آشنایی با اندوخته قانونی و سایر اندوخته ها در حسابداری

ذخیره اندوخته قانونی در حسابداری یکی از تکالیف قانونی اشخاص حقوقی و شرکتها است. هر کسب و کار با هدف آمادگی برای بحران‌های پیش بینی نشده و همچنین سرمایه گذاری در بخش تحقیق و توسعه خود، نیازمند نگهداری پس اندازی از وجوه نقد است. این پس اندازها که بر اساس نوع استفاده از آنها، در حساب‌های متفاوتی نگهداری می‌شوند، با عنوان “اندوخته” ثبت می‌شوند. از این رو آشنایی با انواع اندوخته ها در حسابداری و حسابداری اندوخته قانونی از اهمیت زیادی برخوردار است. در این مطلب آموزش حسابداری همراه ما باشید تا شما را با اندوخته قانونی و سایر اندوخته ها در حسابداری و حسابداری اندوخته قانونی آشنا نماییم.

میدونی خیلی راحت میتونی همه مباحث حسابداری و مالیاتی رو یکجا یاد بگیری و کلی درآمدزایی برای خودت ایجاد کنی؟ روی لینک زیر کلیک کن و دست به کار شو.

آموزش حسابداران ثروت آفرین

اندوخته به چه معناست؟

اندوخته به معنای جمع کردن یا پس انداز کردن وجه نقد، برای تامین یک هدف است.

در حسابداری، اندوخته بخشی از سود خالص واحد اقتصادی است، که برای تحقق اهداف مجموعه اقتصادی در حساب مجزایی تحت عنوان “اندوخته” نگهداری می‌شود. اهداف واحدهای اقتصادی برای نگهداری انواع اندوخته‌ها عبارتند از:

• انجام عملیات تحقیق و توسعه
• محدودیت‌ها و الزامات قانونی
• پیشگیری از خروج سود از شرکت
• مصوبات مجامع عمومی یا تصمیمات هیئت مدیره شرکت

اهمیت حساب اندوخته برای شرکت

گشایش حساب اندوخته برای یک فعالیت اقتصادی، از جهت حمایت از منافع بستانکاران و اعتباردهندگان نظیر سرمایه گذاران و سهامداران دارای اهمیت است؛ به این ترتیب، بستانکاران اطمینان بیشتری به وصول مطالبات خود خواهند داشت و سرمایه گذاران تمایل بیشتری برای افزایش سرمایه.

همچنین حساب اندوخته از جهت ایجاد منابع لازم برای طرح‌های توسعه آتی، اعم از بهبود کیفیت و یا گسترش فعالیت‌های بنگاه اقتصادی ضروری است.

انواع اندوخته در حسابداری

اندوخته‌ها در حسابداری به دو دسته زیر تقسیم می‌شوند:

• اندوخته اجباری
• اندوخته اختیاری

اندوخته اجباری

اندوخته‌ای که بر اساس الزامات قانونی، مجموعه اقتصادی موظف به گشایش اعتبار برای آن است؛ در واقع بی‌تفاوتی یا بی‌توجهی به این اندوخته غیرقانونی بوده، مجموعه را با چالش‌های قانونی مواجه می‌کند. تنها اندوخته اجباری برای یک مجموعه اقتصادی، اندوخته قانونی است.

اندوخته اختیاری

اما اندوخته‌های اختیاری، حاصل پیش بینی‌های تصمیم‌گیرندگان شرکت جهت مواجهه با چالش‌های احتمالی و یا دست‌یابی به اهداف بلندمدت آتی است. در واقع عدم گشایش اعتبار برای این اندوخته‌ها مشکل قانونی ایجاد نخواهد کرد.

از انواع اندوخته‌های اختیاری می‌توان به اندوخته احتیاطی و اندوخته تحقیق و توسعه و سایر اندوخته‌ها بر اساس نیازمندی‌های هر فعالیت اقتصادی اشاره نمود.

ماهیت حساب اندوخته در حسابداری

حساب اندوخته زیرمجموعه گروه حقوق مالکانه (حقوق صاحبان سهام) قرار دارد؛ از این رو فارغ از اینکه اندوخته اختیاری است یا اجباری، ماهیت این حساب بستانکار است.

از آنجا که افتتاح حساب اندوخته قانونی و پس انداز بخشی از سود شرکت در آن از نظر قانون ضروری است، در ادامه به شرح این اندوخته قانونی و نحوه حسابداری اندوخته قانونی می‌پردازیم.

اندوخته قانونی در حسابداری چیست؟

اگر بخواهید بدانید اندوخته قانونی چگونه محاسبه میشود؟ باید بگوییم: بر اساس ماده 140 قانون تجارت مصوب سال 1347، هیئت مدیره مکلف است هر سال یک بیستم از سود خالص شرکت (معادل 5 درصد سود خالص) را به عنوان اندوخته قانونی در حسابداری در نظر بگیرد. نکات زیر باید در تخصیص اندوخته قانونی در حسابداری در نظر گرفته شود:

• تخصیص اندوخته قانونی، در صورت کسب سود خالص ضروری است

• تخصیص مبلغ سود به اندوخته قانونی تا زمانی که میزان اندوخته به یک دهم سرمایه شرکت برسد الزامی و پس از آن اختیاری است

نکته: هر گاه سهامداران سرمایه شرکت را افزایش دهند، تخصیص مبلغ سود خالص به اندوخته قانونی تا رسیدن به سقف 10% سرمایه ادامه خواهد داشت.

آیا همه شرکتها موظف به تخصیص اندوخته قانونی هستند؟

مطابق قانون تنها شرکتهای زیر موظف به تخصیص اندوخته قانونی هستند:

• شرکت سهامی عام
• شرکت سهامی خاص
• شرکت های تعاونی
• شرکت های با مسئولیت محدود

سایر شرکتها موظف به تخصیص اندوخته قانونی در حسابداری نیستند.

نحوه محاسبه اندوخته قانونی در حسابداری

بر اساس ماده ۲۳۸ لایحه اصلاحی قانون تجارت، اندوخته قانونی در حسابداری از سود خالص شرکت پس از وضع زیان‌های وارده در سال‌های قبل، تخصیص می‌یابد. در حقیقت مبنای محاسبه اندوخته قانونی به صورت زیر است:

مبنای محاسبه اندوخته قانونی در حسابداری

سود خالص در سال جاری – زیان‌های وارده در سال‌های قبل

به این ترتیب در شرایطی که شرکت زیان انباشته (سنواتی) دارد، رقم سود خالص سال جاری، مبنای محاسبه اندوخته قانونی نخواهد بود؛ بلکه لازم است ابتدا مجموع زیان سنواتی از رقم سود خالص سال جاری کسر شود سپس یک بیستم مبلغ مازاد، محاسبه و به عنوان اندوخته قانونی در نظر گرفته شود.

! نکته

ذکر این نکته ضروری است که سود خالص هر مجموعه از کسر کلیه هزینه‌های اداری و عمومی شرکت نظیر هزینه حقوق پرسنل، هزینه مصرف انرژی، هزینه استهلاک، مالیات و سایر هزینه‌ها از سود ناخالص به دست می‌آید.

جایگاه اندوخته قانونی در ترازنامه

همان گونه که پیشتر گفته شد، اندوخته قانونی نیز همانند سایر اندوخته‌ها دارای ماهیت بستانکار و زیرمجموعه سرفصل حقوق مالکانه است. از این رو اندوخته قانونی در ترازنامه در بخش حقوق مالکانه درج می‌شود.

نحوه ثبت حسابداری اندوخته قانونی

همان گونه که اشاره شد اندوخته قانونی در حسابداری، از سود خالص شرکت، که به حساب سود و زیان انباشته بسته می‌شود، تخصیص می‌یابد؛ در نتیجه ثبت حسابداری آن به صورت زیر خواهد بود:

شرح	بدهکار	بستانکار
سود و زیان انباشته	***
اندوخته قانونی		***
کسر 5% سود خالص بابت اندوخته قانونی

ترتیب ثبت ذخیره ها و اندوخته ها در پایان سال مالی

نحوه انجام ثبت‌های سود و زیانی و اندوخته پایان سال به ترتیب زیر است:

• ثبت اول: ذخیره مالیات عملکرد معادل 25% سود سال جاری
• ثبت دوم: انتقال سود و زیان جاری به انباشته
• ثبت سوم: کسر اندوخته قانونی
• ثبت‌های بعدی: کسر سایر اندوخته‌ها و سود سهام پرداختنی

مثال ثبت حسابداری اندوخته قانونی

تصور کنید سود خالص مجموعه اقتصادی آزاد در سال جاری 20,000,000,000 ريال بوده است؛ اگر حساب سود و زیان انباشته در سال قبل معادل 5,000,000,000 ريال، زیان نمایش داده باشد، مبلغ قابل تخصیص به اندوخته قانونی برابر است با:

شرح	عملیات
سود خالص پس از وضع زیان قبل (ريال)	15,000,000,000 = 5,000,000,000 – 20,000,000,000
مبلغ قابل تخصیص به اندوخته قانونی (ريال)	750,000,000 = 5% * 15,000,000,000

به این ترتیب ثبت حسابداری اندوخته قانونی برای مجموعه اقتصادی آزاد به شرح زیر خواهد بود:

شرح	بدهکار	بستانکار
سود و زیان انباشته	750,000,000
اندوخته قانونی		750,000,000
کسر 5% از سود خالص بابت اندوخته قانونی

4 نکته مهم از اندوخته قانونی در حسابداری که باید بدانید

• مطابق تبصره 2 ماده 158 قانون تجارت، اندوخته قانونی مجزا از سرمایه بوده، نه تنها قابل انتقال به سرمایه شرکت نیست، بلکه انتقال آن به سرمایه ممنوع است.

• برداشت از حساب اندوخته قانونی جهت تقسیم بین سهامداران تا قبل از انحلال شرکت امکان پذیر نیست؛ دقت کنید که حتی در صورت عبور موجودی این حساب از سقف مجاز (10% سرمایه) نیز این حکم صادق است.

• در صورتی که یک واحد اقتصادی مبلغ اندوخته قانونی خود را بیشتر از سقف تعیین شده (بیش از 5% سود خالص) در نظر گرفته باشد، به هیچ عنوان امکان کاهش مبلغ اندوخته خود را نخواهد داشت.

• تعیین وضعیت و میزان اندوخته قانونی، طی جلسه‌ای با حضور هیئت مدیره انجام می‌شود. دقت کنید که نتیجه جلسه به عنوان صورت جلسه ثبت می‌شود.

کلام آخر

تخصیص اندوخته‌ها در حسابداری و حسابداری اندوخته قانونی یکی از مهم‌ترین اقدامات پایان سال حسابداران، پس از بستن حسابها و تعیین میزان دقیق سود یا زیان انباشته است. اندوخته قانونی نوعی سرمایه احتیاطی برای پیشگیری از رویدادهای نامطلوب در بحران‌های پیش روی مجموعه اقتصادی است. از این رو حسابداری اندوخته قانونی از اهمیت زیادی برخوردار است.

یکی از بهترین ابزارهایی که برای انجام بی‌نقص و حرفه‌ای کلیه امور حسابداری می‌تواند به شما کمک نماید، کسب آموزش حسابداری به صورت اصولی است. به این ترتیب با دقت و سهولت می‌توانید نسبت به انجام عملیات پایان سال حسابداری و همچنین تهیه ترازهای اختتامی اقدام نمایید. در غیر این صورت با چالش‌های زیادی در امور مالی و مالیاتی خود مواجه خواهید شد.