فهرست مطالب

امنیت شغلی یکی از دغدغه‌های اصلی کارگران و یکی از مباحث مهم حوزه اشتغال است. تنها سرمایه‌ی کارگران نیروی فکری و بدنی آنهاست که آن را در اختیار کارفرما قرار می‌دهند تا از طریق آن امرار معاش کنند. اما گاهی به دلایلی نظیر کارکرد نادرست کارگر و یا تغییر شرایط اقتصادی کارفرما مجبور به تعدیل نیرو و یا اخراج کارگران خواهد شد. اما نکته مهم این است که آیا کارفرما هر زمان بخواهد می‌تواند کارگران را اخراج کند؟ قانون شرایط اخراج کارگران را چگونه تعیین کرده است؟ دلایل موجه و غیرموجه اخراج کارگران چیست؟ برای اطلاع از پاسخ این پرسش‌ها با ما در این مقاله از سری مقالات آموزش رایگان حسابداری همراه باشید.

کارگر در زمان اخراج غیرقانونی چه باید بکند؟

کارگر باید به هیئت تشخیص مراجعه و علیه کارفرما شکایت کند؛ هیئت تشخیص پس از بررسی دلایل کارفرما حکم اخراج یا بازگشت به کار صادر می‌کند

اگر هیئت تشخیص دلایل کارفرما برای اخراج کارگر را نپذیرد و حکم بازگشت به کار بدهد، کارگر چه اقداماتی می‌تواند انجام دهد؟

در این صورت کارگر دو راه پیش رو دارد:
1- بازگشت به کار
2- عدم پذیرش بازگشت و دریافت حق سنوات معادل 45 روز به ازای هر سال کارکرد

دلایل موجه اخراج کارگران چیست؟

1- رفتار نامناسب کارگر
2- ناتوانی کارگر از انجام وظایف محوله

مقررات و شرایط اخراج کارگران در قانون کار

یکی از ساده‌ترین راهکارهای یک کارفرما برای کاهش هزینه‌های فعالیت اقتصادی خود، کاهش تعداد کارگران با تعدیل نیرو و یا اخراج است. اما در واقع سنگین‌ترین مجازات در محیط کار برای کارگران، اخراج است؛ که به نوعی از آن به عنوان اعدام شغلی یاد می‌شود. از این رو قانون کار شرایطی برای عقد قرارداد بین کارگر و کارفرما تعیین نموده است (ماده 10 قانون کار). به عبارت دیگر، علاوه‌بر مشخصات هویتی طرفین قرارداد، کلیه مناسبات فی مابین کارگر و کارفرما نیز باید در قرارداد کار ذکر شود. برخی از این مناسبات عبارتند از: ریز وظایف کارگر، جزئیات حقوق و دستمزد (حقوق پایه و اضافات آن)، تعداد ساعات کار و تعطیلات، محل انجام کار و مواردی از این دست که جزئیات حقوق و وظایف کارگر را مشخص می‌کند.

اخراج کارگران بر اساس نوع قرارداد

قرارداد بین کارگر و کارفرما دو نوع است:

قراردادهای کوتاه مدت

در قراردادهای کوتاه مدت کارفرما در صورت نارضایتی از کارگر، او را اخراج نمی‌کند! زیرا درگیری در فرآیندهای توجیهی و اجرایی اخراج وقت زیادی از او می‌گیرد. در این موارد، کارفرما پس از پایان مهلت قرارداد اولیه، دیگر قرارداد خود را با او تمدید نمی‌کند.

قراردادهای بلندمدت

در قراردادهای بلندمدت شرایط متفاوت است؛ زیرا حضور نیروی انسانی نامناسب نه تنها مانع تحقق اهداف و رشد و پیشرفت مجموعه است، بلکه موجب تنش در محل کار می‌شود. از این رو کارفرما در اولین فرصت اقدام به اخراج او می‌نماید.

دلایل اخراج کارگران

بر اساس قانون کار، کارفرما ممکن است با دلایل موجه و یا با دلایل غیرموجه و به طور ناعادلانه اقدام به اخراج کارگران نماید. در ادامه شما را با این دلایل آشنا می‌کنیم.

دلایل اخراج کارگران
اخراج ممکن است به دلایل موجه یا غیرموجه انجام شود

دلایل موجه اخراج کارگر

در صورتی که کارگران هر یک از مشکلات زیر را داشته باشند، دلیل موجهی برای اخراج او توسط کارفرما محسوب می‌شود:

1- رفتار نامناسب کارگر

اگر کارگر در انجام امور محوله قصور ورزد و یا مفاد آیین نامه انضباطی (ماده 27 قانون کار) را علیرغم تذکرهای کتبی متعدد، نقض نماید. مانند سهل انگاری و غیبت غیرموجه

🔻 نکات

اخراج کارگر بر اساس رفتار نامناسب زمانی دلیل موجهی در نظر گرفته می‌شود که مراجع ذی‌صلاح نامناسب بودن رفتار وی را تایید نمایند.

♦ در مواردی که اخراج به دلیل رفتار نامناسب کارگر صورت می‌گیرد، کارفرما نمی‌تواند از پرداخت مطالبات وی خودداری نماید. او موظف است علاوه‌بر مطالبات و حقوق معوقه کارگر، به نسبت هر سال سابقه کار، معادل یک ماه آخرین حقوق کارگر را به عنوان حق سنوات به وی پرداخته و سپس قرارداد کار را فسخ نماید.

2- کاهش توانایی‌های کارگر

گاهی اوقات کارفرما پس از گذشت مدتی متوجه می‌شود که کارگر توانایی انجام وظایفی که به وی محول شده را ندارد. در این موارد کارفرما می‌تواند با فسخ قرارداد اقدام به اخراج کارگر کند.

نکته: در صورتی که اخراج به دلیل کاهش توانایی کارگر باشد مطابق با ماه 32 قانون کار (بنا به تشخیص کمیسیون پزشکی سازمان بهداشت و درمان منطقه با معرفی شورای اسلامی کار و یا نمایندگانی قانونی کارگر)، کارفرما موظف است علاوه‌بر مطالبات وی، به ازای هر سال سابقه کار، معادل دو ماه آخرین حقوق کارگر را به عنوان حق سنوات به وی پرداخت نماید.

🔻 نکته

در صورتی که کارگر، کارفرما را تهدید به قصور یا خرابکاری نماید، تا زمانی که جرمی صورت نگرفته باشد، کارفرما نمی‌تواند او را اخراج نماید؛ مگر اینکه با دلایل محکم مانند شهادت سایر کارگران این تهدید را اثبات نماید. در این صورت با رای کمیته انضباطی می‌تواند نسبت به اخراج کارگر اقدام نماید.

دلایل غیرقانونی اخراج کارگران

گاهی کارفرما نیروی خود را به صورت غیرمنصفانه و با دلایل غیرموجه اخراج می‌کند؛ این دلایل به دو دسته تقسیم می‌شوند:

دلایلی که موجب تعلیق قرارداد بین کارگر و کارفرما می‌شوند

گاهی به دلیل وقوع برخی رویدادها، قرارداد بین کارگر و کارفرما به حالت تعلیق در می‌آید، در این گونه مواقع کارفرما حق اخراج کارگر را ندارد (مواد 15، 16، 17 و 19 قانون کار). از جمله این دلایل می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

♦ تعطیلی موقت کارگاه به واسطه حوادث غیر منتظره

♦ استفاده از مرخصی تحصیلی و یا سایر مرخصی‌های بدون حقوق یا مزد

نکته: با استفاده از این مرخصی‌ها، قرارداد به مدت دو سال به حالت تعلیق در می‌آید. همچنین مرخصی تحصیلی برای دو سال دیگر نیز قابل تمدید است.

اعزام کارگر به خدمت سربازی

♦ توقیف یا حبس موقت کارگر

در چنین مواردی کارگر اخراج نمی‌شود و پس از پایان مهلت مذکور، او می‌تواند به شغل خود یا شغل مشابه خدمات خود را ادامه دهد. در مدت تعلیق قرارداد، حق و حقوقی به کارگر تعلق نمی‌گیرد.

دلایل غیرموجه اخراج کارگران
در زمان مرخصی‌های اجباری مانند سربازی و تحصیل، قرارداد کار به صورت تعلیق درمی‌آید

🔻 نکته

در صورتی که توقیف کارگر به دلیل شکایت کارفرما باشد، کارفرما باید موارد زیر را رعایت نماید:

♦ در طول توقیف تا زمان تعیین تکلیف کارگر: کارفرما موظف است حداقل 50% حقوق او را به صورت علی الحساب به خانواده‌اش پرداخت نماید.

♦ اگر شکایت کارفرما منجر به محکومیت کارگر در محاکم قضایی نشود، کارفرما مکلف به پرداخت مبالغ زیر به عنوان جریمه خواهد بود:

  • جبران ضرر و زیان کارگر بر اساس حکم دادگاه
  • تسویه حساب با کارگر با احتساب مدت توقیف جزو سابقه کار

پیشنهاد می‌کنیم بخوانید: شرایط فسخ قرارداد کار

دلایل واهی کارفرما جهت اخراج کارگران

گاهی کارفرما به دلایل غیرمنطقی و واهی اقدام به اخراج غیرقانونی کارگران می‌کند؛ برخی از این دلایل عبارتند از:

♦ عضویت در سازمان‌ها و تشکلات کارگری

♦ انتخاب شدن به عنوان نماینده مخالف کارگران

♦ شکایت کارگر علیه کارفرما به دلیل تخلف کارفرما و عدم رعایت قانون کار

♦ اخراج بر پایه نژاد، رنگ، جنسیت، وضعیت زندگی (تاهل و یا تجرد)، دین و مذهب، عقاید سیاسی، بارداری، ملیت

پیشنهاد میکنیم برای اطلاع بیشتر از سفته حسن انجام کار بر روی لینک کلیک کنید.

موجه یا ناموجه بودن دلیل اخراج کارگران را چه نهادی بررسی می کند؟

از آنجا که ممکن است دلایل کارفرما برای اخراج کارگر، شخصی و غیرموجه باشد، مسئولیت رسیدگی به دلایل اخراج کارگران بر عهده نهادهای دیگری خواهد بود. اولین مرجع رسیدگی به دلایل اخراج، شورای اسلامی کار است. اما برخی از واحدهای صنفی فاقد شورای اسلامی کار هستند، از رو این وظیفه بر عهده انجمن صنفی صنف مزبور خواهد بود. در صورتی که پس از اظهارنظر این مراجع، کارگر و کارفرما با یکدیگر توافق ننمایند، مسئله به هیئت تشخیص ارجاع داده می‌شود.

در انتها اگر همچنان اختلاف میان کارگر و کارفرما به قوت خود باقی باشد، پرونده جهت رسیدگی و اقدام به هیئت حل اختلاف ارسال می‌شود.

نکته: در مدت رسیدگی پرونده توسط مراجع حل اختلاف، قرارداد کار به حالت تعلیق در می‌آید.

موجه یا ناموجه بودن دلیل اخراج کارگران را چه نهادی بررسی می کند؟
یکی از دلایل اخراج موجه کارگران ناتوانی در انجام امور محوله است

پس از اخراج غیرقانونی چه باید کرد؟

ماده 20 قانون کار، ضمانت اجرای اخراج غیرقانونی کارگر را به این صورت عنوان می‌کند: اگر کارفرمایی کارگر خود را به دلیل غیرموجهی اخراج کند، کارگر ابتدا باید با یک مشاور حقوقی جهت اطلاع از حقوق قانونی خود، مشورت نماید. او می‌تواند ظرف 30 روز (در صورتی که عذر موجه نداشته باشد) به هیئت تشخیص روابط کارگر و کارفرما مراجعه نموده و درخواست بازگشت به کار دهد. در این مرحله هیئت، کارفرما را فرا خوانده و از او دلایل اخراج کارگر را می‌خواهد. در اینجا دو حالت ممکن است رخ دهد:

♦ کارفرما با دلایل موجه کارگر را اخراج نموده است؛ کارفرما موظف است بنا به حکم هیئت تشخیص کلیه حقوق و مطالبات معوقه کارگر را پرداخت نماید.

♦ کارفرما دلیل موجهی برای اخراج کارگر نداشته باشد؛ هیئت تشخیص حکم بازگشت به کار کارگر را صادر می‌کند؛ در صورتی که کارفرما موافقت نکند، موظف است کلیه مطالبات معوقه کارگر و همچنین حق بیمه سنوات گذشته و حق سنوات او در سال قرارداد را به ازای هر سال سابقه کار، معادل 45 روز آخرین دستمزد کارگر به وی پرداخت نماید.

🔻 نکات

♦ اگر کارگر بدون عذر موجه حداکثر 30 روز پس از رفع حالت تعلیق، آمادگی خود را برای انجام کار به کارفرما اعلام نکند و یا پس از مراجعه و استنکاف کارفرما، به هیئت تشخیص مراجعه ننماید، مستعفی شناخته می‌شود؛ در این صورت کارفرما موظف به پرداخت حق سنوات به ازای هر سال یک ماه آخرین حقوق او خواهد بود.

♦ بر اساس ماده 27 قانون کار، حق سنوات کارگران به ازای هر سال معادل یک ماه آخرین حقوق دریافتی کارگر است؛ اما اگر کارگری با دلایل غیرموجه اخراج شود، این مبلغ برای هر سال معادل 45 روز محاسبه خواهد شد.

برای آشنایی با چگونگی محاسبه حقوق کارگران، نحوه محاسبه حقوق و دستمزد در اکسل را ببینید.

دوره آموزش حسابداری حقوق و دستمزد تمامی نکات و جزئیات مورد نیاز برای تهیه و تنظیم لیست حقوق را در اختیار شما قرار می‌دهد؛ همچنین شما را برای شرکت در کلیه هیئت‌های اداره کار راهنمایی می‌کند.

نحوه و روند اخراج کارگر به چه صورت است؟

حتی در صورتی که دلایل کارفرما برای اخراج کارگر موجه باشد، او نمی‌تواند به صورت یک طرفه و علی‌الراس کارگران را اخراج کند. اخراج کارگران مراحلی دارد که در ادامه به آن اشاره خواهیم نمود:

مراحل و تشریفات اخراج کارگر

1- تذکر کتبی کارفرما به کارگر در چندین نوبت در خصوص قصور در وظایف محوله یا عدم رعایت آیین نامه انضباطی

2- اثبات خطاکار بودن کارگر با دلایل موجه و قانونی

3- ارجاع پرونده کارگر نزد مراجع ذی‌صلاح و دریافت نظر مثبت این نهادها جهت اخراج کارگر

4- تهیه نامه اخراج کارگر و تحویل به او

5- تسویه حساب با کارگر و پراخت مطالبات و حقوق او

🔻 نکته

اظهارنظر هیئت تشخیص با استناد به ماده 165 و 157 قانون کار، در حکم قانون است. بنابراین کارفرما پس از ارائه دلایل محکمه پسند و جلب نظر مثبت یکی از مراجع ذی‌صلاح، می‌تواند اقدام به اخراج کارگر نماید. برای ترک کار کارگران و نحوه شکایت قانون و قوانینی وجود دارد که توصیه میکنیم بخوانید.

متن نامه اخراج کارگر

در هنگام اخراج کارگر، متن نامه عدم همکاری و اخراج را کاملا واضح و با ذکر تمامی دلایل و جزئیات تهیه نمایید. در صورتی که اخراج به دلیل عدم کارایی کارگر است، ابتدا چندین نوبت به صورت شفاهی و یا کتبی به او تذکر دهید؛ سپس کارگر را با رعایت ادب و احترام توجیه کنید. زیرا برخی از کارگران پس از اخراج با انجام رفتارهای نامناسب موجب آسیب به تجهیزات کارگاه و یا متشنج ساختن جو محیط کار می‌شوند.

متن نامه اخراج کارگران
در نامه اخراج باید به کلیه دلایل موجه اخراج اشاره نمود

پیشنهاد ما

یکی از موارد مهمی که هم کارگر و هم کارفرما به آن احتیاج دارند، آشنایی با حقوق و وظایف خود بر اساس قانون کار است. همچنین حسابداران مجموعه نیز برای انجام بهتر تکالیف و کمک به هر دو طرف باید از جزئیات قانون کار آگاه باشند. از این رو اساتید ما در تیم پرشین‌حساب تمامی سوالات و نکات مهمی که باید از قانون کار و تامین اجتماعی بدانید، در یک ویدیو با همین عنوان جمع‌آوری نموده‌اند. این فرصت را از دست ندهید.

پر بحث ترین مقالات مرتبط

دیگر مقالات مرتبط

19 پاسخ

  1. با سلام،بنده یک ماه در شرکت خصوصی مشغول به کار بودم و از نظر پزشکی کمی مشکل کمردرد داشتم ولی دکتر طب کار مشکلم را برای کار بلامانع اعلام کرد ولی کارفرما بنده را اخراج نمودند لطفاً راهنمایی بفرمایید!!

    1. سلام دوست عزیز
      سایت پرشین حساب پاسخگوی سوالات شما در حوزه حسابداری و مالیاتی است. برای دریافت پاسخ سوال خود، همراه با اسناد و مدارک خود به اداره کار شعبه محل فعالیت خود مراجعه نمایید.

  2. سلام خداقوت
    مشاورمحترم
    میشه باشماره ای موبایلم تماس بگیرید
    سوال مهمی دارم تاازشما مشاوره بگیرم
    ممنون میشم

  3. سلام ؛ چنانچه برای نیروی کارورز در محیط کار حادثه اتفاق بیافتد ؛ باتوجه به اینکه وی کارورز است و رابطه کارگر و کارفرما حاکم نیست و ضمنا کارورز که تحت پوشش بیمه هم نیست ؛ تکلیف چیست ؟ و حادثه چگونه بررسی می شود؟؟

    1. سلام دوست عزیز
      مطابق ماده 33 قانون تامین اجتماعی حق بیمه کارآموزان باید به نسبت مزد یا حقوق آنها پرداخت شود و در هر حال میزان حق بیمه در این مورد نباید از میزانی که به حداقل‌ مزد یا حقوق تعلق میگیرد کمتر باشد.
      اما در صورتی که کارآموز شما بر اساس طرح مهارت آموزی در محیط کار واقعی و آموزش دوگانه و با رعایت شرایط مذکور در این طرح در محیط کار مشغول به فعالیت باشد، بر اساس بند 5-8- بخشنامه شماره 37888 مورخ 1401/2/24 وزارت تعاون کار و رفاه اجتماعی، در خصوص دستورالعمل اجرایی طرح مهارت آموزی در محیط کار واقعی و آموزش دوگانه، مهارت آموزان طی دوره مهارت آموزی باید توسط سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای کشور تحت پوشش بیمه مسئولیت مدنی قرار گیرند.
      در صورتی که بر اساس موارد گفته شده اقدام ننمایید، در صورت بروز هر گونه حادثه حین انجام کار اعم از اینکه کارآموز بیمه شده باشد و یا خیر مسئولیت صد در صدی پرداخت هزینه‌ها بر عهده کارفرما است.
      توصیه ما برای رفع مشکلات شما در خصوص قوانین بیمه و تامین اجتماعی، آموزش قوانین کار و تامین اجتماعی پرشین حساب است.

  4. سلام روزتون بخیر
    قبل از هر چیز از مطالب خوبی که برای آگاهی مردم میذارید تشکر میکنم. من یه مشکلی برام پیش اومده میخاستم بدونم ممکنه باعث اخراجم بشه؟
    من داخل کارگاه با سرپرست بخشمون بحث کردم و یه درگیری فیزیکی هم بینمون پیش اومد ولی نه خسارتی به کارگاه وارد شد و نه تهدیدی کردم. میخاستم بدونم ممکنه به خاطر این موضوع منو اخراج کنن؟ و اگه اخراج بشم قانونی هست یا نه؟

    1. سلام کاربر گرامی،
      خوشحالیم از اینکه آموزش های سایت پرشین حساب برای شما مفید واقع شده. میتونید مطالب رو برای دوستان حسابدارتون هم ارسال کنید تا استفاده کنند.
      طبق ماده 27 قانون کار، هر گاه کارگر در انجام وظایف محوله قصور ورزد یا آیین‌نامه‌های انضباطی کارگاه را پس از تذکرات کتبی، نقض کند، کارفرما حق دارد در صورت اعلام نظر مثبت شورای اسلامی کار علاوه بر مطالبات و حقوق معوقه به نسبت هر سال سابقه کار معادل یک ماه آخرین حقوق کارگر را به عنوان حق سنوات به وی پرداخته و قرارداد کار را فسخ کند. در واحدهایی که فاقد شورای اسلامی کار هستند، نظر مثبت انجمن صنفی لازم است. و اگر مساله با توافق حل نشد به هیات تشخیص ارجاع و در صورت عدم حل اختلاف از طریق هیات حل اختلاف رسیدگی و اقدام خواهد شد. در مدت رسیدگی مراجع حل اختلاف، قرارداد کار به حالت تعلیق در می‌آید.
      موارد قصور و دستورالعملها و آیین‌نامه‌های انضباطی کارگاه‌ها به موجب مقرراتی است که با پیشنهاد شورای عالی کار به تصویب وزیر‌کار و امور اجتماعی خواهد رسید.

  5. ممنون از آموزش های بسیار خوبتون اگر فایل ها به صورت پی دا اف بارگذاری بشن خیلی بهتر هم هست زنده باشید

  6. سلام آقای جباری
    از حسن توجه شما متشکرم . سایت خیلی خوبی دارید .
    برای شما آرزوی موفقیت دارم .

  7. دورد برشما استاد ارجمند جناب آقای محمدی

    با تشکر از مطلب خیلی خوبی که گذاشتید فقط خواهشمند است در صورت امکان امکان پرینت از مطالب را حتما بگذارید بعضا نیاز به آرشیو مطالب در بایگانی می باشد

    باتقدیم احترام
    تقی آبادی

    1. سلام افشین تقی آبادی عزیز
      خواهش میکنم ، از پیشنهاد شما متشکرم ، بله درست می فرمائید ، بزودی سعی می کنیم پست ها را برای دانلود در اختیار کاربران قرار خواهیم داد .
      موفق و پاینده باشید .

  8. با سلام و خسته نباشید
    از مطالب بسیار مفیدی که ارائه دادید کمال تشکر را دارم . ولی قیمت ها خیلی زیاد است

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

شروع نامنویسی دوره حضوری آنلاین ۳۳ ام صفرتاصدمالیات ۱۴۰۲

آخرین بروزرسانی ها :

بروز ترین دوره ها :