شکل فعلی گزارش حسابرس، شکل استانداردی است که صورتهای مالی حسابرسیشده، فرایند حسابرسی، و مسئولیتهای مربوط به حسابرس و مدیریت در آن تشریح میشود. مهمترین بخش این گزارش، بخش اظهارنظر آن است. این شکل گزارشگری دارای مزایای زیادی بوده و تا مدت زمانی طولانی در کشورهای مختلف از آن استفاده شده است. اما بهتازگی بحثهایی در رابطه با تغییر و تجدیدنظر در این شکل گزارشدهی در جهت بهبود آن مطرح شده است. دلایل این تغییر و پیشنهادهایی در این خصوص بهوسیله هیئت تدوین استانداردهای بینالمللی حسابرسی و اطمینانبخشی1 در گزارش تحقیقاتی با عنوان «بهبود گزارش حسابرس» مورد بررسی قرار گرفته و بر این اساس شکل جدیدی برای گزارش حسابرسی توسط هیئت مزبور پیشنهاد شده است. البته این شکل گزارشگری فقط یک پیشنهاد و پیشبینی از شکل گزارش جدید است و جنبه الزامی یا نهایی ندارد. در این مقاله خلاصهای از دلایل تغییر، پیشنهادها، دلایل هیئت تدوین استانداردهای بینالمللی حسابرسی و اطمینانبخشی در رابطه با پیشنهادهای ارائهشده و شکل احتمالی گزارش حسابرس که در این گزارش تحقیقاتی پیشنهاد شده است، ارائه میشود.
دلایل ایجاد تغییر در شکل گزارش حسابرس
نتایج تحقیقی که بهوسیله هیئت تدوین استانداردهای بینالمللی حسابرسی و اطمینانبخشی درخصوص استنباط استفادهکنندگان از گزارش حسابرسی استاندارد در سال 2006 انجام گرفت، مصاحبههای انجامشده بهوسیله هیئت با بسیاری از ذینفعان در سطح دنیا و نظرهای دریافتی درخصوص گزارش مشورتی «بهبود ارزش گزارشگری حسابرس: جستجویی برای اعمال تغییرها» که در سال 2011 بهوسیله هیئت تهیه و منتشر شده بود، همه گویای این هستند که: «وضعیت فعلی مناسب نیست». این انتظار از حسابرسان میرود که در مورد موضوعهای عمده در صورتهای مالی، شفافیت بیشتری بهکار برند. علاوه براین، بهمنظور براورده ساختن نیازهای استفادهکنندگان از صورتهای مالی حسابرسیشده، تغییرهای عمدهای باید صورت گیرد.
نیاز به چنین تغییرهایی در بسیاری از مناطق احساس شده است. برای مثال هیئت نظارت بر حسابداری شرکتهای سهامی عام2، کمیسیون اروپا، و بسیاری از نهادهای بینالمللی دیگر معتقدند که باید گزارش حسابرس بهبود یابد و در این راستا اقدامهایی را شروع کردهاند.
گفتنی است که احساس نیاز به تغییر، در اساس، ریشه در سرمایهگذاران نهادی و تحلیلگران مالی دارد که برای ارزیابی صورتهای مالی پیچیده نیازمند کمک حسابرس بوده و به حوزههایی که تلاشهای حسابرس بر آن متمرکز شده است، بهخصوص در مورد موضوعهای ذهنی (غیرعینی) صورتهای مالی، توجه میکنند. البته علاوه بر این، استفادهکنندگان دیگری نیز وجود دارند؛ مثل تدوینکنندگان مقررات اوراق بهادار، وامدهندگان و سایر اعتباردهندگان، تهیهکنندگان، ارکان راهبری، و تدوینکنندگان مقررات حسابرسی که به ایجاد بهبود در این حوزه علاقهمندند و بر این اساس، ذینفع محسوب میشوند.
پیشنهادهای هیئت تدوین استانداردهای بینالمللی حسابرسی و اطمینانبخشی برای بهبود گزارشگری حسابرس
برای هیئت تدوین استانداردهای بینالمللی حسابرسی و اطمینانبخشی بسیار اهمیت دارد که شناخت درستی از دیدگاههای خوانندگان گزارش تحقیقاتی بهبود گزارش حسابرس در مورد ارزش و اجراپذیر بودن پیشنهادهای خود درخصوص تغییر، داشته باشد. هیئت تدوین استانداردهای بینالمللی حسابرسی و اطمینانبخشی در ارائه پیشنهادهای خود اصول زیر را در نظر گرفته است:
• تغییر در گزارش حسابرس باید برای استفادهکنندگان ارزش ایجاد کند و در سطح بینالمللی اجراشدنی باشد.
• استفادهکنندگان از حسابرسان انتظار دارند تا آنها را در کسب شناخت بهتر از گزارشهای مالی که روز به روز در حال پیچیدهتر شدن هستند، کمک کنند و توانایی آنها را در این خصوص افزایش دهند.
• در مورد موضوعهای مرتبط با صورتهای مالی و ماهیت استاندارد حسابرسی و کار انجامشده براساس آن، به شفافیت بیشتری نیاز است.
• دامنه فعلی استاندارد حسابرسی باید حفظ شود (هرچند که اگر خوانندگان این گزارش تحقیقاتی معتقد باشند که در راستای تغییر در گزارشگری حسابرس، دامنه استاندارد حسابرسی باید تغییر کند، هیئت تدوین استانداردهای بینالمللی حسابرسی و اطمینانبخشی در این خصوص تجدیدنظر خواهد کرد).
• تفکیک مسئولیتهای مدیریت و ارکان راهبری (بهعنوان ارائهکنندگان اطلاعات اصلی) و حسابرس باید حفظ شود.
• تدوینکنندگان استانداردهای ملی حسابرسی (NSS) باید مجاز به کاهش یا افزایش الزامات استانداردهای بینالمللی در راستای انطباق با نظام گزارشگری مالی خود باشند.
• استاندارد گزارشگری حسابرسی تجدیدنظرشده باید بهطور نسبی در مورد همه واحدهای تجاری اجراپذیر باشد.
هیئت تدوین استانداردهای بینالمللی حسابرسی و اطمینانبخشی با رعایت اصول فوق، پیشنهادهای زیر را برای بهبود گزارشگری حسابرس ارائه میکند.
تغییر جایگاه بخش های مختلف گزارش حسابرس
اهمیت بیشتر به اظهارنظر حسابرس
بهنظر برخی از خوانندگان گزارش تحقیقاتی سال 2011 هیئت تدوین استانداردهای بینالمللی حسابرسی و اطمینانبخشی، بهویژه قانونگذاران، باید به بخش اظهارنظر حسابرس در گزارش حسابرسی اهمیت بیشتری داده شود. بهنظر آنها ماهیت مردود یا مقبول بودن نظر حسابرس، بار ارزشی دارد و برای خوانندگان گزارش حسابرسی دارای اهمیت بسیار است. به این دلیل، هیئت تصمیم گرفت تا بخش اظهارنظر حسابرسی در ابتدای گزارش حسابرسی گنجانده شود.
مبانی اظهارنظر
طبق استانداردهای فعلی حسابرسی، فقط زمانی باید مبانی اظهارنظر حسابرس در گزارش وی گنجانده شود که گزارش تعدیل شده باشد. در مورد اظهارنظر مقبول، مشخص کردن استانداردهای حسابرسی و اظهارنظر درخصوص اینکه حسابرس شواهد حسابرسی کافی و مناسبی بهعنوان پشتوانه اظهارنظر خود کسب کرده است، در بخش «مسئولیت حسابرسی» ارائه میشود. هیئت تدوین استانداردهای بینالمللی حسابرسی و اطمینانبخشی معتقد است که این اطلاعات برای استفادهکنندگان مربوط بوده و باید در کنار بخش اظهارنظر حسابرس قرار گیرد. این بند، زمانی که نظر حسابرس تعدیل شده باشد، تغییر میکند.
موضوعهای خاص واحد تجاری در مقابل شیوه بیان استاندارد
برخی از سرمایهگذاران و استفادهکنندگان، بسیار موافق این موضوع بودند که گزارش حسابرس تعدیل شود و حاوی اطلاعات خاص واحد تجاری (براساس یافتههای حسابرس) باشد؛ زیرا این اطلاعات ارزشمند و مربوط است. بر این اساس، هیئت بخشهای جدیدی در مورد موضوعهای خاص واحد تجاری به نامهای «تداوم فعالیت»، «تفسیر حسابرس 3»، و «سایر اطلاعات» را قبل از بخشهایی از گزارش حسابرس قرار داد که شامل شیوه بیان استانداردتری (مثل شرح مسئولیتهای مدیریت، ارکان راهبری، و حسابرس) است.
پیشنهاد میشود بخوانید: تقویم مالی و مالیاتی سال 1400 برای حسابداران
توازن بین اصول یکنواختی و مربوط بودن در گزارشگری حسابرس
استاندارد فعلی گزارشگری حسابرس (استاندارد 700) در راستای تهیه گزارشهای حسابرسی مقایسهپذیر و یکنواخت تدوین شده است. وجود یکنواختی و مقایسهپذیری گزارشهای حسابرس امری بسیار مهم است؛ ولی بنابه نظر خوانندگان گزارش تحقیقاتی سال 2011 هیئت تدوین استانداردهای بینالمللی حسابرسی و اطمینانبخشی، به موضوعهای خاص واحدهای تجاری نیز باید توجه شود. توجه به موضوعهای خاص واحدهای تجاری در کشورهای مختلف، باعث افزایش مربوط بودن گزارشهای حسابرس میشود. رسیدن به یک نقطه توازن بین یکنواختی و مربوط بودن، بسیار مشکل بهنظر میرسد؛ با این حال، هیئت پیشنهادهایی در این رابطه ارائه کرده است مبنی بر اینکه براساس نظامهای گزارشگری مالی ملی، موسسهها میتوانند الزامات استاندارد را کاهش یا افزایش دهند.
تداوم فعالیت
رسواییهای مالی اخیر اهمیت گزارشگری مالی بموقع و شفاف را پررنگتر کردهاند. همچنین، منجر به توجه بیشتر به ارزیابی تداوم فعالیت واحد تجاری و الزامات افشای مرتبط با آن شده است. علاوهبر این، برخی از پاسخدهندگان گزارش سال 2011 هیئت، به شفافسازی نقشها و مسئولیتهای مدیریت و حسابرس درخصوص تداوم فعالیت اشاره کرده و خواستار این شده بودند که حسابرسان باید حاصل کار خود را در مورد تداوم فعالیت، گزارشدهی کنند. بنابراین هیئت تدوین استانداردهای بینالمللی حسابرسی و اطمینانبخشی، مناسبترین راهحل را با در نظر گرفتن روشهای حسابرسی الزامی طبق استاندارد 570 «تداوم فعالیت» به این شرح معرفی کرد که همه گزارشهای حسابرسان باید با توجه به چارچوب گزارشگری مالی مربوط، شامل موارد زیر باشد:
الف- نتیجهگیری در مورد مناسب بودن کاربرد فرض تداوم فعالیت توسط مدیریت، و
ب- اظهارنظر در مورد اینکه آیا براساس کار انجامشده از سوی حسابرس، ابهام عمدهای در مورد رویدادها یا شرایطی که ممکن است باعث ایجاد نگرانی زیادی در مورد توانایی واحد تجاری در تداوم فعالیت شده باشد، شناسایی شده است یا خیر.
تهیه و تنظیم : مهدی هاشمیان