منو
حسابداری بازرگانی نوعی عملیات حسابداری است که به جمع‌آوری، ثبت و تجزیه و تحلیل اطلاعات و اسناد مربوط به خرید و فروش در یک مجموعه می‌پردازد.
بله حسابدار بازرگانی علاوه بر وظایف عمومی سایر حسابداران وظایفی نظیر مکاتبه با سایر شرکتها برای خرید و یا فروش و یا ثبت تسعیر ارز و مواردی از این دست نیز دارد.
کلیه شرکتهایی که به خرید و فروش کالا اشتغال دارند. بر اساس قانون تجارت این شرکتها در یکی از قالبهای زیر ثبت شده اند: شرکت سهامی – شرکت با مسئولیت محدود – شرکت تضامنی – شرکت مختلط (سهامی و یا غیرسهامی) – شرکت نسبی – شرکت تعاونی تولید و مصرف
یکی از اصلی‌ترین بخش‌های هر کسب و کار، بخش بازرگانی است که با هدف فروش محصولات آن کسب و کار فعالیت می‌کند. از آنجا که کسب درآمد مهمترین هدف یک مجموعه است، حسابداری بخش بازرگانی نیز از اهمیت زیادی برخوردار است. به دلیل اهمیت زیاد حسابداری بازرگانی در این مقاله از سری مقالات بازار کار حسابداری قصد داریم شما را با این که حسابداری بازرگانی چیست؟ و شرح وظایف و مهارتهای مورد نیاز برای حسابداران بازرگانی و همچنین نحوه اجرای عملیات حسابداری بازرگانی آشنا نماییم. با ما همراه باشید.
حسابداری بازرگانی نوعی عملیات حسابداری است که به جمع‌آوری، ثبت و تجزیه و تحلیل اطلاعات و اسناد مربوط به خرید و فروش (اعم از داخلی و یا مراودات خارجی) کالا در یک مجموعه می‌پردازد. به این ترتیب هدف اصلی حسابداران در بخش بازرگانی بررسی سود و زیان ناشی از معاملات و تهیه صورتهای مالی اساسی آن مجموعه است. این فرآیند در نهایت با ارائه اطلاعات دقیق حاصل از سود و زیان مجموعه، امکان اتخاذ تصمیمات صحیح را برای مدیران فراهم می‌کند.
شرکتهای بازرگانی شرکتهایی هستند که کالای تولید شده از سایر شرکتها (اعم از داخلی و یا خارجی) را خریداری نموده و بدون ایجاد تغییر، آن را می‌فروشند.
برای انجام عملیات حسابداری بازرگانی به حسابدارانی که در این حوزه تخصص داشته باشند نیاز است. یک حسابدار بازرگانی علاوه‌بر انجام امور عمومی حسابداری، نظیر امور جاری مجموعه و انجام تکالیف مالیاتی در موعد مقرر، وظایف دیگری نیز دارد که در ادامه با آنها آشنا می‌شویم. از جمله وظایف یک حسابدار بازرگانی عبارتند از:
از این رو حسابداران فعال در حوزه بازرگانی، علاوه‌بر مهارت در اجرای عملیات حسابداری، باید مهارتهای دیگری نیز داشته باشند. از جمله مهمترین مهارت‌ها و توانایی‌های حسابداران بازرگانی عبارتند از:
اگر بخواهیم مراحل انجام عملیات حسابداری را بر اساس چرخه حسابداری برای حسابداری بازرگانی در نظر بگیریم، اصلی‌ترین رویدادها در بخش‌های زیر انجام میشود:
در ادامه برخی از مهمترین عملیات و یا ثبت‌های حسابداری بازرگانی برای شما عزیزان مطرح میشود.
همان گونه که پیش‌تر مطرح شد، یکی از مهمترین وظایف حسابدار بازرگانی، محاسبه بهای تمام شده کالای فروش رفته است. بهای تمام شده کالای فروش رفته در واقع به معنی محاسبه بهای تمام شده برای خرید یا تولید محصولاتی است که مجموعه به فروش آنها اشتغال دارد. بهای تمام شده کالای فروش رفته پس از تعیین ارزش موجودی کالای پایان دوره به شرح جدول زیر محاسبه میشود:
| شرح | فرمول |
| بهای تمام شده کالای خریداری شده در طی دوره | (هزینه حمل + خرید خالص) |
| بهای تمام شده موجودی کالای آماده برای فروش | (بهای تمام شده کالای خریداری شده طی دوره + موجودی اول دوره) |
| بهای تمام شده کالای فروش رفته | (بهای تمام شده موجودی پایان دوره – بهای تمام شده موجودی کالای آماده برای فروش) |
اطلاع از میزان دقیق موجودی مواد و کالا در عملیات حسابداری بازرگانی از اهمیت زیادی برخوردار است. برای این منظور از دو روش زیر استفاده میشود:
دقت کنید که ثبت تخفیف در حسابداری یکی از مهمترین فرآیندهای مربوط به حسابداری بازرگانی است. از این رو حساب مجزایی برای آن در نظر گرفته میشود.
در سیستم ثبت ادواری حساب موجودی مواد و کالا تا انتهای دوره بدون تغییر باقی می‌ماند و عملیات در سایر حسابها ثبت میشود. به این ترتیب مراحل خرید و فروش در این روش به صورت زیر ثبت میشود:
ثبت خرید در حسابداری بازرگانی با روش سیستم ثبت ادواری
| ردیف | شرح | بدهکار | بستانکار |
| 1 | خرید کالا | خرید کالا | وجه نقد / حساب پرداختنی |
| 2 | هزینه حمل | هزینه حمل | وجه نقد / حساب پرداختنی |
| 3 | برگشت از خرید و تخفیفات | وجه نقد/ حساب پرداختنی | برگشت از خرید و تخفیفات |
نکته: هر سطر نمایش دهنده یک ثبت حسابداری است.
ثبت فروش در حسابداری بازرگانی با روش سیستم ادواری
| ردیف | شرح | بدهکار | بستانکار |
| 1 | فروش | وجه نقد/ حساب دریافتنی | فروش |
| 2 | برگشت از فروش و تخفیفات | برگشت از فروش و تخفیفات | وجه نقد/ حساب دریافتنی |
در این روش هر رویداد به محض وقوع در حساب موجودی کالا منعکس میشود. به این ترتیب، در سیستم دایمی حساب موجودی کالا همواره دقیق‌ترین موجودی را نمایش می‌دهد. ثبت مربوط به خرید و فروش برای سیستم دائمی به شکل زیر است:
ثبت خرید در حسابداری بازرگانی با روش سیستم ثبت دایمی
| ردیف | شرح | بدهکار | بستانکار |
| 1 | خرید کالا | موجودی کالا | وجه نقد / حساب پرداختنی |
| 2 | برگشت از خرید و تخفیفات | وجه نقد/ حساب پرداختنی | موجودی کالا |
| 3 | هزینه حمل کالا | موجودی کالا | وجه نقد/ حساب پرداختنی |
| ردیف | شرح | بدهکار | بستانکار |
| 1 | درآمد فروش | وجه نقد / حساب دریافتنی | فروش |
| 2 | کاهش موجودی کالا | بهای تمام شده کالای فروش رفته | موجودی کالا |
| 3 | برگشت از فروش و تخفیفات | برگشت از فروش و تخفیفات | وجه نقد/ حساب دریافتنی |
کدینگ حسابداری به معنی دسته‌بندی سرفصلهای اصلی و فرعی بر حسب فعالیت و ارتباط آنها با یکدیگر است. کدینگ حسابها در حالت کلی عبارتند از:
بعد از معرفی این گروه‌ها، می‌توان حسابهای فرعی زیرمجموعه این حسابها را در چندین سطح تعریف نمود. به عنوان مثال خرید یکی از زیرمجموعه‌های حساب هزینه است و فروش زیرمجموعه حساب درآمد محسوب میشود.
همان گونه که می‌دانید حسابها در حسابداری بازرگانی (همانند سایر انواع حسابداری) به دو دسته کلی زیر تقسیم می‌شوند:
حسابهای سود و زیانی حسابهای موقتی هستند که بر اساس عملکرد (خرید و فروش) یک شرکت بازرگانی تعیین می‌شوند. این حسابها در نهایت به حسابهای ترازنامه‌ای بسته می‌شوند.
مهمترین حسابهای مورد نیاز جهت محاسبه سود و زیان یک شرکت بازرگانی (اعم از حسابهای دائمی و موقت) عبارتند از:
📌 با وجود وابستگی جدایی ناپذیر حسابهای سود و زیانی به حسابهای ترازنامه‌ای، می‌توان اصلی‌ترین حسابها در حسابداری بازرگانی را حسابهای سود و زیانی دانست. زیرا در حسابداری بازرگانی آنچه بیشترین تاثیر را بر ترازنامه و سایر صورتهای مالی می‌گذارد، خرید و فروش‌های مجموعه است.
حسابهای ترازنامه‌ای حسابهای دائمی هستند که موجودی آنها از یک دوره مالی به دوره مالی بعد انتقال می‌یابد. این حسابها عبارتند از:
مهمترین صورتهای مالی در حسابداری بازرگانی همانند سایر انواع حسابداری، عبارتند از:
صورت وضعیت مالی (ترازنامه)، گزارش عملکرد یک شرکت بازرگانی طی یک سال است. این صورت مالی از قسمتهای مختلفی مانند دارایی، بدهی و حقوق مالکانه تشکیل شده است.
صورت سود و زیان گزارش کیفیت عملکرد یک مجموعه در یک دوره مالی است. از آنجا که صورت سود و زیان از تقابل درآمدها با هزینه‌ها ایجاد میشود، این صورت مالی در حسابداری بازرگانی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. اطلاعات موجود در این صورت مالی برای شرکتهای بازرگانی عبارت است از:
این صورت کلیه سود و زیان شرکت بازرگانی را از ابتدای ایجاد تا زمان تهیه گزارش ارائه می‌دهد. در این صورت مالی، دوره مالی مد نظر قرار نمی‌گیرد.
این صورت به بررسی نقدینگی شرکت بازرگانی و منابعی که نقدینگی از آن وارد و مواردی که در آن هزینه شده است، می‌پردازد.
حسابداری بازرگانی برای بسیاری از شرکتها و موسسات کاربرد دارد. در حقیقت هر مجموعه‌ای که به خرید و فروش کالا اشتغال دارد، مشمول استفاده از این سبک از حسابداری هستند. مطابق ماده 20 قانون تجارت، موارد زیر شرکتهای بازرگانی (تجاری) محسوب شده، نیازمند حسابداری بازرگانی هستند:
امروزه با پیشرفت در صنایع الکترونیکی، استفاده از نرم افزار حسابداری به حسابداران به ویژه حسابداران بازرگانی در افزایش دقت و افزایش سرعت عمل در ثبت اطلاعات مالی کمک شایانی کرده است. از جمله مزایای استفاده از نرم افزار حسابداری در حسابداری بازرگانی عبارتند از:
کلام آخر
یکی از پرنیازترین حوزه‌های حسابداری، حسابداری بازرگانی است. این نوع از حسابداری که در ظاهر ساده به نظر می‌رسد، پیچیدگی‌های مخصوص به خود را دارد؛ که بی‌اطلاعی از آنها می‌تواند فعالیتهای اقتصادی را با چالش‌های بزرگی مواجه نماید. توصیه ما به شما حسابداران عزیز از یک سو و صاحبان کسب و کارهای بازرگانی از سوی دیگر، آشنایی با قوانین و کسب مهارتهای مورد نیاز در این زمینه با کمک آموزش حسابداری بازرگانی به صورت دقیق و اصولی است. به این ترتیب خواه در جایگاه حسابدار باشید و خواه در جایگاه صاحب کسب و کار، می‌توانید به خوبی کلیه امور مالی و مالیاتی خود را مدیریت نمایید.
