزند | 2،655،495 | کمک هزینه اقلام مصرفی(بن) | 6،000،000 |
جمع کل دریافتی | 39،710،445 |
حق السعی روزانه = جمع درآمد ماهانه تقسیم بر 30 روز
1،323،682 ریال = 39،710،445 تقسیم بر 30 روز
حال اگر کارگر در انتهای قرارداد کاری میزان 2.5 روز مرخصی استفاده نشده داشته باشد به این شکل به او پرداخت میشود:
مبلغ 2.5 روز مرخصی استفاده نشده = حق السعی روزانه * 2.5 روز
3،309،204 ریال = 1،323،682 ریال * 2.5 روز مرخصی استفاده نشده
نکته
همانطور که در ابتدای مطلب گفته شد مرخصی سالیانه کارگران 26 روز است که اگر آن را تقسیم بر 12 کنیم،2.17 است (عدد کمتر از 2.5 بدست می آید). بنابراین دو و نیم روز مرخصی در ماه ، عددی تقریبی بوده و دقیق بیان نمی شود.
فرمول و نحوه محاسبه تعداد روزهای مانده از مرخصی استحقاقی
قرارداد کارگری 1400/01/01 شروع شده و 1400/12/29 پایان مییابد. این کارگر در طول سال 1400 از 14 روز مرخصی استحقاقی و 5 روز مرخصی استعلاجی استفاده کرده است. میخواهیم مانده مرخصی سال 1400 وی را ذخیره کنیم. محاسبه کنید که آیا در پایان سال 1400 مبلغی بابت مرخصی استفاده نشده خود دریافت مینماید یا خیر؟
به نسبت یکسال کارکرد سال 1400: میزان مرخصی استحقاقی 26 روز است. مانده مرخصی در پایان سال 1400
روز 12=14- 26
فرمول و نحوه محاسبه مبلغ بازخرید مرخصی
فرض کنیم کارگری در پایان قرارداد کار، 15 روز مانده مرخصی داشته باشد. ریز آخرین حقوق و دستمزد و مزایای این کارگر به شرح زیر است. محاسبه کل مبلغ بازخرید مرخصی به صورت زیر خواهد بود.
عنوان | مبلغ – ریال | عنوان | مبلغ |
---|---|---|---|
مزد ثابت روزانه | 1،000،000 | کمک هزینه مسکن | 4،500،000 |
حقوق ماهانه | 30،000،000 | کمک هزینه اقلام مصرفی(بن) | 6،000،000 |
جمع | 40،500،000 |
از تقسیم حق السعی ماهانه به تعداد روزهای ماه حق السعی روزانه به صورت زیر به دست می آید:
1،350،000= 30/ 40،500،000
با ضرب حق السعی روزانه در تعداد روز مرخصی مانده کل مبلغ بازخرید مرخصی این کارگر در سال ۱۴۰۰ به صورت زیر به دست می آید:
20،250،000 = 15 * 1،350،000
بنابراین کارفرما باید هنگام تسویه حساب پایان قرارداد این کارگر مبلغ 20،250،000 ریال را بابت بازخرید مانده مرخصی به وی پرداخت نماید.
🎥 ویدئو آموزشی مرخصی در قانون کار
سوالات متداول → کلیک کنید
1) آیا مرخصی بدون حقوق جزء سابقه افراد حساب میشود؟
مرخصی بدون حقوق جزو سابقه افراد محسوب نمیشود.
2) مرخصی استحقاقی کارگران بر اساس قانون کار چیست ؟
حداکثر مدت زمان مرخصی استحقاقی یک ماه به ازای هر سال کار است
3) آیا مبلغ مرخصی به ورثه کارگر تعلق میگیرد؟
در صورت فوت کارگر میزان مرخصی باقیمانده او بر حسب حقوق روزانه محاسبه و به ورثه آن پرداخت میشود. برای دریافت این مبلغ باید مراحل قانونی وراثت طی گردیده و تعداد وراث و یا قیم آنها کاملاً مشخص باشد و مبلغ طبق قانون به آنها پرداخت میشود. البته اگر روزهای ذخیره داشته باشد در غیر این صورت چیزی به ورثه تعلق نخواهد گرفت و در صورت از کارافتادگی کارگر و یا بازنشستگی یا تعطیلی کارگاه میزان مرخصیهای باقیمانده محاسبه و به فرد پرداخت میشود. پرداخت مبلغ تعطیلی کاری در این مواقع به صورت جداگانه صورت نمیگیرد بلکه در کنار محاسبه سایر حق و حقوق کارگر این موضوع هم بررسی و محاسبه شده و به مجموع طلب شخص افزوده میشود.
4) آیا کارفرما میتواند مرخصی ندهد؟
در صورتی که بین کارفرما و کارگر بر سر گرفتن مرخصی اختلاف نظر پیش آید ماده 69 قانون کار مقرر کرده که تاریخ استفاده از مرخصی با توافق کارگر و کارفرما تعیین شود و در صورت بروز اختلاف بین طرفین نظر اداره کار قطعی و لازم الاجرا باشد، به عبارتی کارفرما باید در صورت ارائه درخواست مرخصی استحقاقی از سوی کارگر موافقت یا مخالفت خود را اعلام کند. بدیهی است در صورت مخالفت کارفرما این امر الزاما به منزله عدم استفاده کارگر از مرخصی مورد تقاضا نخواهد بود بلکه بر اساس ماده69 قانون، نظر قطعی اداره کار محل در این خصوص قابلیت اجرا خواهد داشت.
5) میزان مرخصی استحقاقی کارگران فصلی چگونه تعیین میشود؟
مطابق ماده 68قانون کار، در خصوص مرخصی استحقاقی کارگران فصلی، میزان این مرخصی، بر حسب ماههای کارکرد، محاسبه میشود.
6) مرخصی استحقاقی کارگران اقماری چگونه است؟
به کارگرانی که به دلیل سختی کار و محیط کار؛ 14 روز مشغول به کار بوده و 14 روز استراحت میکنند؛ اقماری گفته میشود.این کارگران در صورت استفاده از یک روز به عنوان مرخصی استحقاقی در روزهای فعالیت خود، به ميزان کارکرد روزانه موظفی آنان، از مرخصی استحقاقی ساليانه کسر میشود.
مثال: کارگر اقماری که در روز 10 ساعت کار میکند، اگر همان ساعات را به مرخصی برود، 10 ساعت از جمع مرخصی سالانه وی کسر میشود.
کلام آخر
در این مقاله، در مورد انواع مرخصی از نظر قانون کار، نکاتی در مورد مرخصی، مرخصی بدون حقوق و انواع و شرایط آن، همچنین در مورد مرخصی استفاده نشده از نظر قانون کار و فرمول و نحوه محاسبه مرخصی استفاده نشده نیز توضیح دادیم. حال اگر بخواهید به عنوان یک حسابدار، در مورد قوانین کار وضع شده در مورد حق و حقوق کارگران و کارمندان که امروزه مورد نیاز همگان است، اطلاعات و تجربه لازم و کافی را داشته باشید، باید بر قوانین و مقررات قانون کار و تامین اجتماعی تسلط کافی داشته باشید.