منو
حسابداری موسسات خیریه از آن جهت که باید گزارشات شفافی برای خیرین، سازمان بهزیستی و سازمان مالیاتی ارائه نمایند، از اهمیت زیادی برخوردار است.
1- استفاده از نرم افزار حسابداری 2- شناسایی و تعریف حسابها 3- تفکیک حسابها به ویژه حساب تنخواه از سایر حسابها 4- تهیه گزارشات مدیریتی دقیق
از آنجا که گاهی ماهیت و نحوه تعریف حسابها در حسابداری موسسات خیریه (سمن) با سایر موسسات متفاوت است، حسابداری آنها نیز با اندکی تفاوت از سایر موسسات انجام میشود.
هم زمان با رشد تکنولوژی و پیشرفت جوامع بشری، کلیه ابعاد زندگی انسانی دستخوش تغییرات شد. موسسات خیریه نیز از این تغییر مصون نبود. موسساتی که تا قبل از این تنها به جمع‌آوری و توزیع کمکهای مردمی در میان فقرا می‌پرداخت، امروزه در کنار دریافت کمکهای نقدی و غیرنقدی، با راه‌اندازی کسب و کارهای خیریه و کسب درآمد به نیازمندان کمک می‌کنند. بنابراین برای رسیدگی به امورات مالی خود نیازمند حسابداری موسسات خیریه هستند. از آنجا که بسیاری از حسابداران حوزه حسابداری مالی از چگونگی حسابداری برای موسسات خیریه بی‌اطلاع هستند، در این نوشته قصد داریم با شما در خصوص نحوه حسابداری موسسات خیریه و استفاده از نرم افزارهای حسابداری در این زمینه گفتگو نماییم. با ما همراه باشید.
سازمان مردم نهاد یا سمن (NGO) سازمانی است که به صورت مستقل از دولت، خدمات اجتماعی داوطلبانه انجام می‌دهد. سمن‌ها علیرغم مستقل بودن از دستگاههای دولتی، نقش مهمی به عنوان واسطه بین عموم مردم و سازمانهای دولتی ایفا می‌کند.
📌 در بیان عمومی به جای اصطلاح «سازمان مردم نهاد» از عبارات “نهادهای خیریه” و یا “موسسات خیریه” استفاده میشود.
بسیاری از سازمانهای مردم نهاد غیرانتفاعی هستند؛ به عبارت دیگر بودجه آنها از طریق سازمانهای دولتی یا خصوصی و یا کمکهای مردمی تامین میشود. اما موسسات خیریه از روشهای مختلف دیگری مانند توزیع صندوقهای صدقات نیز درآمد کسب می‌کنند.
در هر مجموعه اقتصادی سهام‌داران و سرمایه‌گذاران برای بررسی نحوه عملکرد مجموعه طی دوره مالی و پیش بینی درآمدها و هزینه‌های آتی به منظور تامین منافع خود، خواستار تهیه و تنظیم گزارشات حسابداری و مالی هستند. در موسسات خیریه و سمن‌ها نیز خیرین اعم از مردم عادی و سازمانها به دنبال شناسایی مسیرهای هزینه‌کرد کمکهای خود و بررسی جریان نقدینگی موسسه هستند. از این رو شفافیت گزارشات مالی و اجرای صحیح عملیات حسابداری در سمن‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. زیرا با ارائه گزارشات دقیق مالی و جلب رضایت خاطر خیرین می‌توانند کمکهای بیشتری جلب نمایند.
حسابداری با تعریف و شناسایی حسابها آغاز میشود. از این رو قبل از هر چیز باید نسبت به تعریف ماهیت حسابها در حسابداری اقدام نمایید. این اتفاق به ویژه در صورتی که ماهیت حسابهایی که اقلام خیریه در آنها ثبت میشود، با ماهیت اصلی حساب متفاوت باشد، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در این صورت درج توضیحات مربوط به بازتعریف حسابها در یادداشتهای توضیحی همراه صورتهای مالی و دریافت تاییدیه از مسئولین ذی‌ربط ضروری است.
حسابداری موسسات خیریه در دو بخش انجام میشود:
کمک به موسسات خیریه در قالب کمکهای بلاعوض نقدی و غیرنقدی از سوی خیرین (اشخاص حقیقی و یا حقوقی) و یا سازمان بهزیستی انجام میشود. در ادامه اسناد حسابداری مربوط به هر یک را برای شما شرح می‌دهیم.
سازمان بهزیستی و خیرین با هدف حمایت مالی و تامین مخارج مالی موسسه، وجوهی به حساب موسسه واریز می‌کنند. به این ترتیب در زمان وصول مبالغ حسابدار ثبت زیر را انجام می‌دهد:
| شرح | بدهکار | بستانکار |
| موجودی نقد و بانک | *** | |
| درآمد – کمکهای نقدی – کمکهای دریافتی از بهزیستی | *** |
🔻 نکات
🔸 در حسابداری موسسات خیریه برای ارائه توضیحات دقیق‌تر، بهتر است از دو یا سه سطح تفضیلی شناور استفاده نمایید.
🔸 تا حد امکان رسیدهای واریزی بانکی خیرین را جمع آوری و بایگانی نمایید.
🔸 در صورتی که کمکهای نقدی از سوی اشخاص به صورت وجوه نقد پرداخت شود، فرم‌های رسید کمکهای نقدی دارای سریال چاپی در دو نسخه تهیه میشود؛ یک نسخه به خیر ارائه میشود و نسخه دوم ضمیمه اسناد حسابداری میشود.
📌 خوب است بدانید:
تعهد پرداخت وجوه از سوی خیرین اعم از شفاهی و یا کتبی، نباید در حسابهای درآمد و هزینه ثبت شود. تعهد پرداخت تنها می‌تواند در حسابهای انتظامی، که در اظهارنامه مالیاتی و صورتهای مالی تاثیر ریالی ندارد، با هدف پیگیری ثبت شود.
در مواردی که کمکهای دریافتی به صورت اقلام غیرنقدی باشد، پس از دریافت اقلام مربوطه، ابتدا باید ارزش جاری آن تعیین شود. سپس ثبت حسابداری زیر برای آن انجام میشود:
| شرح | بدهکار | بستانکار |
| موجودی کالا – نوع کالا یا خدمات | *** | |
| درآمد – کمکهای غیرنقدی – آقا/خانم …. | *** |
🔻 نکته
برای کمکهای غیرنقدی فرم‌های رسید کمکهای غیرنقدی دارای سریال چاپی در دو نسخه تهیه و یک نسخه به خیر و نسخه دوم به اسناد حسابداری ضمیمه میشود.
در صورتی که كمك‌های بلاعوض دريافتی (اعم از نقدی و یا غیرنقدی)، در راستای تحصيل و یا تكميل دارايی غيرجاری (كه عموما به صورت بنيادی بر عمليات موسسه موثر است) باشد، در حساب سرمايه اهدايی در بخش بستانكار ثبت میشود.
موسسات خیریه علاوه‌بر کمکهای دریافتی درآمدها و هزینه‌های دیگری نیز دارند؛ به عنوان مثال:
لازم است این درآمدها در زمان تحقق شناسایی شده و به عنوان یک رویداد مالی در نرم افزار حسابداری خیریه و در قسمت درآمدهای موسسه خیریه ثبت شود.
📌 در برخی موارد نیز موسسات خیریه نسبت به تولید محصول و یا ارائه خدماتی جهت کسب درآمد اقدام می‌کنند. در چنین مواردی کلیه قوانین مربوط به حسابداری تولیدی (نظیر موجودی مواد و کالا، محاسبه بهای تمام شده کالا در مراحل مختلف و …) و یا قوانین حسابداری خدماتی حسب مورد باید در نظر گرفته شود.
یکی از مهم‌ترین نکاتی که در حسابداری موسسات خیریه باید به آن توجه نمود، تعریف حساب تنخواه‌گردان به صورت مجزا از سایر حسابهای موسسه و تهیه مستندات برای مصارف تنخواه نهادهای خیریه است (به عبارتی حساب مربوط به تنخواه صرفا شامل واریز و برداشتهای مربوط به تنخواه باشد). از آنجا که سازمان مالیاتی حساسیت خاصی برای موسسات خیریه قائل است، تهیه مستندات برای کلیه موارد هزینه‌کرد در این موسسات بسیار مورد توجه است.
از آنجا که موسسات خیریه باید در برابر منابع دریافتی از خیرین به آنها و همچنین سایر سازمانها و ارگانها (مانند سازمان مالیاتی) پاسخگو باشند، تهیه و تنظیم گزارشات و صورتهای مالی شفاف به منظور محاسبه مالیات موسسات خیریه برای آنها بسیار حائز اهمیت است. یکی از مهم‌ترین اقدامات به منظور ساماندهی به حسابها در موسسات خیریه و همچنین تهیه گزارشات مالی دقیق، استفاده از نرم افزارهای حسابداری است. نرم افزارهای حسابداری علاوه‌بر نگهداری دقیق اطلاعات مالی، به مدیریت و کنترل هزینه‌ها و تعیین دقیق محل مصرف آنها می‌پردازد.
لازم به ذکر است برخی از ارائه دهندگان نرم افزارهای حسابداری، نسخه‌های رایگان این نرم افزارها را برای موسسات خیریه در نظر گرفته‌اند.
🔻 نکته
نکته‌ای که باید در تهیه نرم افزار حسابداری به آن دقت نمود، استفاده از نرم افزارهای با حداقل دو سطح تفضیلی شناور است.
سمن‌ها کدینگ حسابداری تعریف شده و مجزایی ندارند؛ از این رو به ناچار باید برای انجام عملیات حسابداری موسسات خیریه از موارد موجود کدینگ حسابداری کمک بگیرید. تنها نکته موجود در خصوص کدینگ حسابداری موسسات خیریه، تهیه یادداشتهای توضیحی در زمینه کدینگ حسابهایی است که با ماهیت متفاوتی در سمن مورد استفاده قرار می‌گیرند.
تحلیل سود و زیان در موسسات خیریه با سایر فعالیتهای اقتصادی متفاوت است. بنیان شکل‌گیری فعالیتهای اقتصادی کسب سود به معنای فزونی درآمد به هزینه است؛ در صورتی که در موسسات خیریه سود به معنای فزونی منابع (کمکهای دریافتی) به مصارف (کالا و یا خدمات ارائه شده) است. به بیان دیگر، در موسسات خیریه وجود سود در صورتهای مالی نشان دهنده کوتاهی (کم کاری) در اجرای مقاصد تشکیل سمن است.
به همین ترتیب تحلیل زیان نیز در موسسات خیریه متفاوت است. در واقع زیان در موسسات خیریه علاوه‌بر مفهوم عمومی آن در فعالیتهای اقتصادی، کاستی درآمد (منابع) نسبت به هزینه (مصارف)، به معنای عدم تکمیل اهداف تعیین شده سمن طی دوره مالی است. در واقع زیان سمن طی یک دوره مالی به معنای صرف منابعی بیش از میزان برآورد شده برای یک پروژه است، که منجر به کاهش منابع برای انجام و یا تکمیل سایر پروژه‌ها خواهد شد.
بنابراین در گزارشات ارائه شده به استفاده کنندگان باید دلایل مازاد منابع دریافتی به مصارف و یا کاستی منابع نسبت به مصارف به روشنی ذکر شود؛ تا بتوان برای دوره‌های مالی آتی تصمیمات درستی اتخاذ نمود.
کلام آخر
حسابداری موسسات خیریه یکی از مهم‌ترین بخشهای یک سمن را تشکیل می‌دهد. زیرا موسسات خیریه از یک سو باید پاسخگوی خیرین و سازمانهای اجتماعی باشند و از سوی دیگر زیر ذره‌بین سازمان مالیاتی قرار دارند. بنابراین آموزش حسابداری حرفه‌ای و استفاده از نرم افزارهای حسابداری دقیق از مهم‌ترین نیازهای هر موسسه خیریه محسوب میشود. بدین ترتیب با ارائه گزارشات جامع و شفاف علاوه‌بر استفاده از کمکهای مالی بیشتر می‌توانند از تسهیلات دولت برای سمن‌ها نیز بهره‌مند شوند.
